کالبدشکافی رشد سفرهای خارجی
گروه راه و شهرسازی زهره علامی
تنها 8 روز از تعطیلات نوروزی سال جاری گذشته بود که محمد محب خدایی، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در گفت‌وگویی اعلام کرد که از ابتدای تعطیلات نوروزی سفرهای خارجی زمینی 27.5درصد و هوایی 5 درصد رشد داشته و این در حالی است که سفرهای هوایی در مسیرهای داخلی تا 18 درصد کاهش داشته است.
اما افزایش استقبال از سفرهوایی و زمینی به خارج ازکشور جدا از اینکه موجب خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور می‌شود، می‌تواند مهر تاییدی بر کم کاری مسوولان حوزه‌های مختلف حمل‌ونقلی باشد.
فرسودگی هواپیماهای فعال کشور، نبود امکانات رفاهی لازم در فرودگاه‌ها، تاخیر بسیار سفرهای داخلی، و همچنین گران بودن بلیت‌های برنامه‌یی در حوزه هوایی موجب می‌شود که مسافران تمایل چندانی برای انجام سفرهای داخلی با هواپیما داشته باشند.
عدم اتصال ریلی مراکز استان‌ها به یکدیگر، ناتمام ماندن پروژه‌های تکمیل مسیرهای پرتقاضا همچون محور ریلی قزوین-رشت-آستارا، ناتمام ماندن خط‌آهن کرمانشاه-خسروی وسرعت پایین قطارها که موجب طولانی شدن سفرها می‌شود، انگیزه مسافران برای بهره‌گیری از حمل‌ونقل ریلی را کاهش می‌دهد. درحوزه جاده‌یی، کم بودن استراحتگاه‌های بین‌راهی، ناایمن بودن جاده‌ها هم از انتقاداتی است که همواره به سیاست‌گذاران این بخش وارد می‌شود و کارنامه بخش جاده‌یی طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که در این زمینه چندان موفق عمل نکرده‌ایم.
در این میان، علاوه بر انتقاداتی که به حوزه‌های اصلی حمل‌ونقل کشور وارد است یکی از دلایلی که برای افزایش سفرهای خارجی و استقبال از این تورها مطرح می‌شود مربوط به فاصله ناچیز میان قیمت بلیت سفرهای هوایی داخلی و خارجی و همین طور هزینه اقامت در یک هتل داخلی و خارجی است.
به عبارت دیگر با توجه به اینکه طی سال‌های اخیر قیمت بلیت و تورهای خارجی کشورهای همسایه نزدیک یا حتی ارزان‌تر از مقاصد داخلی است، مسافران تمایل بیشتری برای سفر به کشورهای همسایه دارند و در شرایطی که پیش‌بینی شده بود با گران‌تر شدن نرخ ارز و کمیاب شدن آن و از سوی دیگر افزایش عوارض خروجی سفرهای داخلی، حجم این سفرها کاهش یابد، اما نگاهی به آمار سفرهای خارجی در تعطیلات نوروز که از 25 اسفندماه سال 96 تا 17 فروردین ماه سال 1397 محاسبه شده، نشان می‌دهد که سفرهای خارجی همچنان از سوی مسافران ایرانی با استقبال مواجه می‌شوند و مسوولان برای افزایش سفرهای داخلی و ثبت کارنامه موفق در زمینه جذب توریست باید زیرساخت‌های حوزه حمل‌ونقل را اصلاح کنند.
گران بودن سفرهای داخلی
در همین رابطه، محمود نجفی عرب، عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گفت‌وگو با «تعادل» درباره دلایل افزایش سفرهای زمینی و هوایی به خارج از کشورمی گوید: وجود چنین آماری، نشانه خوبی نیست، زیرا حکایت از آن دارد که مردم اقبال بیشتری برای سفرهای خارجی دارند.
نجفی می‌افزاید: یکی از دلایل افزایش سفر به خارج از کشور به گران بودن هزینه سفر در داخل کشور است همچنین سیستم هتلینگ در ایران با مشکلاتی مواجه است ضمن اینکه نتوانسته‌ایم جاذبه‌های گردشگری ایران را به خوبی به مردم معرفی کنیم.
او ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد که این آمار برای اقتصاد کشور مناسب نیست و این آمار درحالی منتشر می‌شود که براساس برنامه ششم توسعه قرار بوده که سالانه (5 میلیارد دلار) از سفر گردشگران خارجی به ایران کسب شود اما حتی انگیزه لازم برای سفرهای داخلی میان هموطنان ایجاد نشده است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه گردشگری، حالا سوال این است که با این شرایط چگونه می‌توانیم این حجم از منابع مالی را از حوزه گردشگری کسب کنیم؟
نجفی همچنین با اشاره به افزایش جاذبه‌های گردشگری کشورهای آسیای میانه و موفقیت این کشورها در جذب توریست می‌گوید: در سال‌های گذشته تعداد زیادی از ایرانیان به این کشورها مسافرت می‌کنند.
نبود زیرساخت‌های لازم درحوزه حمل‌ونقل
عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران درباره اهمیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل بر حجم سفرها بیان می‌کند: یکی از مشکلات عمده کشور در حوزه حمل‌ونقل علاوه بر رانندگی‌های نامناسب، عدم ایمنی لازم خودروها، نبود جاده‌های مطمئن و ایمن، مسافت طولانی سفر با وسایل نقلیه شخصی است.
نجفی اضافه می‌کند: به عنوان نمونه در ایام نوروز، گاهی مسافت طی شده توسط رانندگان حدود1000 تا 1500 کیلومتر است این درحالی است که طی چنین مسافتی طولانی جاده‌یی درسایر کشورها چندان مرسوم نیست که علت آن هم نبود زیرساخت‌های لازم در تمامی حوزه‌های حمل‌ونقل برای مسافرت مردم است.
او بیان می‌کند: تقریبا در اغلب نقاط دنیا ازجمله چین و اروپا، مردم از حمل ونقل ریلی مناسبی بهره‌مند هستند و سرعت متوسط 350 کیلومتر برساعت است و این سرعت برای قطار در دنیا سرعتی معمولی محسوب می‌شود.
این کارشناس حوزه گردشگری، بیان می‌کند: درحالی که سرعت قطار در سایر کشورها حدود 350 کیلومتر درساعت است، سرعت حداکثری قطارها درایران حدود 100 کیلومتر برساعت است. بر همین اساس مسافت تهران-مشهد که با قطارهای سریع‌السیر حدود2.5 تا 3 ساعت زمان می‌برد با قطارهای ایران 12 ساعت زمان می‌برد. نجفی با اشاره به اینکه حمل‌ونقل ریلی جایگزین مناسبی برای حمل‌ونقل جاده‌یی است، می‌گوید: به نظر می‌رسد برای کاهش معضلات جاده‌ای، توسعه شبکه ریلی یکی از بهترین گزینه‌هاست.
این کارشناس اقتصاد گردشگری، اضافه می‌کند: با توجه به اینکه ایران پستی و بلندی چندانی ندارد شرایط مناسبی برای توسعه شبکه ریلی دارد و سوال این است که چرا مسوولان توجهی به این حوزه و توسعه آن نداشته‌اند. در واقع اگر چه از ابتدای انقلاب با مشکلات متعدد و تحریم‌های بسیاری در حوزه هوایی مواجه بودیم و حمل‌ونقل ریلی جایگزین خوبی برای حوزه هوایی محسوب می‌شد اما متاسفانه توجه خاصی به توسعه شبکه ریلی نشد.
او اظهار می‌کند: اگر به دنبال افزایش مسافرت‌های داخلی و همچنین جذب توریست هستیم باید بخشی از منابع مالی را برای توسعه شبکه ریلی اختصاص دهیم ضمن اینکه باید زیرساخت‌های حوزه گردشگری هم اصلاح شود به عنوان نمونه ایران دربخش هتلداری با مشکلاتی روبروست.
به گفته نجفی، حتی در بعضی مواقع در پایتخت هم نمی‌توان اتاقی برای گردشگران و توریست‌ها رزرو کرد که این موضوع نشان از کمبود هتل در تهران و سایر شهرهای کشور دارد و ایران در بسیاری از فاکتورهای گردشگری از سایر کشورها عقب است.
عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران ادامه می‌دهد: علاوه بر کمبود هتل درکشور با مسائلی از جمله فرسودگی هواپیماها، نبود امکانات لازم درفرودگاه‌ها و همچنین نحوه ورود گردشگر به داخل کشورهم ازدیگر مسائلی است که گردشگران را برای سفر به ایران دلسرد
می‌کند.
مردم به پروازهای داخلی اعتماد ندارند
ناصر ریاحی، عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران هم با اشاره به افزایش سفرهای خارجی طی سال‌های اخیر درباره علت این موضوع به «تعادل» می‌گوید: دلیل کاهش سفرهای هوایی داخلی را می‌توان سقوط هواپیما تهران- یاسوج در 29 بهمن ماه دانست درواقع این حادثه موجب شد که اعتماد مردم به پروازهای داخلی کاهش یابد.
ریاحی ادامه می‌دهد: متاسفانه کیفیت پروازهای داخلی کم است و از سوی دیگر قیمت بلیت هواپیما هم گران است بر همین اساس استقبال کم مسافران ایرانی از پروازهای داخلی طبیعی است. او می‌افزاید: دلیل افزایش استقبال ازسفرهای خارجی این است که قیمت تورهای خارجی درمقایسه با تورهای داخلی منصفانه است و یکی دیگر از دلایل مربوط به نرخ ارز است براساس برنامه چهارم توسعه سالانه، باید مابه‌التفاوت تورم داخلی با سبد تورم خارجی کشورهایی که با آنها مبادله اقتصادی داریم به نرخ ارز افزوده شود.
به گفته ریاحی، تورم داخلی بیش از 900 درصد بوده است و تورم خارجی چندان قابل ملاحظه نبوده است و نرخ ارز حدود400 درصد افزایش یافته است و این موضوع موجب می‌شود که هتل‌دار با توجه به رقم بالای تورم مجبور است، دستمزد کارمندان و کارگرانش را افزایش دهد، اما دلار افزایش چندانی نداشته است و همین موضوع موجب گران بودن هتل‌های ایرانی می‌شود.
او اظهار می‌کند: همچنین زیرساخت‌های حمل‌ونقل و گردشگری در سایر کشورها پیشرفته‌تر است و همین موضوع امکان جذب توریست با حجم انبوه را افزایش می‌دهد ضمن اینکه قیمت‌های تمام شده دراین کشورها پایین‌تر از ایران است.
این کارشناس اقتصاد گردشگری درباره نبود زیرساخت‌های لازم درحوزه حمل ونقل بیان می‌کند: در ایران هم تعداد هواپیماها و به تبع آن پروازها کم است و هم اینکه مردم اعتماد چندانی به پروازهای داخلی ندارند و هم اینکه استراحتگاه‌ها و مراکز تفریحی مناسبی در جاده‌های کشور وجود ندارد.
ریاحی می‌گوید: با توجه به طولانی بودن برخی مسیرهای جاده ای؛ مسافران گاهی برای رسیدن به مقصد مجبور هستند که 20 ساعت درراه بمانند. او ادامه می‌دهد: بنابراین با توجه به اینکه در ایران زیرساخت‌های لازم وجود ندارد وهزینه سفر در ایران نزدیک به هزینه سفرهای خارجی است مردم ترجیح می‌دهند که به کشورهای خارجی سفر کنند و هم ازامکانات بیشتری بهره ببرند و هم اینکه هزینه چندانی پرداخت نکنند.
