قطار برجام در ایستگاه کاخ سفید متوقف نمی‌شود
نقض پیمان‌های بین‌المللی طی دو سال گذشته به رسمی مرسوم در کاخ سفید تبدیل شده و بر همین اساس گرچه ممکن است توافق برجام هم به فهرست این بدعهدی‌ها افزوده شود اما با تدبیر دولت و همدلی مردم می‌توان قطار پیشرفت ملی را از ایستگاه برجام بدون امریکا به سلامت عبور داد.
گمانه‌زنی‌ها درباره تصمیم رییس‌جمهوری امریکا همزمان با نزدیک شدن تاریخ اعلام این تصمیم هر روز پررنگ‌تر و ضد و نقیض‌تر از گذشته در محافل سیاسی و رسانه‌یی داخلی و خارجی پیگیری می‌شود. گمانه‌هایی که امکان خروج واشنگتن از توافق برجام را قوی دانسته و به تحلیل و تفسیر واکنش‌های پس از این خروج می‌پردازد. براساس بخشی از توافق برجام رییس‌جمهوری امریکا در یک بازه زمانی مشخص تعلیق تحریم‌های هسته‌یی علیه ایران را تایید می‌کند. این تایید در زمان«باراک اوباما» رییس‌جمهوری پیشین کاخ سفید بدون نگرانی و اما و اگر خاصی صورت می‌گرفت.
«دونالد ترامپ» تاجرپیشه اما هم در دوران پیش از ریاست‌جمهوری و هم در یک سال و چند ماه پس از حضور در کاخ سفید، شمشیر علیه این توافق بین‌المللی را از رو بسته است. این میان خوش‌رقصی برخی رقیبان دور و نزدیک ایران هم در این مبارزه‌طلبی ترامپ بی‌تاثیر نبوده است. میان هیاهوی رسانه‌یی و سیاسی که این روزها در داخل و خارج بسیار شنیده و خوانده می‌شود نباید چند نکته را فراموش کرد. 4دهه پس از پیروزی انقلاب مردم ایران در فهرست عنادورزی‌های منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی علیه ایران، بدعهدی بر سر پیمان برجام موضوع تازه و غریبی نیست. نقض توافق برجام از سوی امریکا نه نخستین و نه آخرین نوع این رویکردها خواهد بود.
با فرض خروج ترامپ از برجام رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی داخلی و خارجی پیش‌بینی و حتی پیشگویی‌های متعددی درباره آینده این توافق، ایران پس از این خروج و واکنش کشورهای دیگر حاضر در توافق ارائه می‌دهند.
«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه اما اعتقادی به مذاکره دوباره بر سر برجام ندارد، ظریف در ویدیویی که روزهای گذشته او منتشر شده به نوعی موضع رسمی دولت را ابلاغ می‌کند. رییس دستگاه دیپلماسی مذاکره مجدد بر سر قیمت خانه‌یی که دو سال پیش فروخته شده را منطقی نمی‌داند و با چنین قیاسی تلاش می‌کند تا اصول حرفه‌یی حرفه سابق ترامپ را به او یادآور شود.
ظریف در این ویدیوی 5 دقیقه‌یی جنایات صدام حسین، دیکتاتور پیشین عراق و حمایت‌های بی‌دریغ جهان و در راس آن امریکا از جنایت‌های او را بازگو می‌کند تا بار دیگر رویکردهای متناقض کاخ سفید در خاورمیانه را به یاد ترامپ آورد.
تاکید ظریف بر این موضوع که ایران آغازگر حمله به هیچ سرزمینی نبوده اما توان دفاعی خود را برون‌سپاری نخواهد کرد همان موضع قاطعانه نظام در برابر خروج احتمالی رییس‌جمهوری امریکا از برجام است.
«برای ایران برجام آخر دنیا نیست» این بخشی از نظر«علی نجفی» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره احتمال خروج امریکا از برجام است. سخنی تامل‌برانگیز که با شرط و شروطی خاص می‌تواند مسیر آینده را از ابهام و تاریکی خارج کند.
واقعیت آن است که برجام و خروج ترامپ از آن برای ایران آخر دنیا نخواهد بود اگر در عرصه سیاسی و اقتصادی و بین‌المللی همدلانه و مدبرانه ظاهر شویم. تدبیر در سیاست می‌تواند در قالب اعتمادافزایی میان دولت و ملت تعریف شود.
اگر بپذیریم که نخستین بنیان اعتماد مردم به حاکمیت نه در ایران بلکه در سراسر جهان امید به بهبود اوضاع به دست آن حاکمیت است پس نخستین اصل سیاست‌ورزی هر کنشگر سیاسی در ایران باید استحکام و استمرار چنین امیدی باشد.
ایران کنونی خانواده‌یی را می‌ماند که از سوی همسایه‌یی زیاده‌خواه یا بیگانه‌یی سلطه‌طلب در معرض آسیب است. منطق حکم می‌کند که این خانواده با وجود تمام اختلاف‌های موجود در چارچوب منافع ملی به تقویت خود در همه حوزه‌ها اقدام کنند.
قدرت یافتن چنین خانواده‌یی و اشتراک صدای برآمده از کانون آنها می‌تواند بذر نفاق را خشکانده و از این رهگذر منافع تمام اعضا را حفظ کند. همدلی در عرصه سیاسی که تاکید سالیان نه چندان دور رهبر معظم انقلاب هم بوده، کیمیایی است که مس تفرقه را می‌تواند به طلای اتحاد بدل کند. جریان‌های سیاسی با سرلوحه قرار دادن این رویکرد گرچه اختلاف‌ها را از یاد نمی‌برند اما برای رفع و حل آنها نه از در رقابت بلکه با تکیه بر همدلی سیاسی می‌کوشند. تاریخ نشان داده است که هم نفاق و هم اتحاد در عرصه سیاسی به حوزه اجتماعی و اقتصادی هم جاری شده و ثمربخش بوده است.
ایرنا در گزارشی افزود: تحلیلگران یکی از تبعات خروج احتمالی ترامپ از توافق برجام را بازگشت تحریم‌های هسته‌یی و سختی دادوستد تجاری با ایران می‌دانند. تحریم‌هایی که بر دغدغه‌های اقتصادی و مشکلات معیشتی مردم تاثیر خواهد گذاشت.
این گزاره نزدیک به واقعیت است و انکار آن پاک کردن صورت مساله خواهد بود اما با چنین فرضی هم نمی‌توان خروج امریکا از برجام را نابود‌کننده اقتصاد ایران دانست. شرط آنکه زیاده‌خواهی ترامپ کمترین آسیب را بر اقتصاد ایران وارد کند، بازنگری سیاست‌های کلان اقتصادی در قالب حمایت و اتکا به تولید داخل از یک سو و مبارزه با قاچاق کالا از سوی دیگر است.
گرچه سرمایه‌گذاری‌های خارجی پیشرفت اقتصادی را در پی خواهد داشت اما بهبود شیوه‌های کسب وکار، مبارزه با رانت‌جویی و فساد اقتصادی، شفافیت فعالیت و ثبات در بازار ارز و دلار می‌تواند سرمایه‌گذاران داخلی را تقویت و سرمایه‌گذاران خارجی را برای مقابله با منش پدرخواندگی کاخ سفید وسوسه کند، نباید از یاد برد که بازار و منابع ایران منافعی نیستند که چین و روسیه، اروپا و حتی امریکا بتوانند به آسانی از آن عبور کنند.
تدبیر دولت و نظام در عبور از مرحله سخت ترامپ می‌تواند در عرصه بین‌المللی یارکشی‌های منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی باشد. اگر برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس به واسطه پروژه ایران‌هراسی سعودی زرادخانه‌های خود را از سلاح‌های امریکایی لبریز و به مدد هیاهوی رسانه‌یی ایران را همسایه خطرناکی برای خود و جهان ترسیم می‌کنند، ایران می‌تواند حوزه تعاملات خود را با دیگر کشورهای آسیای میانه و جنوب شرق آسیا گسترش دهد. از سمت غرب نیز می‌توان با حفظ هوشیاری، ترکیه را متحد ایران دانست و از عراق و سوریه هم به عنوان متحدانی بالقوه مطمئن بود.
اعتمادافزایی در روابط دیپلماتیک با هر یک از این سرزمین‌ها می‌تواند منابع سیاسی و اقتصادی آنها را به مرزهای ایران نزدیک کند. در امریکای لاتین ظرفیت روابط دیپلماتیک به واسطه دیدگاه مشترک در زمینه مبارزه با سرمایه‌داری افسارگسیخته امریکایی فراهم است. اتحادیه اروپا شاید در عمل شریک قابل اعتمادی برای ایران نباشد اما تکاپوی ماه‌های اخیر سران این اتحادیه به‌ویژه شرکای برجامی ایران نشان می‌دهد که ظرفیت بازارهای نفتی و غیرنفتی ایران برای این سرمایه‌گذاران قاره سبز، ارزش جنگیدن برای حفظ برجام را دارد.
