واگذاری امتیاز بانک شاهنشاهی به رویتر

132سال پیش در چنین روزی در یازدهم بهمن 1267 امتیاز برپایی بانک شاهنشاهی ایران با دخالت «سردرومندولف» وزیر مختار انگلیس در تهران به «بارون ژولیوس دورویتر» واگذار شد.

بارون جولیوس دورویتر، بانکدار انگلیسی با اعطای وام به ناصرالدین شاه قاجار امتیازات بزرگی از او گرفت که یکی از آنها حق تاسیس بانک بود. این قرارداد که قسمتی از امتیازنامه رویتر بود با مخالفت شدید مردم و حتی روسیه مواجه شد. شبنامه‌های زیادی در تهران پخش شد که در آن نوشته شده بود، شاه ایران مالکیت تمامی منابع ایران را به یک یهودی داده است. در سال ۱۲۶۷ هجری امتیاز اول لغو شد و شاه دلیل آن را عدم موفقیت رویتر در شروع پروژه راه‌آهن بعد از 15ماه براساس قرارداد دانست. اما رویتر قصد نداشت از چنین قرارداد پرسودی صرف نظر کند. او سرانجام با تلاش فراوان موفق شد در سال ۱۸۸۹میلادی به کمک وزیر یهودی انگلستان هنری دراموند‌ولف اجازه بانکداری و معدن‌داری در ایران را به مدت ۶۰ سال دریافت کند. این قرارداد به مفصلی قرارداد اول نبود اما سود بسیار زیادی برای رویتر داشت. بانک از پرداخت هر نوع مالیات معاف بود و اجازه واردات بدون پرداخت تعرفه مالیاتی را دارا بود.

این بانک که مقرش لندن و تابع قوانین انگلستان بود از سال ۱۲۶۹ کار خود را آغاز کرد و نخستین اسکناس بانکی را در ایران منتشر کرد. تا این زمان تنها نوع پول مورد استفاده سکه‌های نقره و طلا بودند و بانک برای نخستین بار استفاده از اسکناس را در ایران رایج کرد. رییس این بانک سر ویلیام کسویک بود. سرمایه این بانک از 3 کمپانی گلین، میلز و شرکا، جی هنری شرودر و شرکا و دیوید ساسون و شرکا به دست آمده بود. نخستین مدیر بانک جوزف ربینو بود که از پدری ایتالیایی- یهودی و مادری انگلیسی در لندن به دنیا آمده بود و تابعیت بریتانیایی دریافت کرده بود. ربینو ۱۸سال در ایران باقی ماند و نقش موثری در گسترش بانک شاهی داشت. او دستور داد تمامی مدیران بانک زبان فارسی را بیاموزند. در این زمان مردم ایران به پول کاغذی اعتماد زیادی نداشتند. ربینو برای گسترش استفاده از اسکناس دستور داد که تنها پول در مقدارهای کوچک چاپ شود و این پول در هر زمان توسط شعبه قابل تبدیل به سکه نقره باشد. این امر در مناطق دورافتاده بسیار مشکل بود.