تاجگذاری احمدشاه در تهران

بیست و دوم فروردین 1302 به مناسبت جشن تاجگذاری احمدشاه‌ سه روز در کشور تعطیل عمومی اعلام و خیابان‌های تهران و شهرستان‌ها چراغانی شد. مراسم تاجگذاری وی دو سال پس از کودتای رضاخان و دو سال قبل از انقراض سلسله قاجار برگزار شد. در این روز احمدشاه و برادرش محمدحسن میرزا، ولیعهد با لباس نظامی از رژه قشون دیدن کردند. احمدشاه بر خلاف دیگر سلاطین قاجاریه فردی نسبتا آگاه بود و بر اوضاع وقوف داشت و سیاست‌ها را می‌شناخت و راه گریز از آنها را می‌دانست ولی وسیله و امکانات او محدود بود؛ نه ارتشی قابل ملاحظه داشت و نه بودجه کافی. اوضاع زمان و مداخله بیگانه هم مانع از آن بود که بتواند اقدامی کند. او در 23 سالگی با مهارت تمام کودتای ژنرال رضاخان ــ سید ضیاء را از سر گذرانیده بود. احمدشاه قاجار هفتمین و آخرین پادشاه سلسله قاجار سال 1275 شمسی در تبریز متولد شده بود. احمدمیرزا در10سالگی ولیعهد شد و در 13سالگی متعاقب فتح تهران توسط مجاهدین مشروطه‌خواه و پناهنده شدن پدرش به سفارت روسیه تیر 1288 به سلطنت رسید. با این حال تا 18سالگی و رسیدن به سن قانونی نقشی در اداره کشور نداشت و «عضدالملک» بزرگ خاندان قاجار که از سوی شورایی متشکل از علما و برخی نمایندگان مجلس اول و سران مجاهدین به نیابت سلطنت برگزیده شده بود، زمام امور را عهده‌دار بود. احمدمیرزا در اردیبهشت 1292 با دختری از سران قاجار ازدواج کرد. یک‌سال بعد با رسیدن به سن قانونی در تیر 1293 تاجگذاری کرد و رسما پادشاه شد. در طول این مدت مانند پدربزرگ و جد خود سفرهای متعددی از طریق استقراض از بانک‌های خارجی به اروپا انجام داد. در سال‌های پایانی حکومت او کودتای مشترک رضاخان و سیدضیاءالدین طباطبایی به وقوع پیوست. سیدضیاء پس از کودتا فرمان نخست‌وزیری خود را از احمدشاه دریافت کرد. اما کابینه وی 100 روز بیشتر دوام نیافت. پس از آن قوام‌السلطنه، مشیرالدوله، مستوفی‌الممالک و سپس رضاخان مامور تشکیل کابینه شدند. در دوران حکومت رضاخان مقدمات سلب قدرت از احمدشاه و انقراض سلسله قاجار فراهم شد و این سلسله در نهایت به موجب مصوبه‌یی که در آبان 1304 در مجلس شورای ملی به تصویب رسید، منقرض شد. به این ترتیب احمدشاه که دو سال قبل از این مصوبه و مقارن کودتای رضاخان در اروپا به سر می‌برد از سلطنت خلع و برادر و ولیعهد او محمدحسن میرزا به شکل موهن و تحقیرآمیزی از ایران خارج شدند. احمدشاه سه سال پس از خلع شدن از مقام سلطنت در 32سالگی در یکی از بیمارستان‌های پاریس درگذشت. جنازه او طبق وصیتش به عراق حمل شد و در کربلا نزد مقبره پدرش به خاک سپرده شد. از مقامات دولتی ایران هیچ یک در مراسم تشییع جنازه او شرکت نکردند.