گزینه‌های برجام بدون امریکا

 منصور بیطرف   

سردبیر

  در حالی که کمتر از هفت روز به اعلام ماندن یا خروج امریکا از برجام مانده است، گمانه‌زنی‌ها در مورد تصمیم ترامپ شدت بیشتری گرفته است. از یک سو رایزنی‌های سران فرانسه و آلمان با رییس‌جمهور امریکا به نظر می‌آید به نتیجه‌یی نرسیده است و از سوی دیگر ابرقدرت‌های شرقی 1+5 با اظهارنظرهای مختلف خواهان حفظ برجام از سوی تمام اعضای آن شدند. چالش‌ها با ترامپ بر سر حفظ برجام فقط در میان اعضای 1+5 نبود بلکه دبیرکل سازمان ملل هم در اظهارنظری خواهان ماندن امریکا در این معاهده هسته‌یی شد.

از زمانی که ترامپ بر سر کار آمد تا به امروز، «ماندن یا نماندن» امریکا در این برنامه جامع اقدام مشترک جزو دغدغه‌های ذهنی اعضا و ایران بوده است. همین موضوع سبب خیلی از تغییر سیاست‌گذاری‌ها یا اثر آن بر سیاست‌گذاری‌ها شده است. شدت این تغییر را می‌توان در تغییر برخی مواضع اتحادیه اروپا بر سر برنامه‌های موشکی ایران دید. با آنکه در برجام به توسعه یا عدم توسعه برنامه‌های موشکی ایران هیچ اشاره‌یی نشده و ایران بارها اعلام کرده که فقط برای دفاع به توسعه آن می‌پردازد اما این موضوع سبب نشد که فرانسه، آلمان و انگلستان با خناس‌بازی‌های ترامپ به ایران تذکر و نگرانی خود را بروز ندهند. بدون شک موش و گربه‌ بازی‌های ترامپ با برجام نمی‌تواند و نباید تداوم یابد. در واقع ایران باید 5 عضو دیگر برجام را ‌در صورت تایید تعلیق تحریم‌ها از سوی رییس‌جمهوری امریکا قانع کند که نمی‌توان با شمشیر داموکلس چهار ماهه ترامپ برجام را ادامه داد. زیرا تهدیدهای ترامپ بیشترین آسیب را به ایران زده است. بحران‌های ارزی، عدم سرمایه‌گذاری‌های مناسب در ایران، تشدید آسیب‌های اقتصادی فقط جنبه‌هایی از این تهدیدهای ترامپ است. اما اقناع اروپایی‌ها در صورتی می‌تواند اتفاق افتد که ترامپ در 12 مه ‌برجام را تایید کند.

اما اگر ترامپ برجام را تایید نکرد، چه باید کرد؟ ایران در این صورت گزینه‌های متفاوتی دارد. بدترین گزینه این است که ایران از ان‌پی‌تی خارج شود و در خارج از چارچوب توافق بین‌المللی به توسعه برنامه‌های هسته‌یی خود بپردازد، اما اجرای این گزینه پیامدهای دیگری دارد که در این نوشته نمی‌توان به آن پرداخت. اما معتدل‌ترین گزینه می‌تواند حفظ برجام با شرکای دیگر باشد. بدون شک شرکای اروپایی خواهان حفظ برجام و روابط اقتصادی و سیاسی با ایران هستند و آن طور که منابع آگاه گفته‌اند، اروپایی‌ها در دیدار اخیر خود با ترامپ تهدید کرده‌اند که امریکا نباید در صورت خروج از برجام شرکت‌های اروپایی را در صورت سرمایه‌گذاری در ایران مشمول تحریم کنند.

به نظر می‌آید با توجه به شرایط منطقه که از یک سو کشورهای مرتجع عرب درصدد تحریک دیگر کشورها علیه ایران هستند و از سوی دیگر حفظ صلح پایدار در منطقه که جزو ضروریات سیاست ایران است، گزینه دوم بهترین و مناسب‌ترین گزینه برای شرایط موجود است.