اعمال تبعیض قیمتی در بلیت‌های مترو از سال 97
نرخ پایه استفاده از مترو 25 درصد و نرخ مترو در برخی مسافت‌های طولانی تا 120 درصد در سال 97 افزایش می‌یابد
گروه راه و شهرسازی آزاده کاری
با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال بحث افزایش نرخ وسایل حمل و نقل عمومی از جمله تاکسی، اتوبوس و مترو نیز داغ می‌شود.
افزایش قیمت شورای نرخ کرایه‌های حمل و نقل عمومی تهران در سال 96 با حاشیه‌های زیادی همراه شد و مصوبه افزایش قیمت چندبار بعد از تصویب و اصلاح در شورا به فرمانداری ارسال شد، اما فرمانداری با افزایش قیمت‌ها مخالف بود و سرانجام این مصوبه برای تعیین تکلیف نهایی به هیات حل اختلاف ارسال شد که درنهایت هیات حل اختلاف نیز در تیر ماه سال جاری میزان افزایش نرخ کرایه‌ها را برای اجرا به فرمانداری ابلاغ کرد. بر این اساس اعضای شورای چهارم قیمت نرخ کرایه‌های تاکسی را ۱۰درصد، مترو ۱۵درصد و اتوبوس ۱۵درصد افزایش دادند.
در سال 95 نیز میزان افرایش کرایه تاکسی و اتوبوس و مترو 15درصد بود و میزان افزایش سال 95 و 96 تفاوت چندانی با هم نداشت.
روز گذشته نیز شهرداری تهران قیمت‌های پیشنهادی خود برای افزایش قیمت بلیت مترو تهران در سال 97 را ارائه کرد و لایحه قیمت‌های پیشنهادی در سال ۹۷ در کمیسیون حمل و نقل و عمران شورای شهر تهران بررسی شد.
جزئیات نرخ‌های پیشنهادی
براساس پیشنهاد شهرداری، قیمت بلیت مترو درون‌شهری تک‌سفره در سال ۹۷ از ۸۰۰تومان مصوب ۹۶ در صورت تصویب در صحن علنی شورای شهر تهران و تایید فرمانداری به هزار تومان افزایش خواهد یافت. همچنین پیشنهاد شهرداری برای بلیت تک‌سفره حومه به تهران که در سال ۹۶، ۸۰۰تومان بود، ۱۵۰۰ تومان است.
در شرح لایحه پیشنهادی شهرداری تخفیفاتی برای سفر با مترو در ساعات غیرپیک نیز پیش‌بینی شده است. مساله‌یی که در علم اقتصاد از آن به‌عنوان «تبعیض قیمتی» یاد می‌شود. در واقع، سیاست‌گذار با کاهش قیمت بلیت در ساعت‌های غیرپیک، مسافران را به تنظیم ساعت رفت و آمد خود با مترو در ساعت‌های کم رفت و آمدتر تشویق می‌کند. تبعیض قیمتی در رژیم جدید ترافیکی که روز سه‌شنبه به تصویب شورای شهر تهران رسید و از 15فروردین 97 اجرایی خواهد شد نیز درنظر گرفته شده است، به‌گونه‌یی که هزینه تردد در محدوده طرح ترافیک در ساعت‌های عادی در قیاس با ساعت‌های پیک ارزان‌تر محاسبه خواهد شد.
تخفیف 30 درصدی در روزهای تعطیل
براساس محاسبات شهرداری، قیمت تمام شده بلیت مترو در سال ۹۷، ۲ هزار و 270 تومان است که این رقم بدون احتساب استهلاک سرمایه و هزینه نگهداشت و تعمیرات دوره‌یی مترو درنظر گرفته شده است. همچنین برای تشویق شهروندان برای استفاده از مترو در ساعات غیرپیک و در صورت آماده‌سازی بستر فنی خدمات در ساعات غیرپیک که روزهای عادی (از شروع زمان بهره‌برداری تا ساعت ۷ صبح، ساعت ۱۰ تا ۱۶ و از ساعت ۱۹ تا پایان ساعت بهره‌برداری) با ۱۵درصد تخفیف و در روزهای تعطیل با ۳۰درصد تخفیف نسبت به قیمت مصوب ارائه می‌شود.
رشد نرخ بلیت براساس مسافت؟
به گزارش «تعادل»، در چند سال اخیر مترو تهران براساس طول مسافت به 12 ناحیه تقسیم شده است که کرایه سفر در هر ناحیه مبلغ خاص خود را دارد که مسافر باید کارت بلیت خود را هنگام ورود و خروج از ایستگاه روی دستگاه کارتخوان زده تا مبلغ موردنظر برحسب ناحیه مسافتی محاسبه و از کارت کسر شود. در صورتی که مسافر هنگام خروج کارت خود را روی دستگاه کارتخوان نزده و از ایستگاه خارج شود، بیشترین مبلغ مصوب در سال جاری از کارت وی کسر خواهد شد.
نکته جالب‌توجه در قیمت‌های پیشنهادی شهرداری این است که در برخی نواحی قیمت‌ها تا 120درصد افزایش داشته است. این در حالی است که سال آینده طرح جدید ترافیک اجرایی می‌شود و باتوجه به افزایش هزینه‌ها برای حضور در محدوده طرح ترافیک، پیش‌بینی می‌شود هزینه‌های جدیدی بر شهر تهران تحمیل خواهد شد و نرخ تاکسی و به‌خصوص آژانس‌ها و تاکسی‌های اینترنتی افزایش خواهد یافت و این به معنی فشار بیشتر به شهروندان است. قطعا تعداد زیادی از مردم به ناچار به سمت استفاده از مترو و اتوبوس خواهند رفت و حال با افزایش بیش از 100درصدی قیمت بلیت‌های مترو در برخی نواحی به نظر می‌رسد شهروندان با مشکلات جدی جهت تردد در داخل شهر مواجه خواهند شد.
گواهی برف به اشباع ظرفیت مترو
از سوی دیگر باید این را در نظر داشت که به گفته مسوولان مترو، تعداد واگن‌های مترو جوابگوی مسافران کنونی نیست و در صورت افزایش مسافر نارضایتی مردم چند برابر خواهد شد. گناه مردم چیست که باید مبالغ زیادی را برای استفاده از واگن‌هایی بپردازند که شبیه کنسروی از آدم‌هاست. شلوغی بیش از حد ایستگاه‌های مترو در زمان بارش برف هفته جاری گواه این مدعاست.
همواره شاهد هستیم که در زمان بارش برف و باران به‌دلیل نبود نظارت مناسب شرکت تاکسیرانی تاکسی‌ها از فعالیت سر باز می‌زنند و در بهترین حالت به مسافر دربستی آن هم با قیمت‌های نجومی بسنده می‌کنند. تاکسی‌های اینترنتی هم که ابتدا تصور می‌شد جایگزین خوبی برای تاکسی‌ها در شرایط اینچنینی هستند در عمل ثابت کردند که با شرکت تاکسیرانی تفاوت چندانی ندارند. زیرا هم از تعداد تاکسی‌ها کاسته شد و هم اینکه میزان کرایه تاکسی خود را در برخی ساعات تا 100درصد افزایش دادند. پیشنهاد این است که اگر شرکت تاکسیرانی و شهرداری توانایی نظارت بر فعالیت تاکسی‌ها را ندارند، این مسوولیت برعهده سازمان‌های دیگر قرار گیرد تا در شرایط برف و باران که حتی نمی‌توان به آن شرایط بحرانی گفت شهروندان ساعات متمادی در خیابان معطل تاکسی نشوند. البته این انتقاد بر اتوبوس‌ها نیز وارد است و شاهد بودیم که صف‌های طولانی در ایستگاه‌های بی‌آرتی تشکیل شد و لذت بارش برف برای شهروندان تهرانی به دردسری بزرگ برای آنها تبدیل شد.
ضرورت تفاوت معنادار قیمت‌ها
اما یکی از نکات طرح جدید ترافیک که این هفته کلیات و نیز جزئیات آن توسط اعضای شورای شهر به تصویب رسید، در نظر گرفتن پیک زمان است. یعنی ورود به محدوده طرح در ساعات پیک ترافیک گران‌تر از ساعات غیرپیک است. بدین‌ترتیب افراد تشویق می‌شوند تا سفرهای غیرضروری خود را درساعات غیرپیک انجام دهند. این مدل می‌تواند به مترو تهران نیز تعمیم داده شود. البته اعضای شورای چهارم به این موضوع ورود پیدا کردند اما به نتیجه نرسیدند.
پویا علاءالدینی کارشناس شهری و استاد دانشگاه درباره تاثیر تفاوت قیمت بلیت مترو در ساعات پیک و غیرپیک پیش از این به «تعادل» گفته بود: تفاوت قیمت بلیت‌ها در میزان تاثیر‌گذاری آن بر رفتار مردم مهم است، از سوی دیگر باید بدانیم قیمت پایه تا چه میزان واقعی و گران یا ارزان است تا قیمت پایین‌تر از آن را درنظر گرفت؛ چون اگر تفاوت قیمت‌ها زیاد نباشد احتمالا هیچ فرقی به حال مردم ندارد. این استاد دانشگاه ادامه داد: به عنوان مثال اگر بلیت در ساعات پیک 700 تومان و در ساعات غیرپیک
500 تومان باشد، هیچ تاثیری نخواهد داشت. درحالی که اگر قیمت بلیت در زمان غیرپیک یک‌چهارم قیمت بلیت در زمان پیک باشد، ممکن است اثر بهتری داشته باشد. علاءالدینی درباره میزان اثر‌گذاری این‌گونه سیاست‌ها بر تغییر رفتار مردم افزوده بود: نام این روش «قیمت‌گذاری بر ازدحام» است در حالی که افزایش قیمت زمان پیک با کاهش قیمت در زمان غیرپیک کمی تفاوت دارد. به هر حال اینکه بخواهیم قیمت زمان ازدحام را کاهش دهیم، کمی نرمال و طبیعی نیست اما در کل تغییر رفتار از طریق تفاوت قیمت امکان‌پذیر است و در دنیا نیز به‌عنوان یکی از روش‌های موثر در توزیع سفرها به‌کار می‌رود.
