سرانجام توافق هسته‌ای چه خواهد شد؟
امریکا می‌گوید که با 3 کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا بر سر اصلاح برجام به توافق رسیده است، در حالی که آنها در برابر این ادعا سکوت کرده‌اند؛ نه تایید می‌کنند و نه تکذیب. رکس تیلرسون هفته پیش در روزهای ابتدایی سفر یک هفته‌یی خود به اروپا، در حالی که از دیدار با مقامات بریتانیایی بازمی‌گشت، مدعی شد که با مقامات انگلیسی توافق کرده تا کارگروهی برای اصلاح برجام تشکیل دهد. او در آخرین روز سفرش به اروپا در ورشو نیز این خبر خود را تکمیل کرد و گفت که امروز سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه را برای اصلاح برجام در کنار خود دارد.
حتی او پا را فراتر گذاشت و خبر داد که گروه‌های کاری مامور اصلاح مشکلات برجام کار خود را آغاز و نشست‌هایی را برای تعیین تغییرات مطلوب و میزان مشارکت ایران در این فعالیت‌ها برگزار کرده‌اند. به گفته وزیر امور خارجه امریکا، تلاش این کار گروه‌ها توافق درباره مبانی و محدوده تغییرات برجام و میزان مشارکت دادن ایران در مذاکرات و مباحث تغییرات برجام است.
اما آنچه تیلرسون مدعی شده از یک سو با مواضع پیشین اروپایی‌ها درباره برجام نمی‌خواند، از سوی دیگر پاسخش را پیش‌تر از ایران دریافت کرده است؛ اینکه نه می‌شود به برجام بند و ماده‌یی اضافه کرد و نه بخشی از آن را نادیده گرفت. به عبارت صحیح‌تر یا همه یا هیچ. این را ایران بارها تاکید کرده و دیگر اعضای امضا‌کننده برجام هم بر آن صحه گذاشته‌اند. وزیر امور خارجه ایران نیز بارها بر چنین موضعی پافشاری کرده است.
چه شهریورماه امسال که در توییتی در واکنش به تلاش‌های امریکا در تغییر برجام نوشت «برجام، قابل مذاکره (مجدد) نیست. توافق بهتر خیال‌پردازی محض است. وقت آن است که امریکا آسمان و ریسمان بافتن را کنار گذاشته و همانند ایران پایبندی به برجام را آغاز کند.» و چه آذرماه امسال که در سفر به ایتالیا تاکید کرد که نه تنها برجام
قابل مذاکره نیست بلکه باید با اقدامات عملی بیشتر مورد تاکید قرار بگیرد و عملیاتی شود.
همچنین وزیر امور خارجه ایران ساعاتی پس از تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌یی از سوی ترامپ در دی ماه در توییتی نوشت که سیاست ترامپ و بیانیه امروز وی تلاش‌های مذبوحانه‌یی برای خدشه‌دار کردن یک توافق محکم چندجانبه است که همزمان بندهای 26، 28 و 29 آن توافق را نیز به شکل مغرضانه‌یی نقض می‌نماید. برجام قابل مذاکره مجدد نیست، به‌جای تکرار لفاظی‌های کهنه، امریکا باید مانند ایران به تعهداتش در برجام عمل کند. اروپا هم اگرچه در برابر این ادعای تیلرسون سکوت کرده، اما پیش‌تر نظر خود را درباره برجام و اصلاح آن داده بود. تنها چند دقیقه پس از آنکه ترامپ در آبان ماه امسال برجام را تایید نکرد و آن را برای تصمیم‌گیری به کنگره واگذار کرد، فدریکا موگرینی رییس کمیسیون سیاست خارجی، هشدار داد باوجود تهدیدات ترامپ برای پایان دادن به توافق، او اختیاری برای انجام چنین کاری ندارد.
این معاهده یک توافق چندجانبه است که توسط قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد تایید شده و بنابراین نمی‌تواند به‌صورت یک‌جانبه تغییر کند. در روز 16 اکتبر، این موضع به‌طور کامل توسط 28 وزیر امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا که در بروکسل برای بحث درخصوص ایران ملاقات کردند، تکرار شد. آنها بیانیه‌یی منتشر کردند که براساس آن، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی 8بار تایید کرده است که ایران به تمام تعهدات مرتبط با برجام پایبند بوده است. همچنین اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده را تشویق کرد تا پیش از هر اقدامی، امنیت خود، دیگر طرفین و منطقه را درنظر بگیرد. اما یک استاد بین‌الملل دانشگاه اعتقاد دارد اروپا تاحدودی در مقابل امریکا کرنش نشان داده است و تشکیل کارگروه اصلاح برجام نیز درراستای همین کرنش است.
علی بیگدلی در این باره به «تعادل» گفت: تشکیل کارگروه اصلاح برجام در واقع اجرایی شدن اولتیماتومی است که ترامپ در آخرین موعد تایید برجام داد، مبنی بر اینکه باید تغییراتی در برجام داده شود. این کارشناس روابط بین‌الملل با اشاره به دیدارهای تیلرسون در سفر اروپایی‌اش با مقامات سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس افزود: امریکایی‌ها دو نگرانی عمده داشتند که یکی زمان پایان محدودیت‌های هسته‌یی ایران بود که به اعتقاد ترامپ باید همیشگی باشد، در حالی که در برجام تا سال 2025 است. نگرانی دیگر بحث موشکی بود که ایران درباره هر دو آنها موضع منفی گرفته و گفته در مقابل فشارها تسلیم نخواهد شد و موضعش را تغییر نمی‌دهد.
