فروش محیطزیست برای پرداخت بدهی
ریحانه جاویدی|
در حالی که در برنامه ششم توسعه طرح تنفس جنگل‌های شمال کشور با هدف جلوگیری از تخریب درختان، به تصویب رسیده است، 35 میلیون مترمربع از زمین‌های حاشیه آزادراه تهران-شمال به بنیاد مستضعفان، مجری این پروژه، واگذار شد که باعث اعتراض فعالان محیطزیست و نمایندگان مجلس به این اقدام غیرقانونی شده است. زمین‌های واگذار شده به بنیاد مستضعفان، در واقع بخشی از بدهی دولت به این نهاد بوده که پیمانکاری پروژه را برعهده دارد اما این اتفاق در حالی رخ داده است که روزانه ۴۰هزار هکتار از جنگل‌های شمال مورد تخریب کمی و کیفی قرار می‌گیرد؛ جنگل‌هایی که ریه‌های تنفسی کشور محسوب می‌شوند و مانند یک حصار امن از استان‌های شمالی محافظت می‌کنند اما زنگ خطر برای از بین رفتن آنها مدت‌هاست به صدا درآمده، است. معلوم نیست تا چند سال دیگر پهنه سبز جنگل‌های هیرکانی استوار بماند برخی کارشناسان معتقدند تا سی سال آینده چیزی از درختان این محدوده باقی نماند و برخی دیگر این مدت را 10 سال تخمین می‌زنند. اگرچه طرح تنفس جنگل‌ها، در قانون برنامه ششم توسعه، با هدف ممنوعیت در قطع و بهره‌برداری از درختان این جنگل‌ها در مجلس تصویب شده است، اما هنوز هم خبرهایی به گوش می‌رسد که حکایت از آن دارد، تصمیم‌گیری‌های نادرست کمر به تخریب جنگل‌های شمال کشور بسته است آن هم در شرایطی که پرونده جنگل‌های هیرکانی برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آماده شده و قرار است این جنگل‌ها جهانی شود. چندی پیش خبری از سوی رییس بنیاد مستضعفان مبنی بر اینکه قرار بر این است، دولت حدود ۳۵ میلیون متر مربع از اراضی مجاور آزادراه تهران-شمال را به بنیاد واگذار کند، منتشر شد، خبری که اعتراض فعالان محیطزیست و برخی نمایندگان مجلس را به همراه داشت و بعد از اظهارات محمد سعیدی کیا، رییس بنیاد مستضعفان، درباره جزئیات این واگذاری، نگرانی از آینده جنگل‌های هیرکانی شمال کشور و تخریب محیطزیست به اوج خود رسید، چراکه آن‌طور که سعیدی کیا می‌گوید، برای اینکه سرمایه‌گذاری در پروژه آزادراه تهران-شمال قابل بازگشت باشد، باید اراضی واگذار شده به بنیاد کاربری مناسب داشته باشند. او درباره جزئیات این خبر افزود: «واگذاری بخشی از اراضی کنار آزادراه تهران-شمال مصوبه دولت است. دو بحث در مورد واگذاری اراضی کنار آزاد راه تهران-شمال به بنیاد مستضعفان وجود دارد اول اینکه اگر کسی بخواهد از این اراضی استفاده کند، بنیاد باید اجازه بهره‌برداری را بدهد و دوم اینکه از آنجا که سرمایه‌گذاری در این مسیر با درآمد حاصل از عوارض برنمی‌گردد، قرار بر این شده که دولت حدود ۳۵ میلیون متر مربع از این اراضی را به بنیاد واگذار کند.»
رییس بنیاد مستضعفان ادامه داد: «البته بعدها در خصوص واگذاری بخشی از این اراضی به بنیاد ایراد گرفتند که این مناطق جزو مناطق حفاظت شده است و پس از مذاکراتی که با وزارت جهاد کشاورزی داشتیم این موضوع حل و در تفاهم کامل نسبت به جابه‌جایی اراضی واگذار شده به بنیاد اقدام کرده‌ایم.»
دولت نمی‌تواند طلب خود را از محیطزیست پرداخت کند
واگذاری 35 میلیون مترمربع از زمین‌های حاشیه آزادراه تهران-شمال به بنیاد مستضعفان در قالب بدهی دولت به پیمانکار این پروژه و اظهارات محمد سعیدی‌کیا در حالی است که روز گذشته جبار کوچکی‌نژاد، در واکنش به این خبر گفت: «برای ساخت و ساز جاده‌یی در هر شرایطی دولت حق تجاوز به حریم محیطزیست و منابع طبیعی را ندارد، ضمن اینکه در قانون برنامه ششم طرح تنفس جنگل‌ها به تصویب رسید. هرگونه برداشت چوب از جنگل و قطع درختان به هر دلیلی تخلف محسوب شده و قطع درخت به دلیلی چون ساخت آزادراه، ویلاسازی یا هر ساخت و ساز دیگری خلاف قانون برنامه ششم است؛ بنابراین درصورت نیاز مجلس به بحث قطع درختان هیرکانی در آزاد راه تهران به شمال ورود می‌کند.»کوچکی‌نژاد با بیان اینکه دولت به هیچ عنوان حق پرداخت طلب خود به پیمانکاران از محل محیطزیست ندارد، تصریح کرد: نمی‌توان برای اینکه هزینه‌های ساخت آزادراه را تامین کرد، محیطزیست را مورد تجاوز و تخریب قرارداد، بنابراین مجلس به این مساله ورود کرده و قطعا دستگاه قضایی باید با متخلفان این بحث به‌طور جدی برخورد کند؛ متاسفانه در منطقه سد شفارود نیز همین مشکل وجود داشت و بنا به دلایلی جنگل‌های هیرکانی این منطقه درمعرض تهدید قرار داشت.
از طرف دیگر پیش از این قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، ضمن ابراز مخالفت با احداث جاده و هرگونه طرح عمرانی در جنگل‌های هیرکانی اعلام کرد که یکی از مشکلات و نگرانی‌های جدی در تغییر کاربری جنگل‌ها و منابع طبیعی که جزو خط قرمز بوده، دستگاه‌ها و متولیان طرح‌های عمرانی هستند که موظفند با این سازمان همکاری بیشتری داشته باشند.
ناصر مقدسی هم با اشاره به قانون برنامه ششم توسعه بیان کرد: «براساس قانون برنامه ششم توسعه اجرای هرگونه طرح عمرانی در جنگل‌ها و منابع طبیعی نیاز به گزارش ارزیابی زیست محیطی و اعلام نظر منابع طبیعی دارد که براساس ارزیابی‌های صورت گرفته و نظر به اینکه طرح تنفس جنگل به اجرا گذاشته شده، هرگونه عوامل تهدید جنگل‌ها کنترل نشود به زیان این طرح است.»
اعتراض‌ها و هشدارهای فعالان محیطزیست
نگرانی از تخریب محیطزیست در منطقه واگذار شده به بنیاد مستضعفان از سوی دولت در قالب پرداخت بدهی مالی به پیمانکار پروژه، سبب شد تا فعالان محیطزیست نسبت به این واگذاری واکنش نشان داده و اعتراض کنند، شبکه تشکل‌های محیطزیست و منابع طبیعی مازندران با صدور بیانیه‌یی، نسبت به خبر واگذاری 35 میلیون مترمربع از جنگل‌های حاشیه آزاد راه تهران-شمال به پیمانکار پروژه واکنش نشان دهند. در بخشی از متن بیانیه این تشکل آمده است: «طبق قانون، دولت مکلف است بودجه زیرساخت‌هایی همچون جاده‌ها و بزرگ راه‌ها را از محل بودجه‌های عمرانی پرداخت کند و نه حراج جنگل‌ها که جزو انفال و منابع ملی است و حتی دولت نیز مالک آن نیست.»
شبکه تشکل‌های محیطزیست و منابع طبیعی مازندران از دستگاه‌های متولی و مرتبط همچون وزارت راه، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و سازمان محیطزیست درخواست دارد که زوایای دقیق اخبار منتشر شده را برای تنویر افکار عمومی روشن کنند. بدیهی ست هرگونه قراردادی که به هر نحوی منجر به واگذاری اراضی جنگلی یا منابع طبیعی حاشیه جنگل شود، با مخالفت صریح سازمان‌های مردم‌نهاد و مردم منطقه مواجه می‌شود؛ در 50 سال اخیر جنگل‌های شمال به‌خاطر تجاوز ات گوناگون به نصف مساحت خود تقلیل یافته است.
از دولتی که خود را «دولتی محیطزیستی» می‌خواند انتظار آن است که به ترمیم جفای رفته بیاندیشد، نه آنکه خود جلودار تخریبی جدید باشد.» از طرف دیگر مسعود امیرزاده، فعال محیطزیست، یکی از مهم‌ترین خط قرمزهای سمن‌ها و تشکل‌های محیطزیستی کشور را موضوع آزادراه تهران-شمال و از بین رفتن این اکوسیستم طبیعی سرزمین می‌داند و در واکنش به واگذاری این زمین‌ها از سوی دولت به بنیاد مستضعفان می‌گوید: «آزادراه تهران-شمال چه در زمان احداث و چه در زمان بهره‌برداری به محیطزیست شکننده شمال کشور آسیب می‌زند اما کارهایی همانند واگذاری و فروش زمین‌های حاشیه آن نیز، تمام اکوسیستم این منطقه را نابود خواهد کرد.»
او افزود: «برخی کارشناسان اذعان دارند که در گذشته سازمان محیطزیست، سازمان جنگل‌ها و تشکل‌های محیطزیستی نسبت به مسائل پیش روی آزادراه حساسیت داشتند و حتی در مقابل مصوبه‌یی که برای واگذاری زمین‌های حاشیه آزادراه تصویب شده بود، ایستادگی کردند. طبق مصوبه آن ایام، قرار شده بود که دولت بابت حق و حقوق پیمانکاران به واگذاری زمین‌های حاشیه آزادراه بپردازد که سازمان محیطزیست، سازمان جنگل‌ها و از همه مهم‌تر تشکل‌ها در مقابل آن ایستادگی کردند و دولت سازندگی نیز از برنامه‌های خود عقب کشید و تاکید کرد که دستمزد پیمانکار را پرداخت می‌کند.»
امیرزاده بیان کرد: «در صورت بی‌توجهی دولت به مطالبات زیست محیطی باید منتظر نابودی جنگل‌های هیرکانی کشور باشیم، گفت: اولا که با احداث این آزادراه تمامی اکوسیستم این منطقه دو تکه شده و شکاف خورده است و دیگر اینکه با عملیاتی شدن طرح واگذاری زمین‌ها به پیمانکار باید منتظر ویلاسازی، جاده‌سازی، احداث رستوران، گسترش زمین‌خواری و نابودی جنگل‌ها باشیم.
این فعال محیطزیست معتقد است واگذاری اراضی اطراف آزادراه تهران-شمال و بهره‌برداری از آن برای پیمانکار، به‌عنوان بزرگ‌ترین خبط محیطزیستی کشور محسوب می‌شود، امیرزاده بیان کرد: «تاوان نبود منابع مادی را نباید اندام‌های طبیعی سرزمین بدهند بنابراین واگذاری و بهره‌برداری از اراضی هیچ فایده‌یی برای محیطزیست کشور به‌دنبال ندارد آیا باید زمین‌ها و جنگل‌ها را برای پول پیمانکار به فروش برسانیم؛ چرا مسوولان نظرات کارشناسان و فعالان محیطزیست را جویا نمی‌شوند.»
