پیغام نهان واشنگتن به تهران
ایران|
درحالی که هر روز بر حجم موضع‌گیری‌های خصمانه ترامپ علیه ایران افزوده می‌شود، دولت او در خفا روی دیگر خود را نشان داده و به مقامات ایرانی پیشنهاد مذاکره می‌دهد. این خبر را روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال انتشار داده است. به نوشته این روزنامه، امریکا به بهانه آزادی زندانیان خواستار گفت‌وگو با دولت ایران شده است. مقامات امریکایی هم این خبر را تایید کرده و گفته‌اند کاخ سفید در ماه دسامبر از طریق کانال‌هایی به تهران پیام داده و خواستار ایجاد خط ارتباط مستقیم جهت مذاکره درباره موضوع آزادی زندانیان دوطرف شده است. بر این اساس تام شانون معاون وزیر خارجه امریکا در امور سیاسی در حاشیه نشست بین‌المللی وین درباره توافق هسته‌یی ایران در نیمه دسامبر این موضوع را مطرح کرده است. وزارت خارجه امریکا اما به‌طور خاص درباره نحوه تماس گرفتن با ایران درباره این موضوع اظهارنظری نکرده است. استیو گولدستاین معاون وزارت خارجه امریکا در امور عمومی و دیپلماسی گفته بود: «ما به دنبال هر فرصتی هستیم تا تمایل خود برای آزادی زندانیان در ایران را نشان دهیم و این نیز از طریق مکانیسم‌های متعددی انجام شده است.»
پیش‌تر هم مقامات وزارت امور خارجه دولت ترامپ چنین پیشنهادی را به ایران داده بودند. آنچنان که بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه اردیبهشت ماه امسال در نشست خبری در این باره گفت که «ظاهرا طرف امریکایی صحبت‌هایی را در حاشیه کمیسیون برجام درباره یک یا دو نفر که در زندان‌های ایران به دلایل مشخص زندانی هستند، مطرح کرده است.» پیش از قاسمی مارک تونر سخنگوی وزارت خارجه امریکا اعلام کرده بود که در حاشیه نشست کمیسیون نظارت بر برجام، مقام‌های امریکا درباره ایرانی‌امریکایی‌های زندانی با طرف ایرانی گفت‌وگو کرده و خواستار آزادی آنها شده‌اند. سیامک نمازی و پدرش باقر نمازی دو زندانی دوتابعیتی در ایران هستند که امریکایی‌ها تلاش دارند آنها را آزاد کنند. دو فردی که دو سال پیش به جرم «جاسوسی و همکاری با دولت امریکا» هر یک به ۱۰سال زندان محکوم شدند. از سوی دیگر ایرانی‌هایی به جرم دور زدن تحریم‌های هسته‌یی در زندان‌های امریکا هستند که ایران تمایل به آزادی آنان و بازگشت‌شان به کشور دارد.
امر مسبوق به سابقه
رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی بی‌آنکه در رد یا تایید خبر تبادل زندانیان ایران و امریکا سخنی بگوید بر احتمال چنین مذاکره‌یی تاکید کرده است. به گفته علاالدین بروجردی مذاکره درباره آزادی زندانیان ایرانی مسبوق به سابقه است و این مقامات قضایی و شورای عالی امنیت ملی هستند که در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کنند. او که با سایت مجلس گفت‌وگو کرده، در این باره اظهار داشت: در گذشته به ناحق تعدادی از ایرانیان فرهیخته و تحصیلکرده در دوران تحریم در سایر کشورها بازداشت شدند در حالی که این افراد خلاف قانون اقدامی را مرتکب نشدند. افراد مذکور تنها در دوران تحریم برای تامین نیاز کشور اقداماتی را انجام می‌دادند که از سوی دولت سایر کشورها بازداشت و با فشار امریکا به زندانی در کشورهای دیگر از جمله خود امریکا تبدیل شدند. به گفته بروجردی بازگشت این افراد به کشور برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حایز اهمیت است، البته امریکایی‌ها نیز برخی افراد دوتابعیتی خود را در زندان‌های ایران دارند که به دنبال آزادی آنها هستند. پیش از این معاون سابق وزارت امور خارجه هم بر چنین موضعی تاکید کرده بود. مجید تخت‌روانچی که در حال حاضر معاون سیاسی دفتر رییس‌جمهور است، در مردادماه امسال با تاکید بر اینکه « اگر موضوع تبادل زندانیان به صورت جدی مطرح شود آن را بررسی می‌کنیم که به چه نحوی این قضیه می‌تواند، دنبال شود» گفته بود: موضع تبادل همیشه مطرح بوده نه به عنوان یک پیشنهاد خاص؛ به دلیل اینکه سابقه چنین کاری در دی‌ماه سال 94 وجود داشته که بر اساس آن 4 دوتابعیتی که در ایران بودند با 7نفر از شهروندان ایرانی زندانی در امریکا مبادله شدند به علاوه 14 نفر که تحت تعقیب بودند.
گذشته روابط بین دو کشور هم اظهارات تخت‌روانچی و بروجردی را تایید می‌کند. آنچنان که دی ماه سال 94 و پس از توافق هسته‌یی، ایران و امریکا با یکدیگر بر سر مبادله تعدادی از زندانیان به توافق رسیدند تا بر اساس آن جیسون رضاییان، امیر میرزاحکمتی، نصرت‌الله خسروی و سعید عابدینی به همراه متیو ترویتیک از زندان‌های ایران آزاد شوند، در مقابل امریکا نیز نادر مدانلو، بهرام مکانیک، خسرو افقهی، آرش قهرمان، تورج فریدی، نیما گلستانه و علی صابونچی را از زندان‌های امریکا آزاد کند.
تلاش ایران برای آزادی گروگان‌های امریکایی
بیش از دو دهه پیش نیز ایران و امریکا بر سر آزادی گروگان‌های امریکایی در لبنان همکاری‌هایی داشته‌اند. جورج بوش پدر رییس‌جمهور وقت امریکا در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری‌اش از ایران خواسته بود که به آزاد کردن گروگان‌های امریکایی در لبنان کمک کند و وعده داده بود که «حسن نیت ایران باعث حسن نیت امریکا» می‌شود.
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در کتاب خاطراتش در این باره نوشته است که «آقای [سیدحسین] موسویان از وزارت امور خارجه آمد و گفت: سفیر سوییس ــ حافظ منافع امریکا ــ آمده و پیامی از [جورج] بوش، رییس‌جمهوری امریکا آورده است. او در این پیام به‌طور خصوصی از کمک ما در آزادی [رابرت] پل هیل، گروگان امریکایی تشکر کرده و گفته است که حافظ اسد [رییس‌جمهور سوریه] به او اطلاع داده که ایران در این امر کمک موثر کرده است و نیز گفته اطلاعات امریکا می‌گوید گروگان‌های ایرانی در دست مارونی‌ها، در همان روزهای اول کشته شده‌اند، ولی باز هم آنها آمادگی دارند که پیگیری مساله گروگان‌ها را ادامه دهند. گفتم به‌صورت شفاهی جواب بدهند که اگر زندانی‌های لبنانی از اسراییل آزاد نشوند، مساله گروگان‌ها احتمالا پیچیده‌تر می‌شود.»
سه روز بعد از این پیام تشکر، امریکا از ایران می‌خواهد پیشنهاداتش را برای جبران لطفی که در قبال آزادی گروگان‌هایش در لبنان کرده ارائه دهد. آیت‌الله هاشمی در خاطره‌یی می‌نویسد: «آقای [سیدحسین] موسویان از وزارت امور خارجه آمد. گزارش مذاکره با سفیر سوییس [حافظ منافع ایالات متحده] درباره گروگان‌ها را داد و گفت: سوال کرده که انتظار داریم چه اقدامی در مقابل آزادی گروگان‌ها انجام شود؛ پیشنهادهایی ارائه دادم. »
هرچند دولت بوش پدر در آخر به وعده خود عمل نکرد تا بر عمق بی‌اعتمادی به این کشور افزوده شود. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در بخشی از خاطرات خود درباره این موضوع می‌نویسد: «شب به خانه آمدم. در حالی که مشغول نوشتن خاطرات بودم، به اخبار بخش فارسی صدای امریکا [VOA] گوش می‌دادم، خبر داد که دومین گروگان امریکایی در لبنان، امشب آزاد شد. اظهاراتی شده که نشان می‌دهد، دولت امریکا می‌خواهد تا پایان آزادی همه گروگان‌هایش امتیازی ندهد. به نظر می‌رسد اگر چنین باشد، لبنانی‌ها آزادی گروگان‌ها را متوقف می‌کنند و امریکا پشیمان می‌شود. »
با این حال مبادله زندانیان ایرانی با دیگر کشورها تنها محدود به مذاکره ایران با امریکا نمی‌شود، چنان که اسراییل در سال 86 با فشار بر آلمان قصد داشت در قبال آزادی کاظم دارابی، صاحب ایرانی یک فروشگاه خواربارفروشی که به اتهام ترور در زندان‌های آلمان به سر می‌برد، امتیاز آزادی «رون آراد» از نظامیان نیروی هوایی رژیم صهیونیستی که در لبنان ناپدید شده بود را بگیرد. تلاشی که ناکام ماند و دولت آلمان دست رد به سینه اسراییلی‌ها زد، چراکه برلین داستان کاظم دارابی را یک مساله حقوقی می‌دانست که بر اساس قوانین آلمان، دارابی پس از سپری کردن دوسوم مدت محکومیتش باید آزاد شود.
