تحولات سوریه؛ سایه بیانیه سوچی بر سند گروه واشنگتن

برگزاری کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه در روسیه، نگاه منفی رسانه و دولت‌های غربی به این رخداد و درنهایت بیانیه پایانی نشست سوچی دربردارنده توافقاتی درباره کمیته تدوین قانون اساسی، بار دیگر قطب‌بندی غربی- شرقی را زمینه راه‌حل سیاسی برقراری ثبات در سوریه نمایان کرد.

به‌گزارش ایرنا، گفت‌وگوهای ملی سوریه سرانجام پس از عبور از موانع برگزاری، در ساعات پایانی سه‌شنبه دهم بهمن‌ماه به پایان رسید و شرکت‌کنندگان در بیانیه‌یی پایبندی خود را به اصولی مشترک برای برقراری ثبات در سوریه اعلام داشتند.

براساس این بیانیه تعارضات موجود در سوریه تنها با پیگیری راه‌حلی سیاسی و بر مبنای اصولی چون یکپارچگی و تمامیت سرزمینی، استقلال و برقراری حاکمیت ملی از میان خواهد رفت. دیگر اصول دوازده گانه مورد توافق در این بیانیه، ایجاد ارتش یکپارچه ملی، حفاظت از حقوق مالکیت، نهادهای عمومی و دولتی موجود برای ارتقای عملکرد و ایجاد اصلاحات در این نهادها، پاسداری از میراث ملی سوریه و زیست‌بوم این کشور برای آیندگان و نیز مقابله با فقر، تروریسم و افراطی‌گری بود.

دیگر اصل مهم مورد پذیرش، تعیین سرنوشت سوریه به دست مردم این کشور بود که بر مبنای قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل مورد تاکید قرار گرفت و بر این اساس مقرر شد تا کمیته‌یی با حضور نمایندگان دولت سوریه، گروه‌های معارض حاضر در نشست سوچی و نیز گروه‌های غایب در مذاکرات برای تدوین قانون اساسی این کشور تشکیل شود.

برگزاری این نشست اما بازخورد و واکنش‌هایی گوناگون را به‌دنبال داشت. مواضع دیپلماتیک مقامات غربی درباره بحران سوریه و نحوه انعکاس اخبار نشست سوچی در بسیاری از رسانه‌های غربی و عربی نشان داد که ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه برای پیشبرد مذاکرات سیاسی به مذاق حامیان گروه‌های ناسازگار مخالف دولت دمشق خوش نیامده و اردوگاه مقابل برای سرنوشت سوریه راهکاری مجزا را جست‌وجو می‌کند.

به همین خاطر، حضور نیافتن نمایندگان برخی دولت‌ها و گروه‌ها در کنگره گفت‌وگوهای ملی سوریه در عنوان اخبار و تحلیل‌های غربی و عربی جای گرفت. به نوشته این رسانه‌ها روسیه با بازگذاشتن دست ترکیه برای عملیات نظامی در شمال غربی سوریه و منطقه «عفرین» سبب شد تا بسیاری از گروه‌های کردی از حضور در سوچی خودداری کنند.

همراه با گروه‌های معارضی که بیشتر مذاکرات سیاسی را در چارچوب گفت‌وگوهای وین و ژنو و با حضور پررنگ نمایندگان کشورهای غربی دنبال می‌کنند، برخی دعوت‌شدگان به نشست، با وجود سفر به روسیه حاضر نشدند در کنگره گفت‌وگوهای ملی حاضر شوند و با بهانه‌هایی چون قرار گرفتن پرچم سوریه در نماد کنگره از حضور در آن سر باز زدند. به این ترتیب، ترکیه که در سال‌های اخیر اقامتگاه برخی چهره‌های معارض بوده، نمایندگی معترضان به پرچم سوریه را برعهده گرفت.

حضور نیافتن نمایندگان کشورهایی چون امریکا، فرانسه و انگلیس نیز محوری بود که به صورت ویژه مورد توجه رسانه‌های غربی و عربی قرار گرفت تا نشست سوچی، مذاکراتی با دستاوردی ناملموس به تصویر درآید.

مقامات روسیه اما حضور نیافتن نمایندگان چند گروه را موضوعی کم اهمیت عنوان کرده و از موفقیت کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه سخن گفتند. بنابر اعلان سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه علاوه بر صدها نماینده اقشار و گروه‌های داخلی و خارجی سوریه، 53 ناظر خارجی از کشورهای غربی در سوچی حاضر شدند.

همچنین در پایان نشست سوچی، روسای جمهوری روسیه و ترکیه در تماسی تلفنی بر حمایت خود از دستاوردهای مذاکرات و خرسندی از دور اخیر گفت‌وگوها تاکید کردند و آن را موفقیت آمیز خواندند.

از دید صاحبنظران تحولات منطقه‌ای، تفاوت نگاه‌ها به فرایند برگزاری و دستاوردهای کنگره سوچی و حتی ایجاد برخی کارشکنی‌ها در این زمینه گویای تداوم دو قطبی سیاسی است که همچنان میان بازیگران بحران سوریه وجود دارد.

چند روز پیش از برگزاری کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه بود که نمایندگان کشورهایی چون امریکا، فرانسه، انگلیس، عربستان و اردن موسوم به گروه واشنگتن از سندی مشترک در زمینه نقشه راه آینده سوریه رونمایی کردند. انتشار اهداف این سند در جریان برگزاری مذاکرات صلح سوریه در وین که چند روز پیش از نشست سوچی صورت گرفت اما با اعتراض شدید نماینده دمشق همراه شد.

براساس آنچه در رسانه‌ها از سند گروه واشنگتن انتشار یافته، اعضای این گروه از طریق ایجاد تحول در نهادهای سیاسی، تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و حتی تجزیه و بردن سوریه زیر قیمومت بین‌المللی، راهی جداگانه و متعارض با توافقات بین‌المللی را برای شکل دادن به آینده سوریه دنبال می‌کنند.

اعضای گروه واشنگتن در حالی خود را در جایگاه تعیین سرنوشت سوریه قرار داده‌اند که قطعنامه 2254 شورای امنیت، همچنان که اشاره شد این حق را تنها متعلق به مردم این کشور شناسایی کرده است.

در راستای همین تفاوت دیدگاه‌ها و ناچیز نشان دادن ابتکارات دیپلماتیک ایران، روسیه و ترکیه برای تشویق طرف‌های اختلاف به گفت‌وگو که از نشست‌های چندگانه در آستانه تا سوچی تداوم یافته، برخی بازیگران غربی و عربی و بطور ویژه اعضای گروه واشنگتن، برجسته و عملیاتی‌سازی بدیل‌های ناممکن خود را جست‌وجو می‌کنند. این در حالی است که مقامات تهران، مسکو و آنکارا دستیابی به توافق سیاسی را بر مبنای واقعیات سوریه و خواست مردم این کشور امکان‌پذیر می‌دانند.