رد پای ثبات در دیدگاه اوپک و IEA به بازار
گروه انرژی مهدی نیکوئی- علیرضا کیانی
طبق روال هر ماه گزارش‌های ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی و سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام به فاصله یک روز منتشر شد تا شمایی کلی از وضعیت بازار نفت در ماهی که گذشت را نشان دهد. مهم‌ترین نکته این دو گزارش را باید در نگاه‌های تقریبا «مثبت» به بهای نفت خام در سال جاری میلادی دانست که برای ایران اهمیت زیادی دارد. همچنین طبق گزارش منابع ثانویه اوپک تولید نفت خام ایران در ماه مارس معادل 3300 بشکه در روز رشد داشته و روزانه به 3میلیون و 814هزار بشکه رسیده است. برگزیده «تعادل» از این دو گزارش را در ادامه می‌خوانید.
روز پنج‌شنبه اوپک گزارش ماهانه خود را منتشر کرد. در این گزارش پیرامون تحولات قیمت نوشته شده بود: «روند کاهش موجودی انبار نفت کاشینگ در اوکلاهامای امریکا کمتر از پیش‌بینی‌ها بود و این امر باعث شد تا شکاف میان قیمت دو شاخص اصلی بازار نفت یعنی برنت و وست‌تگزاس‌اینترمدییت نسبت به ماه گذشته کمتر از پیش عمیق‌تر شود. صندوق‌های پوشش ریسک خریدهای خود از نفت برنت و وست‌تگزاس‌اینترمدییت را در ماه مارس افزایش دادند تا حجم کل این قراردادهای آتی رقم 1.08میلیون را به ثبت رساند. در این ماه نفت دوبی به حالت عادی بازگشت تا قیمت حال آن از قیمت آتی آن بیشتر باشد اما برنت و وست‌تگزاس‌اینترمدییت همچنان در محدوده‌یی ماندند که قیمت آتی آنها از قیمت حال‌شان بیشتر باشد؛ هرچند که این اختلاف به‌شدت گذشته نبود.» اوپک در ادامه در برخی برآوردهای خود برای تقاضا در سال 2017 و 2018 بازنگری کرد و رشد تقاضای 2017 را 30هزار بشکه بالاتر اعلام داشت. در نهایت اوپک نوشت که تفاضای نفت جهانی برای این سال 97.07میلیون بشکه در روز بوده است. اما اوپک رشد تقاضا در 2018 را نیز مورد بازنگری قرار داده و بر اساس داده‌های کشورهای او‌ای‌سی‌دی آن را 1.63 میلیون بشکه در روز اعلام کرد. تقاضای جهانی نفت در سال جاری به‌طور متوسط 98.7میلیون بشکه در روز توسط اوپک پیش‌بینی شد.
آژانس بین‌المللی انرژی IEA اما در این زمینه با اوپک تفاوت نظر داشت. IEA در گزارش خود نوشت: «پیش‌بینی ما برای رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2018 تفاوتی با ماه گذشته ندارد و همچنان برابر با 1.5میلیون بشکه در روز است. برآورد آژانس از میزان تقاضای نفت کشورهای OECD در فصل نخست سال جاری بازنگری شده و 315هزار بشکه در روز به برآورد قبلی آن افزوده شده است. این موضوع به دلیل هوای سرد در ایالات متحده امریکا و شروع یک پروژه پتروشیمی در آن است. این افزایش تقاضا، کاهش مورد انتظار تقاضا در فصول دوم و سوم سال را بی‌اثر می‌کند.» آژانس در ادامه عنوان کرد: « در هر صورت رشد تقاضای نفت خام در فصل نخست سال 2018 و در کشورهای خارج از OECD نیز بازنگری شده که دلیل آن شواهد حاکی از تضعیف تقاضای چین است. این موضوع به‌طور مجموع باعث کاهش 260هزار بشکه‌یی تقاضای کشورهای خارج از OECD در هر روز شده است. در شرایطی که چین، تقاضای نفتی‌اش در سال جاری احتمالا کمتر از برآوردهای پیشین خواهد بود، هند در 2 ماه نخست سال میزان تقاضایش را به میزان قابل توجهی افزایش داد در هر روز 380هزار بشکه بیشتر از سال پیش خریداری کرد. »
در کفه عرضه، اوپک برآورد خود از تولید نفت کشورهای غیر اوپک در سال 2017 را معادل 0.3 میلیون بشکه در روز به سمت بالا تعدیل کرده و عامل اصلی آن را رشد 0.9میلیون بشکه‌یی نفت کانادا اعلام کرد. اوپک همچنین در این زمینه نوشت: «در سال 2018 عرضه کشورهای غیراوپک 0.8 میلیون بشکه در روز نسبت به ارزیابی ماه گذشته افزایش یافت تا نسبت به سال گذشته مجموعا افزایشی 1.71میلیون بشکه‌یی در روز رقم بخورد. این امر به خاطر تولید بیش از حد انتظار در فصل اول سال 2018 در ایالات متحده و کشورهای مستقل شده از شوری سابق و تولید بیشتر در سایر مناطق جهان اتفاق افتاده است. »
اما آژانس بین‌المللی انرژی حرف‌های مهم‌تری در زمینه عرضه داشت. IEA در گزارش خود عنوان کرد: «عرضه جهانی نفت خام در ماه مارس به میزان 120هزار بشکه در روز کاهش یافت و به 97.8 میلیون بشکه رسید. این اتفاق پس از آن روی داد که تولیدکنندگان اوپکی و غیراوپکی، توافق کاهش تولید خود را عمیق‌تر کردند و مجموع کاهش روزانه تولید نفت خود را به 2.4میلیون بشکه رساندند. با این وجود میزان کل تولیدات جهانی 1.4میلیون بشکه در روز، بالاتر از یک سال پیش است که مهم‌ترین دلیل آن، افزایش تولید نفت شیل امریکاست. انتظار می‌رود که افزایش تولید نفت کشورهای غیراوپکی جهان در سال 2018 برابر با 1.8میلیون بشکه در روز باشد. »
در ادامه این گزارش عنوان شده است: «مجموع تولید نفت خام اوپک، با 200هزار بشکه کاهش روزانه در ماه مارس به 31.83میلیون بشکه در روز رسید که مهم‌ترین عوامل آن کاهش تولید ونزوئلا و خالص تولید کشورهای آفریقایی بوده است. با این شرایط، تعهد به توافق کاهش تولید اوپک به 163درصد رسید. انتظار می‌رود که میزان تولید کل اوپک در ادامه سال نیز حدود 32.5میلیون بشکه در روز در نوسان باشد»
اما آژانس در سرفصل «میزان ذخایر تجاری» گزارش ماه مارس خود نیز نکات مهمی را پیرامون عرضه نفت خام نوشته و عنوان کرد: « در شرایطی که تعهد به توافق کاهش تولید اعضای اوپکی و غیراوپکی این توافق وجود دارد، برخی کشورها به دلایل دیگری حتی از سهمیه خود نیز کمتر تولید کرده‌اند. این کاهش‌های توافق نشده در مجموع به بیش از 800 هزار بشکه در روز رسید. به این صورت به دلایل و عوامل مختلف مانند آن است که عربستان سعودی دیگر به توافق کاهش تولید اوپک اضافه شده است. بررسی وضعیت کلی تولیدات کشورهای دخیل در توافق کاهش تولید حاکی از آن است که تعهد اعضای اوپک به 163درصد رسیده و اعضای غیراوپکی نیز 90درصد به توافق خود پایبند هستند.»
آژانس بین‌المللی انرژی درباره وضعیت ذخایر تجاری که اهمیت بسیار زیادی برای میان‌مدت بازار نفت خام دارد، نوشت: « مجموع ذخایر تجاری نفت خام کشورهای OECD در ماه فوریه، 26میلیون بشکه دیگر نیز کاهش یافت و به 2841میلیون بشکه رسید. به این صورت میزان ذخایر تجاری این کشورها در انتهای ماه فوریه تنها 30میلیون بشکه بیش از میانگین 5 ساله بود. با فرض آنکه محدودسازی میزان عرضه نفت خام به بازار همچنان ادامه یابد، می‌توان انتظار داشت که میزان ذخایر تجاری جهان در ماه مه به سطح میانگین 5ساله برسد. ذخایر تجاری فرآورده‌های نفتی هم‌اکنون کمتر از میانگین 5ساله است.» اما IEA در گزارش ماه مارس خود موضوع افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و اثر آن بر بازار نفت را نیز از قلم نینداخته و نوشت: «در روزهای اخیر تنش و ابهام، باز هم بر خاورمیانه سایه افکنده است. در لحظه نگارش این مطلب افزایش ابهام‌ها در سوریه و یمن باعث شده تا قیمت نفت خام برنت به بالاتر از 70 دلار در هر بشکه برسد. البته باید صبر کرد و دید که آیا این افزایش قیمت‌ها تثبیت خواهند شد و در این صورت چه اثری بر وضعیت عرضه و تقاضای جهانی نفت خام خواهند داشت. » آژانس بین‌المللی انرژی در ادامه عنوان کرد: «تا آن زمان، برآورد کلی ما از میزان رشد عرضه و تقاضای جهانی در سال 2018 نسبت به ماه گذشته بدون تغییر مانده است. از منظر تقاضا، رشد قوی‌تر از حد انتظار امریکا در ماه‌های نخست 2018 به وسیله تضعیف رشد چین کم اثر شد. اما هند هم شروع قدرتمندی در سال 2018 داشت. از منظر جهانی، انتظار می‌رود که رشد تقاضای نفت در سال 2018، برابر با 1.5میلیون بشکه در روز باشد. با این حال، این برآورد از تقاضای جهانی کاملا قابل اتکا نیست و تنش‌های کنونی بین امریکا و چین و احتمالا یک جنگ تعرفه‌یی، وضعیت خطرناکی برای رشد تقاضای جهانی ایجاد کرده است. این وضعیت می‌تواند رشد تقاضا را به خطر بیندازد. »
وضعیت ایران
گفتنی است، طبق گزارش اوپک تولید نفت ایران طی ماه میلادی گذشته ۳۳۰۰ بشکه در روز افزایش داشت. آمار اوپک بر مبنای اطلاعات منابع ثانویه نشان داد که تولید نفت ایران در مارس به 3.814 میلیون بشکه در روز رسید که در مقایسه با 3.810میلیون بشکه در روز در فوریه، ۳۳۰۰ بشکه در روز افزایش داشت. قیمت نفت سنگین ایران نیز در ماه مارس به 62.15 دلار در هر بشکه رسید که در مقایسه با ۶۲.۲۷دلار در فوریه ۱۲سنت یا معادل ۰.۲درصد کاهش داشت. میانگین قیمت نفت سنگین ایران از ابتدای سال ۲۰۱۸ تاکنون 63.48 دلار در هر بشکه بوده که در مقایسه با میانگین 51.71دلار در مدت مشابه سال ۲۰۱۷ افزایش نشان می‌دهد.
