چالش‌های اقتصاد ایران برای ایجاد یک‌میلیون شغل
گروه بنگاه‌ها|
دولت دوازدهم در مسیر تحقق وعده‌های روحانی در ایام انتخابات 96 و پاسخگویی به مطالبات به‌حق مردم، اشتغال‌زایی را در کنار مقابله با فقر مطلق به عنوان مهم‌ترین برنامه‌های اقتصادی و معیشتی در دستور کار برنامه‌های خود قرار داد. راهبردهایی که از طرق مختلف تلاش می‌کند تا دامنه‌های اشتغال‌زایی را در کشور از مسیر‌های مختلف افزایش دهد و با این روش آمارهای اشتغال‌زایی را در کشور ارتقا دهد. اما واقعیت آن است که بخش دولتی امکان کمی برای استخدام و جذب نیرو دارد و بیشترین سهم اشتغال‌زایی با بخش خصوصی به ویژه بخش صنعت است که ورود به آن نیاز به مهارت ویژه دارد.
براساس اعلام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اکنون 40 درصد بیکاران کشور دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها هستند که باید روشن شود کدام یک از واحدها و موسسات آموزشی در بازار کار موفق بوده‌اند و بیشتر روی آنها تمرکز شود. البته پیش از این در سال 1378 «طرح کارورزی فارغ‌التحصیلان جوان دانشگاهی» با هدف افزایش مهارت‌آموزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و تسهیل جذب در بازار کار کشور در وزارت صنایع و معادن و وزارت راه و ترابری وقت پیشنهاد و در سال‌های 1386و 1387 نیز مورد اجرا قرار گرفت اما اجرای این طرح با موفقیت روبه‌رو نشد تا این نگرانی در میان اهالی اقتصاد و تولید ایجاد شود که آیا طرح جدید دولت دوازدهم با مشکلات گذشته مواجه نخواهد شد؟
یکی از مهم‌ترین روش‌هایی که دولت تلاش می‌کند از طریق آن به وعده‌های اشتغال‌زایی‌اش عمل کند، افزایش برنامه‌های مهارت‌آموزی در گروه‌های مختلف هدف است. این برنامه از یک طرف در محیط‌های دانشگاهی و آکادمیک به دنبال آن است که برنامه‌های مهارت‌آموزی را گسترش دهد و از سوی دیگر با اجرای این ایده در بطن گروه‌های هدفی چون سربازان، دانش‌آموزان و... به دنبال آن است که رویای اشتغال بیش از یک‌میلیون نفری را در سال97 و 98 تحقق بخشد. در راستای این ایده بنیادین است که این روزها اخبار مربوط به برنامه‌های مهارت‌آموزی در سطح رسانه‌های گروهی با اقبال بیشتری مواجه می‌شوند و نهادهای مسوول نیز با گزارش‌های خبری در این زمینه تلاش می‌کنند تا افکار عمومی ایرانیان را برای اجرای این طرح‌های کلیدی آماده کنند. در جریان این گزارش و با رصد دیدگاه‌های مقام‌های مسوول در حوزه مهارت‌آموزی در استان‌های مختلف به دنبال آن هستیم تا نوری به ابعاد پنهان طرحی بتابانیم که قرار است یکی از حساس‌ترین طرح‌های مرتبط با اشتغال‌زایی در کشورمان را نهادینه کند.
برنامه مهارت‌آموزی در سازمان فنی و حرفه‌ای
در همین زمینه یکی از بخش‌های اصلی برای اجرای برنامه‌های مهارت‌آموزی در ایران سازمان فنی و حرفه‌ای است که اجرای هر طرحی در این زمینه منوط به آمادگی این سازمان است.
رییس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور با اشاره به جهت‌گیری فعالیت‌های آموزشی کشور در راستای کاهش بیکاری و فقر، گفت: آموزش‌های دانشگاهی نتوانسته است اشتغال‌پذیری فارغ‌التحصیلان را افزایش دهد، بنابراین، گرایش به مهارت‌پذیری در میان آنها افزایش یافته است.
سلیمان پاک‌سرشت روز دوشنبه در دیدار با فعالان بخش خصوصی در حوزه آموزش، افزود: بسیاری از جمعیت بیکار کشور را دانش‌آموختگان تشکیل می‌دهند، لازم است تمهیداتی اندیشیده شود تا دانشجویان مراکز آموزش عالی در راستای صلاحیت‌های حرفه‌یی توانمند شوند.
وی با بیان اینکه ساختار بخش خصوصی مبتنی‌بر صلاحیت و توانمندی افراد است و نه مدرک، بر جایگزینی آموزش‌های مهارتی هدفمند به جای آموزش‌های غیرهدفمند تاکید کرد.
وی ادامه داد: منظور از آموزش‌های هدفمند، آموزش‌هایی است که با سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌یی کشور در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی پیوند خورده و نیازهای مهارتی نیروی انسانی را نیز پیش‌بینی کرده است.
سپس در این دیدار رییس انجمن کسب و کار ایران با اشاره به بند «ت» ماده چهار لایحه برنامه ششم توسعه که براساس آن دولت مکلف به افزایش مهارت و تخصص نیروی کار به ویژه فارغ‌التحصیلان دبیرستان‌ها، هنرستان‌ها تا مقطع کارشناسی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با ارائه آموزش‌های مهارتی، تخصصی و فنی و حرفه‌ای شده، یادآور شد: با همکاری آموزشگاه‌های مهارتی، صنایع و دانشگاه‌ها، مهارت‌گرایی به تدریج جایگزین مدرک‌گرایی خواهد شد. هادی سیاری افزایش سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزشی در برنامه ششم را حرکتی بسیار شایسته برشمرد و گفت: جوانان مهارتی و آموزش‌دیده، کاپیتان‌های اقتصاد کشور هستند که با ارائه الگوهای مهارتی و کاربردی می‌توانند افراد را به تکاپوی علمی واداشته و با خلق ایده‌های جدید و کارآفرینانه آنها را جذب بازار کار کنند.
این کارآفرین معتقد است: افرادی که از طریق فرآیندهای بخش خصوصی آموزش می‌بینند، زودتر جذب بازار کار شده و با برداشته شدن تحریم‌ها در شرایط فعلی فرصت بیشتری برای رونق کسب و کار فراهم و نیاز به تحقیق، آموزش و کسب علم بیش از گذشته احساس می‌شود. سیاری تصریح کرد: کاهش آمار شرکت‌کنندگان در کنکورهای دانشگاهی که در چند سال اخیر از سوی مسوولان اعلام شده به دلیل گرایش جامعه دانشگاهی به سمت فراگیری آموزش‌های مهارتی است. وی افزود: به نظر می‌رسد که دانشجویان، مدیران، مسوولان و همه دست‌اندرکاران کسب و کار، مهارت‌آموزی را بر مدرک‌گرایی ارجحیت داده و به دنبال خلق ایده‌های نوین و کارآفرینانه از سوی فارغ‌التحصیلان هستند که به رونق تولید و اشتغال‌زایی بیشتر می‌انجامد و ورود دانش‌آموختگان را به بازار کار تسهیل می‌کند.
این فعال حوزه کسب و کار در تحلیل ارجحیت مهارت‌آموزی اضافه کرد: مدیران مهارت آموخته با تحلیل درست از تاثیر کاهش قیمت نفت و نوسانات قیمت طلا و نرخ ارز و مدیریت در برقراری روابط بانکی ایران با جهان، می‌توانند هزینه‌های سنگین مالی بنگاه‌های اقتصادی را کاهش داده و با تفکر استراتژیک دانش‌بنیان خود، تغییرات بازار را پیش‌بینی و نوسانات را مدیریت کنند که در نهایت به حضور هوشمندانه مدیران در عرصه اقتصاد منجر شده و در انتها سبب تسریع در روند جهانی شدن برای توسعه پایدار کشور و بهره‌مندی از فرصت‌های اقتصادی می‌شود.
چالش مدرک‌گرایی در اقتصاد ایران
در شرایطی که رییس سازمان فنی و حرفه‌ای شمایلی کلی از برنامه‌ریزی‌های اجرایی در این بخش را ارائه می‌کند، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد استان سمنان از منظر دیگری به بحث ورود می‌کند و با بیان این که، مدرک‌گرایی وضع دردناکی برای اقتصاد کشور رقم زده است، افزود: در ایران 2هزارو640 دانشگاه وجود دارد که از این تعداد سهم وزارت علوم از جمعیت دانشجویی 68 درصد و سهم دانشگاه آزاد 32 درصد است. علی جهان معتقد است: این تعداد دانشگاه حدود 50هزار میلیارد ریال از بودجه کل کشور را می‌بلعد و این در حالی است که نتیجه این سرمایه‌گذاری تولید 50 درصد جمعیت بیکار کشور است.
وی ادامه داد: براساس آمار بیشتر علت خروج نخبگان در سال‌های گذشته از کشور صورت گرفته که خود موجب از بین رفتن سرمایه ملی است.
جهان تصریح کرد: کشور از لحاظ رشد علمی رتبه چهارم و از لحاظ تولیدات علمی رتبه 16 را در دنیا به خود اختصاص داده است. به گفته جهان وضعیت کسب و کار کشور در مقایسه با دنیا در رتبه 118 و از لحاظ نوآوری رتبه 120 و از لحاظ صنعتی رتبه 97 است. معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی سمنان خاطرنشان کرد: آمارها نشان‌دهنده رشد نامتوازن و شکاف بین صنعت و تولیدات علمی است که چالش بزرگی را برای کشور ایجاد کرده است. جهان گفت: خرید یک نوع دانش فنی برای چندین بار و تکراری به صورت مستقیم به وسیله صنعت نشان‌دهنده شکاف بین صنعت و دانشگاه است که هدررفت سرمایه از پیامدهای آن است. او اظهار داشت: ورود دانش فنی از راه دانشگاه به عنوان مسوول توسعه، مطالعه و تحقیق به صنعت موجب خودکفایی کشور در بخش دانش فنی می‌شود. وی با بیان این، مهارت‌آموزی نیاز اشتغال در کشور است گفت: باید بررسی شود در زمان حاضر مشکل صنعت کمبود نیروی انسانی است یا مولفه‌های دیگر دچار ضعف هستند.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد سمنان خاطرنشان کرد: بیکاری در قشر تحصیلکرده گویای آن است که مشکل صنعت کمبود نیروی انسانی نیست و باید چالش‌های صنعت بررسی شود. وی دانشگاه، صنعت، دولت و فنی و حرفه‌ای در کنار هم را یک زنجیره ارتباطی برشمرد و اضافه کرد: برای ارتباط هرچه بهتر دانشگاه با صنعت، دولت به عنوان حلقه ارتباط بین زنجیره‌ها باید سیاست‌گذاری کند.
