نرخ دلار 300 تومان بالاتر از نرخ اعلامی بانک مرکزی
گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|
روز چهارشنبه 9 اسفند 96، صرافی‌های مجاز و تحت نظارت بانک مرکزی، نرخ هر دلار امریکا را ۴ هزار و ۴۷۱ تومان، هر یورو را ۵ هزار و ۴۳۵ تومان و هر پوند نیز ۶ هزار و ۸۳۷ تومان اعلام کردند که متقاضیان با گرفتن نوبت و صف در برخی صرافی‌ها باید ارز مورد نظر خود را خریداری کنند.
به گزارش «تعادل» در بازار ارز مبادله‌یی نیز نرخ رسمی 15 ارز افزایش و 22 ارز کاهش یافت و بهای 2 ارز هم تغییری نداشته است، دلار با 35 ریال افزایش 3729.9 تومان، پوند با 150 ریال کاهش قیمت 5184.4 تومان و یورو با افت 319 ریالی 4559.8 تومان ارزش‌گذاری شد.
بانک مرکزی با هدف کنترل قیمت‌ها صرافان را ملزم به فروش ارز فقط با نرخ ارز مداخله‌یی بانک مرکزی کرده است. به عنوان مثال در صرافی‌ها باید دلار به قیمت 4471 تومان و یورو 5434 تومان به متقاضیان فروخته شود و قیمت خرید برای صرافی‌ها هم باید اندکی کمتر از رقم مصوب باشد. اما متقاضیان واقعی ارز نمی‌توانند با این نرخ خرید کنند یا باید برای صف صرافی‌ها نوبت بگیرند تا نرخ مورد نظر بانک مرکزی را شاهد باشند یا باید از سایر مراکز برای دلار 300 تومان و برای یورو 400 تومان اضافه‌تر از نرخ اعلام شده بانک مرکزی پرداخت کنند تا بتوانند معامله‌یی انجام دهند.
صرافی‌های فعال برای فروش ارز نام‌نویسی کرده و از ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار به هر نفر حتی بدون داشتن بلیت و پاسپورت ارز ارائه می‌کنند. نکته قابل توجه در این میان آن است که تعداد قابل توجهی از مشتریان بازار ارز، مسافرتی در پیش نداشته و به گفته چند نفر از این افراد روزانه با ماندن در صف‌های طولانی ۲ تا ۳هزار دلار خرید می‌کنند. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که در بازار آزاد ارز خرید و فروش ارز به صورت محدود صورت می‌گیرد و اگر فردی خواهان خرید دلار به میزان بیش از ۵۰۰۰ دلار باشد، باید هر دلار امریکا را ۴۷۲۰ تا ۴۷۵۰ تومان خریداری کند.
نرخ اعلام شده روی تابلوی صرافی‌ها برای هر دلار امریکا ۴۴۶۷ تومان، یورو ۵۴۴۶ تومان و پوند انگلیس ۶۸۵۰ تومان است و همچنین هر قطعه سکه طرح امامی یک میلیون و ۵۳۰ هزار تومان، نیم سکه ۷۴۰ هزارتومان، ربع سکه ۴۶۰ هزار تومان و سکه یک گرمی ۳۲۰ هزار تومان نرخ‌گذاری شده اما این نرخ ارز تنها از طریق صرافی‌های مجاز و براساس صف و نوبت امکان‌پذیر است و مبادله واقعی با 300 تا 400 تومان بالاتر برای دلار و یورو صورت می‌گیرد.
در بازار طلا نیز با اعلام هر اونس جهانی به نرخ 1319 دلار، قیمت طلا کاهش یافته و هر گرم طلای ۱۸عیار نیز با ۲ هزار و ۵۸۰ تومان کاهش ۱۴۶ هزار و ۵۵۰ تومان داد و ستد شد. اما هر قطعه سکه بهار آزادی طرح جدید در بازار تهران با ۲ هزار و ۷۰۰ تومان افزایش یک میلیون و ۵۴۶ هزار تومان فروخته شد. سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم نیز با ۵ هزار تومان کاهش قیمت یک میلیون و ۵۰۲ هزار تومان معامله شد. همچنین نیم سکه بهار آزادی بدون تغییر قیمت نسبت به روز گذشته ۷۶۳ هزار و ۵۰۰ تومان به فروش رسید و ربع سکه ۴۸۲ هزار و ۵۰۰ تومان قیمت خورد که نسبت به روز گذشته تغییری نداشت. همچنین سکه گرمی در بازار با ۵ هزار تومان افزایش قیمت ۳۲۱ هزار تومان معامله شد.
نرخ سوم وارد چرخه معاملات شد
بررسی‌های میدانی رسانه‌ها از بازار ارز نشان می‌دهد، بانک مرکزی با تعیین نرخ ارز مداخله‌یی و توزیع محدود از سوی برخی صرافی‌ها، کل بازار را ملزم به معامله نرخ در همان قیمت مصوب کرده است. از زمانی که نیروی انتظامی اقدام به برخورد و دستگیری دلالان بازار ارز کرد و بانک مرکزی تصمیم به اجرای سه طرح پیش‌فروش سکه، اوراق گواهی سپرده ریالی و اوراق گواهی سپرده مبتنی بر ارز گرفت، قیمت‌ها در بازار ارز کاهش یافت. این کاهش هم در تابلوی صرافی‌ها دیده می‌شد و هم در نرخ سایت‌های معتبر. در گام اول تصور می‌شد با خالی شدن بازار ارز از دلالان سرپایی و شناسایی و مسدود کردن حساب بازیگران اصلی بازار، آرامش به بازار بازگشته که البته تا حدودی این تحلیل درست است، اما آنچه برای متقاضیان واقعی بازار ارز مهم است، نرخ ارز و امکان خرید ارز است.
با این سیاست، بسیاری از دارندگان ارز حاضر به فروش ارز خود به صرافی‌ها با چنین قیمتی نیستند و بسیاری از صرافی‌ها به‌طور کلی قاعده خرید و فروش دلار و برخی دیگر دلار و یورو را به‌طور کامل از دستور کار خارج کرده‌اند.
یکی از صرافی‌ها در این باره گفت: قبل از کاهش قیمت‌ها سهمیه دلار با قیمت 4900تومان از بانک مرکزی خریده بودم اما با کاهش قیمت‌ها، بانک مرکزی من را ملزم به فروش دلار به قیمت جدید کرد. در شرایطی این نرخ‌ها در صرافی‌ها اعمال می‌شود که روز گذشته بخش غیررسمی بازار ارز، دلار را در سطح 4800 تومان قیمت‌گذاری کرده و معامله می‌کرد. به نظر می‌رسد این سیاست منجر به حرکت دلار نقدی به سمت بازار غیررسمی می‌شود، چرا که اغلب صرافی‌ها نه دلار و یورو می‌خریدند و نه می‌فروختند.
حال صمد کریمی مدیر اداره صادرات، از ادارات زیرمجموعه معاونت ارزی بانک مرکزی می‌گوید: متقاضیان ارز به دلالان مراجعه نکنند. باشد، مراجعه نمی‌کنند. اما اگر افراد به قصد خرید ارز مسافرتی به بازار مراجعه کنند، باید ساعت‌ها در صفوف در هم تنیده ارز در جلو معدود صرافی‌های منتخب توزیع ارز بانک مرکزی بایستند تا شاید موفق به خرید ارز شوند. در واقع اگر متقاضی خرید ارز بخواهد برای نیاز فوری خود ارزی حتی با قیمت بالاتر از بازار بخرد، در بروز یک تخلف شراکت کرده و این نتیجه سیاست تعیین قیمت دستوری دلار برای صرافی‌هاست.
در صورتی سیاست توزیع ارز مداخله‌یی و دخالت بانک مرکزی در قیمت‌گذاری ارز می‌توانست، موثر واقع شود که هر متقاضی ارز با مراجعه به یک یا حداکثر دو صرافی در کمترین زمان امکان خرید ارز پیدا می‌کرد اما هم‌اکنون نه ارزهای عمده به راحتی در دسترس است و نه امکان تهیه ارز خارج از شبکه صرافی‌های منتخب توزیع ارز مداخله‌یی.
یکی از صرافان توزیع‌کننده ارز مداخله‌یی گفت: بانک مرکزی می‌تواند به اغلب صرافی‌ها سهمیه ارز بدهد اما اغلب صرافی‌ها تمایلی به دریافت این سهمیه ندارند. به گفته این صراف کاهش فاصله نرخ ارز مداخله‌یی خریداری شده توسط صراف و نرخ تعیین شده برای فروش از 15 تومان به 10 تومان یکی از دلایل این بی‌میلی صرافان است.
یکی از صرافان توزیع‌کننده ارز مداخله‌یی گفت: بانک مرکزی می‌تواند به اغلب صرافی‌ها سهمیه ارز بدهد اما اغلب صرافی‌ها تمایلی به دریافت این سهمیه ندارند. به گفته این صراف کاهش فاصله نرخ ارز مداخله‌یی خریداری شده توسط صراف و نرخ تعیین شده برای فروش از 15 تومان به 10 تومان یکی از دلایل این بی‌میلی صرافان است.
با توجه به این وضعیت به نظر می‌رسد، هم‌اکنون بازار ارز کشور سومین نرخ ارز را هم به خود دیده است. نرخ ارز مبادله‌یی، نرخ ارز دستوری و نرخ ارز بازار که با سیاست عجیب بانک مرکزی به نرخ غیررسمی تبدیل شده است.
مشخص نیست بانک مرکزی تا چه زمانی این سیاست را دنبال خواهد کرد. در این مدت بسیاری از دلالان دستگیر شده و نظارت فیزیکی ناجا بر بازار ارز ادامه دارد. همچنین بسیاری از بازیگران اصلی بازار شناسایی و مورد پیگرد قرار گرفته‌اند. برای تقاضای سرمایه‌گذاری هم سه طرح سرمایه‌گذاری پیشنهاد شده است، اما با همه این کارها همچنان متقاضیان ارز باید در صف بایستند و با سیاست نرخ‌گذاری برای دلار و یورو در عمل به پیچیده‌تر شدن وضعیت بازار ارز دامن زده شده است.
به نظر می‌رسد، تجدیدنظر در سیاست نرخ‌گذاری ارز ضروری باشد، زیرا به تدریج نیروهای بازار با بازطراحی راه‌های جدید در آینده نزدیک مسیر دور زدن حلقه‌های نظارتی بانک مرکزی را پیدا کرده و بازار غیرمتشکل و زیرزمینی جدیدی در بازار را به وجود خواهند آورد.
وزارت خارجه مانع از تعیین قیمت دلار
در سلیمانیه عراق شود
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: وزارت خارجه باید با رایزنی با مسوولان کشور عراق مانع از فعالیت سوداگران در بازار ارز از طریق صرافی‌های سلیمانیه و اربیل شود و بانک مرکزی پاسخگوی عدم معاملات ارز
توسط صرافی‌ها باشد.
رحیم زارع در گفت‌وگو با خانه‌ملت درباره وضعیت بازار ارز گفت: سیاست‌های بانک مرکزی در روزهای اخیر در کاهش قیمت دلار تاثیرگذار بود، اما از دو روز گذشته به نوعی التهاب به بازار بازگشته و گزارش‌ها حاکی از تشکیل صف برای خرید دلار است.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: طبیعی است در روزهای پایانی سال به دلیل در پیش بودن مسافرت‌های نوروزی، تقاضای ارزی مسافران خارج از کشور وارد بازار می‌شود، اما باید پذیرفت حجم این تقاضاها در حدی نیست که بتواند بازار ارز کشور را با چالش جدی روبه‌رو کند، بنابراین بخشی از تقاضای موجود در بازار کاذب است.
نرخ واقعی ارز نرخ معاملاتی بازار است
معاون اسبق ارزی بانک مرکزی گفت: به مدل‌های محاسبه نرخ ارز چندان اعتقاد ندارم و معتقدم نرخ واقعی ارز همان نرخ معاملاتی در بازار ارز است. سید کمال سیدعلی در گفت‌وگو با فارس با بیان اینکه علاوه بر برنامه‌ها و طرح‌های کوتاه‌مدت برای کنترل بازار ارز باید برنامه‌های بلندمدت هم در دستور کار قرار گیرد، اظهار داشت: اگر بانک مرکزی از این چالش عبور کند باید برای تغییرات تدریجی نرخ ارز برنامه‌ریزی کند.
وی افزود: با توجه به نرخ تورم و تحولات اقتصادی باید به‌گونه‌یی سیاست‌گذاری شود که فشار از روی ارز برداشته و به سایر بازارها منتقل شود. معاون اسبق ارزی بانک مرکزی با اشاره به لزوم هدف‌گذاری یک‌ساله برای نرخ ارز توسط بانک مرکزی گفت: برای ایجاد ثبات در بازار ارز باید نرخ یک‌ساله ارز هدف‌گذاری شود به این معنا که قرار است بهای ریال در برابر ارزهای عمده از جمله دلار تا چه میزان تضعیف شود.
وی با اشاره به شوک ارزی ماه‌های اخیر گفت: متاسفانه به برخی مسائل و مولفه‌های اصلی سیاست‌گذاری ارزی توجه نشد و تصمیماتی اتخاذ شد که زمینه را برای افزایش نرخ ارز فراهم کرد.
سیدعلی در پاسخ به این نکته که بانک مرکزی و برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند نرخ ارز با توجه به بررسی نسبت برابری ریال به دلار به میزان قابل توجهی کمتر از نرخ‌های فعلی است، گفت: بنده به مدل‌های محاسبه نرخ ارز چندان اعتقاد ندارم و معتقدم نرخ واقعی ارز همان نرخ معاملاتی در بازار ارز است.
وی تصریح کرد: البته اینکه بازار ارز را باید شفاف و از وجود عوامل و دلالان اخلالگر در روند معاملات خالی کرد، نظر درستی است و باید حتما پیگیری شود، اما وقتی بازار نرخ دلار را به عنوان مثال 4800 تومان تعیین می‌کند، نمی‌توانیم بگوییم نرخ ارز 4500 تومان است.
این کارشناس ارزی تاکید کرد: یکی از راهکارهای پیش روی بانک مرکزی برای ایجاد آرامش و ثبات در بازار ارز، هدف‌گذاری نرخ ارز در مدت یک‌سال و اصلاح تدریجی نرخ در طول سال است تا بازار شاهد جهش یک‌باره قیمت‌ها نباشد.
