کاخ سفید و راه دشوار خروج از برجام

رویکرد خصمانه رییس‌جمهوری امریکا علیه برجام و تلاش او برای برهم زدن این توافق بین‌المللی، توجه بسیاری از تحلیلگران رسانه‌های عربی را به خود جلب کرد و با اشاره به موانع پیش روی دونالد ترامپ پیامدهای این تصمیم را بررسی کردند.

ایرنا در تحلیلی آورد: ترامپ از زمان آغاز به کار خود در کاخ سفید از برجام به عنوان توافقی «بد» یاد کرده که باید با اعمال نظر امریکا اصلاح شود. او در زمان امضای تعلیق تحریم‌های برجامی با گذاشتن شروطی اعلام کرد این آخرین بار است که این سند را امضا می‌کند و تهدید کرد در صورت تامین نشدن آن شروط از برجام خارج خواهد شد.

رییس‌جمهوری امریکا قرار است، تصمیم خود را درباره تمدید تعلیق تحریم‌ها و ادامه اجرای برجام 22 اردیبهشت امسال اعلام کند و این در شرایطی است که دیگر طرف‌های توافق به تلاش‌های خود برای حفظ برجام ادامه می‌دهند. اکنون پس از همه فراز و فرودها توافق هسته‌یی به نقطه‌یی رسیده است که باید پرسید آیا امریکا از آن خارج خواهد شد یا در این مسیر با موانعی روبه‌رو خواهد شد؟ در این گزارش نگاهی به مهم‌ترین محورهای تحلیلی رسانه‌های عربی در مورد رویکرد ترامپ برای برهم زدن برجام و موانع فراروی او در این مسیر خواهیم داشت.

 افزایش بی‌اعتمادی به امریکا در مذاکرات

تارنمای مرکز پژوهش‌های «الاهرام»، روزنامه «المصری الیوم» و تارنمای «البدیل» مصر عقب‌نشینی امریکا از توافق هسته‌یی را عامل از بین رفتن اعتبار امریکا دانستند و این موضوع را یکی از موانعی برشمردند که سبب می‌شود ترامپ نتواند توافق هسته‌یی را نادیده بگیرد. تارنمای مرکز پژوهش‌های الاهرام در گزارشی به قلم «محمد عباس ناجی» با عنوان «آینده توافق هسته‌یی؛ گزینه‌های محدود امریکا» نوشت: گزینه‌های فراروی دولت امریکا برای عملی‌سازی وعده‌های انتخاباتی خود درباره عقب‌نشینی از توافق هسته‌یی محدود است. در صورتی که ترامپ وعده‌های خود را عملی سازد این موضوع پیامدهای ناگواری برای امریکا به دنبال خواهد داشت. بدون تردید توافق هسته‌یی فقط میان امریکا و ایران نبوده است. بلکه توافقی بین‌المللی میان ایران و گروه 1+5 است. از این رو امریکا به تنهایی نمی‌تواند این توافق را لغو کند و خواهان مذاکره مجدد درباره موضوع هسته‌یی ایران شود.

«هلگا اشمیت» دبیرکل اداره سیاست خارجی اتحادیه اروپا در هفدهم ژانویه (26 خرداد96) گفت: تیم سیاست خارجی دولت امریکا فهم نادرستی از توافق هسته‌یی دارد و نمی‌داند این توافق دیگر قابل مذاکره نیست. برجام توافقی چندجانبه است و نمی‌توان به‌طور دوجانبه درباره آن مذاکره کرد. تارنمای مرکز پژوهش‌های الاهرام در گزارشی دیگر به قلم «سعید عکاشه» نوشت: برای ترامپ و کنگره سخت است که از توافق هسته‌یی عقب‌نشینی کنند. اگر این اتفاق رخ دهد نه تنها در شیوه برخورد دایم واشنگتن و تهران تنش‌های سختی به وجود خواهد آمد، بلکه امریکا و هم‌پیمانان او را رو در رو قرار خواهد داد و این موضوع به اعتبار امریکا و شورای امنیت لطمه وارد خواهد کرد. به نوشته روزنامه المصری الیوم، مشکل ترامپ در مسیر عقب‌نشینی از توافق هسته آن است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران را به طرح جامع اقدام مشترک اعلام کرده است. از این رو اگر ترامپ تصمیم خود را عملی کند این موضوع سبب منزوی شدن امریکا خواهد شد.

تارنمای البدیل با اشاره به تلاش‌های امریکا برای نادیده گرفتن برجام نوشت: این موضوع خطراتی را برای سیاست خارجی امریکا به دنبال دارد کمترین آن این است که واشنگتن اعتبار و ضمانت سنتی خود را درباره توافق‌ها و معاهدات بین‌المللی در برابر جامعه بین‌الملل و قدرت‌های بزرگ هم‌پیمان خود از دست خواهد داد. این اقدام امریکا سبب می‌شود به اعتبار امریکا در عرصه بین‌المللی لطمه وارد شود و نفوذ آن در منطقه خاورمیانه از بین برود. امریکا می‌تواند دست به هر اقدامی بزند اما عکس العمل هم‌پیمانان و رقبای واشنگتن درباره این موضوع مشخص نیست و این کشور هم نمی‌تواند آن را پیش‌بینی کند.

 پایبندی دیگر طرف‌ها به توافق هسته‌ای

روزنامه‌های «الحیات» چاپ لندن و روزنامه «الشرق الاوسط» عربستان هم پایبندی دیگر کشورها به توافق هسته‌یی را یکی دیگر از موانع فراروی ترامپ در نادیده گرفتن توافق هسته‌یی معرفی کردند.

به نوشته روزنامه الحیات، با وجود تهدیدهای ترامپ برای عقب‌نشینی از توافق هسته‌یی اعضای کمیته امور خارجی پارلمان اروپا بر ضرورت پایبندی کشورهای اروپایی به توافق هسته‌یی میان ایران و گروه 1+5 تاکید کردند. «آرنی لیتز» عضو کمیته امور خارجی پارلمان اروپا گفت: اتحادیه اروپا به اجرای توافق پایبند است، زیرا این توافق بین‌المللی است که از سوی اعضای شورای امنیت از جمله چین و روسیه مورد تایید واقع شده است. فدریکا موگرینی» نماینده اتحادیه اروپا توافق هسته‌یی را برای امنیت اروپا یک منفعت راهبردی به شمار آورد.

یک پژوهشگر مرکز مطالعات کارنگی در دیدار با نمایندگان اتحادیه اروپا توصیه کرد که بطور قاطعانه از توافق هسته‌یی در برابر تلاش‌های ترامپ حمایت کنند و به منافع نهادهای اروپایی پایبند باشند.

وی پیشنهاد کرد با وجود تنش در روابط اتحادیه اروپا و روسیه برای تشکیل جبهه گسترده -شامل اتحادیه اروپا، چین و روسیه -تلاش کنند.

او گفت: قدرت‌های اقتصادی در آسیا به بازارهای ایران توجه ویژه‌یی دارند و می‌توان ژاپن، کره جنوبی و هند را هم به جبهه دفاع از توافق هسته‌یی ملحق کرد. به نوشته روزنامه الشرق الاوسط، «کیت پاور» کارشناس سابق وزارت خزانه داری امریکا در ابوظبی گفت: از جنبه نظری بار دیگر می‌توان ایران را تحریم کرد اما برای اجرایی شدن آنها نیاز به اقدامات فنی و دیپلماسی، زمان و منابع گسترده‌یی است.

 عکس‌العمل احتمالی ایران

روزنامه‌های «القدس العربی»، «العرب» چاپ لندن و صفحه عربی تارنمای «بی‌بی‌سی» با اشاره به قدرت ایران، این مولفه را یکی دیگر از موانع پیش روی ترامپ در خروج از توافق هسته‌یی معرفی کردند.

به نوشته القدس العربی، «محمد جواد ظریف» نسبت به عواقب عقب‌نشینی امریکا از توافق هسته‌یی هشدار داد و گفت: در صورتی که واشنگتن از تعهدات خود شانه خالی کند گزینه‌های دشواری در برابر این دولت قرار دارد. او گفت: این توافق بین‌المللی در حال اجرایی شدن است و این به مفهوم ضرورت پایبندی همه طرف‌ها به آن نیست. امریکا در نادیده گرفتن توافق هسته‌یی کارنامه سیاهی دارد و اگر امریکا بر پایه تمایلات ترامپ عمل کند نشان خواهد داد که شریکی است که نمی‌توان در انعقاد قرار دادهای بین‌المللی به آن تکیه کرد. این اقدام دولت امریکا پیامی با این محتوا می‌رساند که تاریخ انقضای هر توافقی با امریکا در بهترین شرایط به زمان صدارت یک رییس‌جمهوری است. ظریف گفت: ایران برگه‌هایی در دست دارد و این موضوع سبب شده است ترامپ نتواند از توافق هسته‌یی عقب‌نشینی کند.

او می‌داند که ایران گزینه‌هایی در اختیار دارد از این رو، طی ماه‌های گذشته از توافق عقب‌نشینی نکرده است. به نوشته تارنمای بی‌بی‌سی «محمد مرندی» استاد دانشگاه تهران گفت: خروج امریکا از توافق هسته‌یی به معنای این است ایرانی‌ها می‌توانند بار دیگر برنامه هسته‌یی خود را از سرگیرند و امریکا را مقصر معرفی کنند. ایران اکنون از گذشته قدرتمندتر شده است و هنگامی اوباما و ترامپ مدعی بودند که همه گزینه‌ها علیه ایران روی میز است قدرت موشکی ایران مانع از این شد که آنها دست به هر اقدامی علیه ایران بزنند. افزون بر این، ائتلاف ایران در منطقه راهبردی و ریشه‌دار است و این کشور با جریان‌های قدرتمند منطقه ارتباط تنگاتنگی دارد.

 مخالفت با رویکرد برجام گریزی ترامپ در امریکا

شبکه خبری «الجزیره» قطر و تارنماهای مرکز پژوهش‌های «العربی» و «الاهرام» مصر هم مخالفت برخی مقامات و افکار عمومی امریکا با رویکرد ترامپ درباره برجام را یکی دیگر از موانعی معرفی کردند که سبب می‌شود رییس‌جمهوری امریکا نتواند برجام را نادیده بگیرد.

به نوشته الجزیره، پرفسور «شبلی تلحمی» استاد دانشگاه مریلند امریکا گفت: هیچ کس نمی‌داند که ترامپ با توافق هسته‌یی چگونه برخورد خواهد کرد. او در این باره به دنبال رضایت کسانی است که به او رای دادند و به افکار عمومی که توافق هسته‌یی را تایید می‌کند، اهمیتی نمی‌دهد. ترامپ با مخالفت سختی در این زمینه روبرو است حتی بسیاری از اعضای جمهوری‌خواه در کنگره هم مخالف عقب‌نشینی از توافق هسته‌یی هستند. او نمی‌تواند از توافق هسته‌یی عقب‌نشینی کند و طبق معمول مسوولیت این تصمیم را به عهده کنگره می‌گذارد تا کنگره را مسوول شکست‌های خود معرفی کند. به نوشته تارنمای مرکز پژوهش‌های العربی، برخی مسوولان کنونی و سابق امریکا با رویکرد ترامپ برای عقب‌نشینی از توافق هسته‌یی مخالف هستند.