صنعت هوایی خبرسازترین بخش حمل‌ونقل
گروه راه‌و‌شهرسازی زهره علامی
صنعت هوایی درسال 96، خبرسازترین بخش حمل و نقل کشورمان بود، مرور مهم‌ترین رویدادهای رخ داده دراین بخش، از همان روزهای نخستین سال یعنی ورود سومین هواپیمای برجامی تا روزهای پایانی آن یعنی وقوع سانحه سقوط هواپیمای ATR، مهر تاییدی برجنجالی بودن حوزه هوایی در سال جاری دارد. البته ناگفته نماند که درسایر حوزه‌های حمل و نقل از جمله بخش بندری، ریلی و جاده‌یی هم شاهد رخدادهای مهمی بودیم. آغازمرحله دوم فازسوم بندرشهید رجایی، امضای قرارداد مشارکت ۷۰۰ میلیون دلاری چینی‌ها در ساخت راه‌آهن شیراز به بوشهر، بی‌نتیجه ماندن طرح کاهش 10 کیلومتری حداکثر سرعت در بزرگراه‌ها و آزادراهها از مهم‌ترین تحولات و رویدادهای سایربخش‌های حمل و نقل درسال 96 هستند که هر کدام از آنها تا روزها به تیتر اصلی رسانه‌ها تبدیل شدند. اما روزهای نخست سال جاری (5 فروردین) با ورود سومین هواپیمای ایرباس 330 سری 200 آغاز شد، البته نخستین هواپیمای ایرباس مدل اِی321 (A321) بیست و سوم دی ماه 1395 به تهران وارد شده بود و دومین فروند با مدل 330 سری 200 هم بیست و یکم اسفندماه در فرودگاه مهرآباد بر زمین نشسته بود.
اما ورود هواپیماهای برجامی به ایرباس محدود نشد و شرکت هواپیمایی ایران ایر در اواخر فروردین ماه امسال، قراردادی به مبلغ ۴۰۰ میلیون دلار برای خرید ۲۰ فروند هواپیمای ATR، امضا کرد، البته مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در مراسم امضای قرارداد اعلام کرد که این ۲۰ فروند هواپیما تا پایان سال ۲۰۱۸ تحویل داده می‌شود درحالی که سه ماه هم از سال 2018 گذشته اما تنها 8 فروند از این هواپیما تاکنون وارد ناوگان صنعت هوایی شده است.
نخستین مرحله ورود هواپیماهای ATR در خرداد و آخرین مرحله در 9 دی سال جاری بود، در مرحله نخست، 4 فروند هواپیما، دردومین مرحله 2 فروند در مهر و درسومین مرحله 2 فروند دیگر وارد ناوگان هوایی کشورمان شدند.
صنعت هوایی کشور تا تیرماه شاهد وقوع رویدادی نبود تا اینکه در 20 تیرماه، وزیرراه و شهرسازی، فرزانه شرفبافی را به سرپرستی شرکت هواپیمایی ایران ایر منصوب کرد و در متن حکم خود عنوان کرد که منصوب شدن فرهاد پرورش به سمت نمایندگی ایران در ایکائو موجب این تصمیم‌گیری شده است، البته فرزانه شرفبافی 3 ماه برکرسی سرپرستی هما تکیه زد تا اینکه در12مهر ماه با نامه عباس آخوندی، مدیرعامل رسمی ایران ایرشد.
صنعت هوانوردی با وجود ثبت تاخیرهای بسیار در پروازها و ورود دادستانی همچنان روزگار می‌گذراند تا اینکه آخرین رویداد جنجالی حوزه هوایی رخ داد و یک فروند هواپیمای ATR شرکت آسمان با کوه برخورد کرد و تمامی 66 سرنشین آن جان باختند، این حادثه بسیار خبرساز شد و ترکش‌های آن دامن وزیرراه و شهرسازی و وزیرکار را گرفت و عباس آخوندی را برای پاسخگویی راهی بهارستان کرد، اگرچه نمایندگان مجلس اعلام کردند که سانحه سقوط هواپیما تنها دلیل استیضاح آخوندی نیست، اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل برای فراخواندن وزیر راه و شهرسازی برخورد هواپیمای ATR با کوه دناست.
در نخستین گزارش از علت وقوع سانحه سه هفته پس از این رویداد آمده است که شرکت آسمان با توجه به رعایت نکردن محدودیت‌های پزشکی خلبان خود و اجرایی نکردن آرایش فنی لازم به عنوان مقصر اصلی شناخته شده است، ضمن اینکه همچنان درعملکرد خلبان ابهام‌هایی وجود دارد، اگرچه کارشناسان معتقدند که همچنان نمی‌توان درباره علت اصلی وقوع سانحه اظهارنظر قطعی کرد، زیرا این موضوع نیاز به بررسی بیشتری دارد.
حوزه جاده‌ای
می توان گفت، حوزه جاده‌یی در سال جاری پس از حوزه هوایی، جنجالی‌ترین بخش حمل و نقل بوده است، امضای قراردادهای مختلف برای ساخت راه‌ها که تازه‌ترین آن قراردادهای مشارکت در ساخت شش پروژه آزادراهی به طول ۴۳۹ کیلومتر به ارزش ۲۵۰۰ میلیارد تومان است که بین سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل، امضا شده است تا برکناری رییس سازمان راهداری و بی‌نتیجه ماندن طرح پیشنهادی او برای کاهش سقف حداکثر سرعت مجاز خودروها در آزادراه و بزرگراه‌ها از جمله این رویدادهاست.
درسال جاری و در حوزه راه‌ها تحولاتی هم در ساخت آزادراهها انجام شد که از جمله آنها می‌توان به در دست ساخت بودن آزادراه کنارگذرجنوبی تهران به طول ۱۵۸ کیلومتر و همچنین فاز نخست آزادراه اصفهان - شیراز به طول ۱۰۵ کیلومتر اشاره کرد. ضمن اینکه عملیات اجرایی ساخت آزاد راه ۶۳ کیلومتری تبریز- مرند هم ازابتدای سال آغاز شده و قرار است این آزادراه با سرمایه‌گذاری ۳۵ درصدی دولت و ۶۵ درصد بخش خصوصی طی ۳ سال و ۶ ماه احداث شود. از دیگر تحولات حوزه جاده‌یی می‌توان به ثابت شدن روند کاهشی تلفات جاده‌یی در سال 96 اشاره کرد که شاید بتوان با قاطعیت آن را مهم‌ترین رویداد حوزه جاده‌یی در سال جاری خطاب کرد ثبات در روند مثبت کاهش تلفات جاده‌یی که در 10 سال اخیر ادامه داشت درسال جاری تغییر مسیر داد و براساس آماری که معاون حمل و نقل وزیرراه و شهرسازی مطرح کرد، دیگر شاهد روند کاهشی جان باختگان سوانح رانندگی نیستیم، اتفاق نگران‌کننده‌یی که نیازمند عزم ملی مسوولان و مردم برای حل این مشکل دارد.
اما رویداد مهم دیگری که در حوزه راه‌های کشور خبرساز شد، ارائه طرح کاهش 10 کیلومتری از حداکثر سقف سرعت مجاز خودروها در آزادراهها و بزرگراه‌ها بود که از سوی داوود کشاورزیان، رییس سابق سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌یی مطرح شد و مورد استقبال کارشناسان حوزه جاده‌یی قرارگرفت اما با برکناری او در اسفند ماه و روی کارآمدن عبدالهاشم حسن نیا به عنوان رییس جدید این سازمان، این طرح بی‌نتیجه ماند و با مخالفت حسن نیا تصویب و اجرای آن مسکوت ماند.
حوزه ریلی
درحوزه ریلی فارغ از قراردادهای امضا شده میان ایران با آلمان، چین و... درسال جاری چندین برخورد میان قطارهای باری و مسافری و همچنین خارج شدن قطارها از خط گزارش شد که اغلب این قطارها باری بودند و چون تلفات جانی نداشتند چندان مورد توجه قرار نگرفتند. سه نمونه از مهم‌ترین این برخوردها می‌توان به خروج چهار واگن قطار باری حامل گندم از ریل اشاره کرد که براثر آن راه آهن تهران-جنوب برای چندین ساعت مسدود شد یا دچار حادثه شدن یک رام قطار باری حامل گوگرد در ایستگاه غنی‌آباد محور شرق (بافق - تربت) بود که بلاک غنی آباد-عشق آباد را مسدود کرد. اما مهم‌ترین تحولات حوزه ریلی مربوط به امضای قراردادهای مشارکت و سرمایه‌گذاری می‌شود که امضای قرارداد مشارکت و سرمایه‌گذاری یک شرکت چینی در ساخت راه‌آهن شیراز به بوشهر با رقم ۷۰۰ میلیون دلار مهم‌ترین رویدادی است که در سال جاری برای ساخت خطوط ریلی امضا شده است دراین قرارداد چین توافق کرد که در قراردادی به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار معادل ۲۳۶۰ میلیارد تومان و ۵۰ میلیارد یوآن چین نسبت به ساخت راه‌آهن شیراز به بوشهر اقدام کند. از دیگر رویدادهای مهم در حوزه ریلی، امضای قرارداد تولید ۴۵۰ واگن مسافری ریل باس بین راه آهن جمهوری اسلامی، شرکت واگن‌سازی ایریکو و شرکت روتم کره جنوبی در آذرماه بود، این قرارداد به ارزش 720 میلیون یورو به امضا رسیده و قرار است 450 واگن در طول 6 سال و6 ماه تولید و به مرحله بهره‌برداری برسد. امضای این قرارداد در شرایطی انجام شد که هم‌اکنون 100 دستگاه واگن ریل باس در شبکه فعال است، 150 واگن دیگر هم در دست ساخت است.
حوزه دریایی
حوزه بندری در سال 96، چندان خبر ساز نبود و مانند هر سال در مقایسه با سایر حوزه‌های حمل و نقل کم رنگ‌تر ظاهرشد. شاید بتوان اعلام کرد که مهم‌ترین رویداد بندری درسال جاری آغاز مرحله دوم طرح توسعه فاز سوم بندر شهید رجایی بندرعباس با ۸۵۰ میلیارد تومان اعتبار با حضور رییس‌جمهوری بود طرحی که میزان سرمایه‌گذاری دولتی و بخش خصوصی برای ساخت اسکله و پسکرانه‌های آن در مجموع 2 هزار میلیارد تومان خواهد بود.
اهمیت توسعه بندرشهیدرجایی به اندازه‌یی بود که کارشناسان یکی از دلایل سفر حسن روحانی، رییس‌جمهوری به همراه عباس آخوندی، وزیرراه و شهرسازی به هند را تسریع در اجرای طرح توسعه آن اعلام کردند البته مسائل مختلفی در حوزه بندر و ریل در سفر رییس‌جمهوری به هند نهایی شد که جمع سرمایه‌گذاری مشترک با این کشور در این دو حوزه با انجام این پروژهها به حدود 2 میلیارد دلار می‌رسد.
ناگفته نماند که وزیرراه وشهرسازی در سفر به هند اعلام کرد که قرارداد مدیریت بخشی از بندر چابهار با هند امضا شده است و بر اساس آن هند باید در چابهار سرمایه‌گذاری کند. اگرچه بر اساس توافق امضا شده میان ایران و هند در ماه مه سال گذشته، هند با سرمایه‌گذاری 85 میلیون دلاری کنترل دو لنگر گاه در فاز اول بندر چابهار را به عهده دارد. یکی دیگر از مسائل مهم حوزه بندری، دیدار وزیرراه و شهرسازی در تابستان سال جاری با وزیر حمل و نقل، بزرگراه‌ها و کشتیرانی هند درباره توسعه بندرچابهار بود براساس توافقی که در گذشته انجام شده ایران و هند در زمینه اعطای ۱۵۰ میلیون دلار فاینانس هند به ایران برای توسعه بندر چابهار و سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری این کشور در چابهار با هم توافق کرده‌اند. اگرچه آخوندی درحاشیه این دیدار اعلام کرد که توافقات مالی این طرح امضا شده است و مشکل خاصی برای تحقق آن وجود ندارد اما کارشناسان معتقد بودند که هندی‌ها تمایل چندانی برای همکاری با ایرانی‌ها در توسعه این بندر نشان نمی‌دادند و دلیل اصلی این دیدار سرعت بخشیدن به همکاری هندی‌ها با ایران بوده است.
