رشد 18 درصدی مبلغ چک‌های برگشتی در یک سال

گروه بانک و بیمه  محسن شمشیری

مقایسه متوسط ماهانه تعداد و مبلغ چک‌های مبادله‌یی و برگشتی و رمزدار 9 ماهه اول سال 96 با کل سال 95 نشان می‌دهد که اگرچه تعداد چک‌های مبادله‌یی تقریبا ثابت بوده اما مبلغ چک‌های مبادله‌یی در یک سال اخیر رشد 17درصدی داشته است و متاثر از این رشد، متوسط مبلغ چک برگشتی نیز در یک سال اخیر رشد 18.5درصدی داشته است و البته مقایسه مبلغ چک‌های برگشتی در آذر 96 با آذر 95 نشان‌دهنده رشد 23درصدی مبلغ چک‌های برگشتی در یک سال اخیر بوده است. همچنین اگرچه تعداد چک‌های رمزدار کاهش یافته اما رقم آن همچنان در حد سال گذشته است و از این جهت می‌توان گفت که جایگاه چک رمزدار همچنان باثبات است.

به گزارش «تعادل»، باوجود کاهش 12درصدی تعداد چک‌های مبادله‌یی در یک سال اخیر در فاصله آذر 96 نسبت به آذر 95، و کاهش 14درصدی تعداد برگشتی‌ها، مبلغ چک‌های برگشتی معادل 23.8درصد افزایش داشته است. همچنین باوجود کاهش نسبت تعداد چک‌های برگشتی به مبادله‌یی، نسبت مبلغ برگشتی‌ها به چک‌های مبادله‌یی 0.7واحد درصد رشد کرده است.

مقایسه آمارهای تعداد و مبلغ چک‌های عادی مبادله‌یی و برگشتی آنها نشان می‌دهد که از حدود 9.4میلیون فقره چک مبادله شده به مبلغ 624هزار میلیارد ریال در طول آذر 96، نزدیک به 1.4میلیون فقره آن به مبلغ 135 هزار میلیارد ریال برگشت خورده که نشان از رشد 23.8درصدی رشد مبلغ چک‌های برگشتی نسبت به آذر 95 دارد.

اما تعداد چک‌های برگشتی از مبلغ 1.633میلیون فقره در آذر 95 به 1.433میلیون در آذر 96 رسیده که کاهش 14درصدی داشته است. تعداد چک‌های مبادله‌یی نیز در این یک سال از 10.55 میلیون فقره به 9.4 میلیون کاهش یافته و 12.2درصد کاهش داشته است.

نسبت تعداد چک‌های برگشتی نیز از 15.5درصد در آذر 95 به 15.3درصد کاهش یافته و نسبت مبلغ چک‌های برگشتی به مبادله‌یی نیز از 20.9درصد به 21.6درصد رسیده و افزایش 0.7درصدی داشته است.

 رشد 18درصدی متوسط مبلغ چک برگشتی

 متوسط سالانه چک‌های برگشتی نیز نشان می‌دهد که تعداد چک برگشتی از متوسط هر ماه 1.4میلیون به 1.45میلیون فقره افزایش یافته و مبلغ آن نیز از متوسط هر ماه از 113 هزار میلیارد ریال به

134 هزار میلیارد ریال رسیده و به‌طور متوسط معادل 18.5درصد رشد کرده است.

 کاهش تعداد و تثبیت مبلغ چک‌های رمزدار

در بخش چک‌های رمزدار نیز تعداد چک‌های رمزدار از 818 هزار فقره به مبلغ 956 هزار میلیارد ریال به تعداد 635 هزار فقره به مبلغ 944 هزار میلیارد ریال رسیده و از نظر تعداد 22.4درصد کاهش و از نظر مبلغ معادل 1.28درصد کمتر شده است. به عبارت دیگر، مجموع مبلغ چک‌های رمزدار تقریبا تغییر نداشته و کاهش اندکی داشته است. متوسط ماهانه تعداد چک رمزدار در سال 892هزار به مبلغ 931 هزار میلیارد ریال بوده که در سال 96 به متوسط 650 هزار به مبلغ 950 هزار میلیارد ریال رسیده و از نظر تعداد کاهش اما از نظر مبلغ تقریبا تغییری نداشته است.

 رشد 17 درصدی مبلغ چک‌های مبادله‌ای

متوسط تعداد چک‌های مبادله‌یی در سال 95 معادل 9.4میلیون فقره در ماه بوده و مبلغ چک‌های مبادله‌یی به‌طور متوسط هر ماه معادل 511هزار میلیارد ریال بوده است اما در سال 96 به‌طور متوسط ماهانه بیش از 9.4 میلیون فقره بوده و تقریبا فرقی نکرده اما از نظر مبلغ به متوسط بیش از 600هزار میلیارد رسیده و تقریبا معادل 17درصد رشد کرده است.

  مقایسه یک ماهه آذر 96

برمبنای نتایج سامانه چکاوک در آذرماه سال ۱۳۹۶ سهم ارزشی چک‌های برگشتی نسبت به آبان ماه سال جاری کاهش و نسبت به آذر‌ماه سال گذشته افزایش یافته است همچنین سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به آبان ماه سال جاری و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.

در آذر‌ماه سال ۱۳۹۶ در کل کشور حدود 9.4میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۶۲۵ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد، بالغ بر 1.4 میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۱۳۵ هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.

 به این ترتیب در کل کشور، 15.3درصد از تعداد و 21.6درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌یی آذر‌ماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به آذر‌ماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.

 مبلغ چک رمزدار دو برابر چک عادی

در کل کشور حدود 8.6 میلیون فقره چک وصول شد که از این تعـداد حدود ٨ میلیون فقره چک عادی و بالغ بر ٦00 هزار فقره چک رمزدار بوده است. بر ایـن اسـاس در کل کشور 92.7درصد از کل تعداد چک‌های وصولی، چـک عـادی و 7.3درصـد چـک رمـزدار بوده است. همچنین مبلغی بالغ بر 142.5هزار میلیارد تومان چک وصـول شد که حدود ٤9هزار میلیارد تومان چک عـادی و بـالغ بـر 93.6هـزار میلیـارد تومان چـک رمـزدار است.

به عبارتی در کل کشور 34.4درصد از کل مبلغ چک‌های وصـولی، چـک عـادی و 65.6درصد چک رمزدار بوده است.

 یک‌سوم تعداد چک‌ها در تهران

در تهران نیز حدود 3.3میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۳۷۲ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد، بالغ بر ۴۷۸ هزار فقره چک به ارزشی حدود ۷۵هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است. به این ترتیب، 14.6درصد از تعداد و 20.1درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌یی آذر‌ماه سال جاری در تهران را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به آذر‌ماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.

این آمارهای مبادله و برگشتی در تهران در مقایسه با آمار تعداد و ارزش مبادله و برگشتی کشور نشان می‌دهد که بیش از یک سوم تعداد و بیش از نیمی از مبلغ چک‌های مبادله شده کل کشور در تهران انجام شده و سهم تهران از برگشتی‌ها معادل بیش از یک‌سوم تعداد و بیش از نیمی از مبلغ چک‌های برگشتی کل کشور بوده است.

 96 درصد ارزش برگشتی حاصل کسری موجودی

طبق آمار موجود، بخش عمده‌یی از چک‌ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به طوری‌ که در آذر ‌ماه سال جاری در کل کشور 97.1درصد از تعداد و 95.8درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است. در آذر ماه سال جاری در استان تهران 96.4درصد از تعداد و 95.4درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.

با وجود پیشرفت بانکداری الکترونیک در روش‌های نوین پرداخت چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم مبادلات همواره نقش خود را در تسویه حساب‌های خرد و کلان حفظ کرده است. اگر چه طی دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، ابزارهای پرداخت الکترونیکی به ‌مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک شد. اما به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک به‌ خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.

 مکنا و صیاد

بانک مرکزی در راستای شفاف‌سازی و مقاوم‌سازی اقتصاد علاوه بر تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری(مکنا) به‌ خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌ چک(صیاد) را با هدف ایجاد زمینه و امکان نظارت موثر بر سازوکار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است.

با رونمایی از سامانه صیاد عملا گام اجرایی برای پیاده‌سازی سامانه یکپارچه چک در کشور برداشته شد. با راه‌اندازی این سیستم، بانک مرکزی موفق به صدور چک‌های یکپارچه می‌شود همچنین اطلاعات چک به ‌صورت آنلاین در دسترس متقاضیان است که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم سبب منحصر به فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادر‌کننده می‌شود. سامانه‌یی که 4 هدف «ارتقای ضریب امنیتی و اعتباربخشی به برگه چک»، «استانداردسازی جانمایی مورد نوشتاری و کاهش عملیات تصدی‌گری»، «بررسی‌صلاحیت‌ دارنده دسته‌ چک از طریق سامانه‌های اعتبارسنجی بانک مرکزی» و «ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های ناشی از تبانی شعب در صدور دسته ‌چک» را دنبال می‌کند.

انتظار می‌رود که با تکمیل و راه‌اندازی سامانه مزبور راهکاری برای کاهش چک‌های برگشتی ایجاد شود و سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به طور قابل ملاحظه‌یی کاهش یابد.

 افزایش مبلغ چک‌های برگشتی

در آذر مــاه ١٣٩٦ در کــل کشــور حــدود 1.4میلیــون فقــره چــک بــه مبلغــی بــالغ بــر 13.5هزارمیلیارد تومان برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 3درصد و از نظر مبلغ 2.6درصد کاهش نشان می‌دهد .

در ماه مورد گـزارش در اسـتان تهـران حـدود 478هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 7.5هزارمیلیارد تومان برگشت داده شد. در کـل کشـور ٤3/١٥درصـد از کـل تعـداد چک‌های مبادلـه‌یی و 21.6درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است. در استان تهران 14.6درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌یی و 20.1درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است.

 چک‌های برگشتی به تفکیک علل

در آذر مـاه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر 1.4میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر١٣هزارمیلیارد تومان به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد 97درصد و از نظر مبلغ 96درصد از کل چک‌های برگشـتی بـه دلایـل کسری یا فقدان موجودی بوده است.

در ماه مورد گزارش در استان تهـران بـالغ بـر ٤61هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 7.2هزارمیلیارد تومان به دلایل کسری یا فقدان موجـودی برگشـت داده شـده اسـت. در واقـع در استان تهران از نظر تعداد 96درصد و از نظر مبلغ 95درصد از کـل چک‌های برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.

 وصول رمزدارها

در کل کشور بالغ بـر ٦٣0 هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـی بـالغ بـر 93.6هزارمیلیارد تومان وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 9درصد و 16درصد کاهش داشته است. در اسـتان تهـران حـدود ٢٢7هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـی حدود 64.1 هزارمیلیارد تومان وصول شد.

در مــاه مــذکور 49.6درصــد از تعــداد چک‌های رمــزدار وصــولی در 3 اســتان تهران(36درصد)، خراسان رضوی(3.6درصد) و اصفهان(3.9درصد) وصول شده کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

همچنـین بـه لحـاظ مبلـغ 76درصـد از مبـالغ چک‌های فـوق در استان‌های تهـران 5.68 درصـد، خراســان رضــوی 3.6درصــد و اصـفهان 3.9درصــد وصــول شده اســت.