روز سخت راه در عین شادمانی برف

عباس آخوندی

وزیر راه و شهرسازی

روز سختی بود. بارش همزمان برف و باران در ۲۴ استان و ترکیب آن با بوران موجب یخ‌زدگی و لغزندگی جاده‌ها شده ‌بود. در نتیجه تعدادی از خودروها در آزادراه‌های قم و کرج در راه مانده ‌بودند. در کنار این به دلیل بوران شدید امکان دید مستقیم به ۳۰۰متر رسیده لذا هواپیماها امکان پرواز نداشتند. یخ‌‌زدگی سوزن‌ها در خطوط ریلی موجب کندی سیر و حرکت قطارها و تاخیر چند ساعته بعضی از مقاصد شده ‌بود. در این شرایط با توجه به فشار سنگین و به‌ حق افکار عمومی ‌باید گره‌ها را یک یک با همکاری تمام مدیران و همکاران عزیز، سختکوش و فداکار سازمانم باز می‌کردم.

از شب گذشته با تمام عوامل جاده‌یی، هوایی و ریلی در تماس بودم و مسائل را یک‌ بار با هم مرور کرده ‌بودیم. از دو ماه پیش قرار داشتم که صبح برای سخنرانی در کنفرانس مدیریت پروژه شرکت کنم. به آنها اطلاع دادم که امکان حضور ندارم و مستقیم به مرکز مدیریت راه‌ها رفتم. اکثر همکاران از شب گذشته تا صبح پلک روی پلک نگذاشته بودند ولی با نشاط و سرزنده بودند. جناب دکتر رضایی، رییس کمیسیون عمران مجلس نیز تماس گرفت و قرار شد ایشان هم حضور پیدا کنند.

چندین بار با پلیس، هلال احمر، مرکز پخش فرآورده‌های نفتی و مدیران استان‌های درگیر تماس گرفتم و از آخرین وضعیت مطلع شدم و همفکری‌های لازم را با سازمان‌های مختلف به‌ عمل آوردم. البته مراقب بودم که در کار فرماندهی و مدیریت صحنه دخالت نکنم تا آنها بتوانند با توجه به تجربه و تخصص خودشان اتخاذ تصمیم کنند. دوربین‌ها نشان می‌داد که چگونه راهداران و سایر عوامل امدادی خودروهای در راه‌ مانده را یک به یک رها می‌کردند و به حرکت می‌انداختند. چندین هزار خودرو را نجات دادن کار سخت و طاقت‌فرسایی بود. آمارها نشان می‌داد که ورودی آزاده راه تهران- کرج خوشبختانه بسیار کاهش یافته بود. تردد شمارها نشان می‌داد که از ساعت ۷ الی ۱۰ صبح در مسیر رفت ۵۲۷ خودرو و در مسیر بازگشت ۶۶۰ خودرو وارد آزاد راه شده‌ بودند. به ‌تدریج ابتدا آزاده تهران-کرج سپس خط قم- تهران و بعد هم خط تهران- قم باز شد. همزمان پیگیر فرودگاه‌ها بودم. رییس سازمان هواپیمایی کشوری و مدیران عامل شرکت فرودگاه‌ها و شهر فرودگاهی و همکارانشان از شب گذشته با بیدار- خوابی تمام تلاش‌شان این بود که فرودگاه را برای عملیات آماده کنند تا به محض اینکه امکان دید مستقیم افزایش پیدا کرد، امکان پرواز فراهم باشد. به گفته کارشناسان دید مورد نیاز حداقلی برای برخاست ۵۰۰ متر و برای فرود ۸۰۰ متر است. حدود ظهر ابتدا در مهرآباد سپس فرودگاه امام دید بهتر شد ولی پایدار نبود و نمی‌شد، اعلام قطعی کرد. خلبان براساس دستورالعمل‌های پروازی باید این عامل را در کنار سایر عوامل مورد ارزیابی قرار دهد و تصمیم به پرواز بگیرد.

با توجه به مجموعه شرایط و ناپایدار بودن جو، اکثر خطوط هواپیمایی داخلی تصمیم به لغو پروازها گرفتند که درست هم بود. لذا در مهرآباد فقط پرواز آقای دکتر جهانگیری از شیراز به تهران فرود آمد. در فرودگاه امام نیز تا حالا که این یادداشت را می‎نویسم ۷ پرواز نشسته است لیکن پروازی برنخاسته است. کولاک بسیار شدید و مجددا دید بسیار محدود شده است. شرایط سختی است چون مسافران به دلیل بر هم خوردن برنامه‌هایشان قطعا خشنود نیستند. شرایط‌شان در فرودگاه حتما خوب نیست. به‌ دلیل ایمنی اجازه کوچک‌ترین ریسکی حتی در حد یک‌هزارم را نداده‌ام. مدارا کردن در این شرایط کار آسانی نیست. فعلا برنامه این است که فردا(سه‌شنبه) حدود ظهر همه‌ چیز به حالت عادی بازگردد.

در همین حال مسائل ریل را پی می‌گرفتم. آنجا مشکل کمتری داشتیم لیکن بی‌مشکل هم نبودیم. یخ‌زدگی سوزن‌ها و مشکلات کارگری شرایط مدیریتی را سخت کرده ‌بود. از یک طرف می‌خواستیم که عملیات عادی پیش رود. از سوی دیگر در نظر داشتم که با افزایش تعداد قطارهای تهران- قم و تهران-کرج به کسانی که سفر ضروری به این دو مقصد داشتند، خدمت کنیم. با توجه به مشکلاتی که در آپرین، اسلامشهر و پرند داشتیم امکان پذیرش به موقع قطارهایی که به تهران می‌آمدند با مشکل روبه‌رو بود. مدیرعامل راه‌آهن به ایستگاه تهران رفت تا مستقیما مسائل را راهبری کند و خوشبختانه به تدریج توانست که سرعت پذیرش قطارها را افزایش دهد. پس از آن نیز موفق شد که تعداد قطارهای فوق‌العاده اعزامی به قم و بالعکس را به 5 رام افزایش دهد. ولی برنامه 4 قطار به سمت مشهد نیز لغو شد که براساس گزارشی که من دریافت کردم با پیامک به مسافران اطلا‌ع‌رسانی شده ولی قطعا موجب ناخشنودی آنان شده است.

ساعت ۲ بعدازظهر برای ارزیابی عینی آزادراه تهران-قم به سمت قم عزیمت کردم. تا راهداری نعلبندان در نیمه راه رفتم و مطمئن شدم که تمامی در راه ‌ماندگان رها شده‌اند و خط قم- تهران روان لیکن خط تهران- قم با مشکلاتی مواجه بود. در راهداری به همکاران راهدارم که شب گذشته تا صبح نخوابیده بودند، خدا قوت گفتم و از آنها گزارش کارها را گرفتم و برخی هما‌هنگی‌ها را انجام دادم.

هر چند امکان عبور با احتیاط وجود دارد لیکن پیشنهاد پلیس این است با توجه به سردی فوق‌العاده امشب و امکان رخداد تصادف‌های زنجیره‌یی بهتر است، راه را مسدود کند. البته تصمیم این موضوع بر عهده پلیس است. حدود ساعت ۷:۲۰بعدازظهر به آخر جلسه دولت رسیدم. با توجه به سنگینی برف از ابتدای صبح از تعدادی از پیمانکارانی که در مسیر با وزارتخانه همکاری دارند، خواسته بودیم که امکاناتشان را برای پاک‌سازی محور تهران- قم گسیل دارند. در این ارتباط باید از پیمانکاری محمدیان سپاس بگویم که جوانمردانه وارد شد.

 تا اینجا گزارشی بود که تمایل داشتم به مردم عزیز ارائه کنم. لیکن ضروری است چند نکته کلیدی را نیز با هموطنان در میان بگذارم. مطلع شدم که در برخی رسانه‌ها آمده است که دستگاه‌ها غافلگیر شدند قطعا اینگونه نبود. اجازه دهید قدری صحنه را برای شما توصیف کنم. حجم ترافیک عبوری از ورودی‌‌ها و خروجی‌های تهران بسیار زیاد است. اکثر جاده‌ها بیش از ظرفیت طراحی‌شان زیر بار هستند. طبیعی است که تاب‌آوری آنها در برابر تغییرات جوی سنگین یا هر تغییر ناگهانی بسیار محدود است. مشکل فرهنگ عمومی رانندگی نیز در چنین شرایطی خود را نشان می‌دهد. با وجود اینکه از دیروز بعدازظهر اطلاعیه‌های هواشناسی، پلیس و راهداری مبنی بر خودداری از سفرهای غیرضرور و تجهیز خودروها به زنجیر چرخ و سایر تمهیدات بود در طول مسیر حتی یک مورد خودرو با زنجیر چرخ مشاهده نکردم.

پرآشکار است که خودروهای سبک با لاستیک‌های صاف در همان آغاز در جاده‌های لغزنده چه وضعیتی پیدا می‌کنند و چگونه هم خود را گرفتار و هم جاده را مسدود می‌کنند. طبیعی است که با نخستین سد معبر با توجه به بارش سنگین برف و کولاک مابقی خودروهایی که مجهز هم هستند، امکان عبور پیدا نمی‌کنند و وضع همین می‌شود که شد و گرنه هم پلیس، هم نیروهای هلال احمر و هم راهداری هر یک تمام تلاش خود را پاک کردن جاده‌ها، نمک‌پاشی، امدادرسانی و مدیریت ترافیک از قبل انجام داده و آمادگی گامل داشتند. لیکن مدیریت جاده با هزاران خودرو درحال عبور در صورتی عملکرد مناسب خواهد داشت که همه همکاری داشته و همه به قواعد پایبند باشند.  نکته دوم ضعف سیستم جایگزین و به عبارتی پدافند غیرعامل برای حمل‌ونقل عظیم تهران است. روزانه بیش از 550 هزار خودرو به تهران وارد و خارج می‌شوند. آیا امکان جلوگیری از تردد این تعداد عظیم و ورود آنها به جاده‌ها می‌توان گرفت. آیا امکان اقامت این عدد بزرگ در شهرهای مبدا یا مقصد وجود دارد؟ حداکثر در چنین مواقعی تا حدی تعداد آن کاهش یابد ولی تردد قابل ممانعت نیست.

از ابتدای مسوولیتم تاکنون با طرح قطار حومه‌یی هم در پی کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی هوا و ایمنی و رفاه حومه‌نشینان بودم و هم در پی آن بودم که در چنین روزهایی قطار به کمک جاده بیاید و امکان دسترسی ایمن مردم به مقاصدشان را برای سفرهای ضروری فراهم کند. هر چند موضوع در برنامه‌ ششم به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید لیکن نه در سال ۹۶ اعتباری برای آن منظور شد و نه در سال ۹۷ تا این لحظه در لایحه بودجه و گزارش کمیسیون تلفیق رقمی برای آن پیش‌بینی شده است.

امیدوارم که چنین روزهای سختی یادآور این نکته در سطح رییس‌جمهوری، دولت و مجلس باشد تا برای تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران و حومه‌شان یک سیستم حمل‌ونقل حومه‌یی ریلی مطابق آنچه در برنامه ششم پیش‌بینی شده را تامین مالی کنند. از اینکه تا این حد دولت و مجلس دچار روزمرگی شده‌اند و تا این میزان توان اندیشه و اجرای طرح‌های زیربنایی را از دست داده‌اند برای ایران نگرانم.

 نکته‌یی هم می‌خواهم به همکاران خود بگویم و آن اینکه بی‌دریغ از آنان سپاس دارم. آنان در این روزهای سخت مردانه قامت خدمت می‌بندند، سخن‌های درشت و سخت می‌شنوند و با وجود سختی معیشت‌شان از هیچ فداکاری دریغ نمی‌کنند. سخت‌تر آنکه با وجود پیگیری‌ها بی‌وقفه مدیرعامل راه‌آهن و من همچنین راهداری برخی از آنان دریافت حقوشان نیز به ‌تعویق افتاده است. چه توان کرد که نظام بودجه کشور بیشتر به تشکیلات توزیع یارانه و اعانه تبدیل شده و حتی پشتیبانی از راهبری معمولی و تجهیز سیستم‌های زیربنایی کشور چون راه‌آهن و راهداری نیز با گرفتاری روبه‌رو شده است.