تغییر ساختار کسب‌ و کار بانکی با پلتفرم‌های جدید

زهرا لطیفی  کارشناس بانکداری الکترونیک

اقتصاد مشارکتی یک اکوسیستم اجتماعی-اقتصادی است که در آن منابع فیزیکی و فکری به اشتراک گذاشته می‌شوند.

اقتصاد مشارکتی یا sharing economy یک مدل اقتصادی است که در آن افراد یا سازمان‌ها، منابع خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. در واقع ایده اصلی، باز کردن فضا برای به اشتراک‌گذاری دارایی‌های استفاده نشده یا کم استفاده شده (ظرفیت خالی) برای مزایای پولی یا غیرپولی است.

اقتصاد مشارکتی مفهوم جدیدی نیست و در طول تاریخ وجود داشته است. مردم هزاران سال استفاده از دارایی را به اشتراک گذاشته‌اند. از مدل‌های سنتی اقتصاد مشارکتی می‌توان از استفاده مشترک از قنات به‌دلیل کمبود آب و تقاضای بالا نام برد. همچنین کتابخانه مثال دیگری از اقتصاد مشارکتی سنتی است. این مدل بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که اولا ارزش یک منبع بسیار بالا باشد، ثانیا به‌دلیل کمبود منبع، تقاضا بسیار بالا باشد و ثالثا استفاده از دارایی در تمام زمان‌ها امکان‌پذیر نباشد.

اقتصاد مشارکتی طی سال‌های اخیر به‌شدت رشد داشته است و بستر اینترنت و گسترش روزافزون استفاده از گوشی‌های هوشمند باعث شده مدل‌های جدیدی از اقتصاد مشارکتی تعریف شود و عرضه و تقاضا در بازار مجازی صورت پذیرد.

با رشد روزافزون تکنولوژی، اقتصاد مشارکتی ساختار کسب و کارها را تغییر داده و پیش‌بینی می‌شود در آینده باعث حذف بسیاری از کسب و کارهای سنتی شود. این اتفاقات به‌دلیل آن است که اینترنت باعث شده مردم از دارایی‌های بلااستفاده خود کسب درآمد کنند، بدون آنکه هزینه چندانی برای مبادله‌های‌شان بپردازند.  محبوب‌ترین و معروف‌ترین مدل اقتصاد مشارکتی مدل پلتفرمی است. مدل‌های پلتفرمی سودآورتر از مدل‌های غیرپلتفرمی بوده و از لحاظ تنوع به‌شدت در حال رشد است. Airbnb یک نمونه موفق از مدل پلتفرمی اقتصاد مشارکتی است که از طریق آن افراد، خانه یا اتاق‌های اضافی خود را اجاره می‌دهند.  این شرکت در سال ۲۰۰۸ تاسیس شد و در حال حاضر ارزشی بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار و تعداد

 ۲۴۰۰ کارمند دارد. این سایت توانست در طول 4سال ۶۰۰ هزار اتاق را به زیرساخت خود اضافه کند؛ در حالی که این تعداد برای هتل‌های زنجیره‌یی هیلتون ۹۳ سال طول کشید! در این مدل لزوما مالکیت محصول انتقال پیدا نمی‌کند. به‌طور کلی در اقتصاد مشارکتی، مالکیت پیش‌شرط خلق ارزش نیست و با دسترسی به منبع، بدون مالکیت هم می‌توان خلق ارزش کرد.

نمونه‌های دیگری از پلتفرم‌های اقتصاد دیجیتالی عبارتند از:

 پلتفرم‌های همکاری مشترک: شرکت‌هایی که فضاهای کاری باز برای افراد، کارآفرینان و کارکنان کار در خانه را فراهم می‌کنند.

 پلتفرم‌های وام‌دهی نفر به نفر: شرکت‌هایی که بستر وام‌دهی نفر به نفر را با نرخ ارزان‌تر از بانک‌ها و موسسات مالی فراهم می‌کنند، مانند لندینگ کلاب.

 پلتفرم‌های خرید و فروش بی‌واسطه: سایت‌هایی که فروش اجناس بدون کاربرد را بدون واسطه برای افراد فراهم می‌کنند مانند، ebay یا سایت دیوار.

اجزای اقتصاد مشارکتی عبارت است از: مردم، تولید، ارزش و سیستم‌های تبادل، توزیع، کره‌زمین، ارتباطات، فرهنگ و آینده که از میان این مولفه‌ها، مردم، هسته مرکزی اقتصاد مشارکتی هستند و همزمان می‌توانند تامین‌کننده و توزیع‌کننده محصول یا خدمت باشند.

اقتصاد مشارکتی در حال تکامل است و به‌خصوص اقتصاد پلتفرمی در آغاز راه و در حال تسخیر اقتصاد است. پیش‌بینی می‌شود پلتفرم‌های اشتراکی از درآمد 6.4 میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به درآمد 20.4میلیارد دلاری تا سال ۲۰۲۰ برسند.

اقتصاد مشارکتی یک اکوسیستم اجتماعی- اقتصادی است که در آن منابع فیزیکی و فکری به اشتراک گذاشته می‌شوند. در واقع اقتصاد مشارکتی یک طرز تفکر به منابع اقتصادی است که منجر به بهره‌وری اقتصادی شده و منافع زیادی برای مشتریان، کارآفرینان و محیط‌زیست دارد. در صنعت بانکداری نیز، ایجاد پلتفرم‌ها مهم‌ترین روند سال ۲۰۱۶ محسوب می‌شوند. در قالب این پلتفرم‌ها، کاربران، همتایان و عرضه‌کنندگان، در همکاری با هم اکوسیستمی را برای خلق ارزش ایجاد می‌کنند.