نقشی که مودی در صحنه بین‌المللی ایفا می‌کند
گروه جهان
انتخابات ایالتی اخیر در هند که نقشی سرنوشت‌ساز در پیش‌بینی وقایع انتخابات سراسری سال آینده این کشور داشت، با برتری حزب حاکم بهاراتیا جاناتا به پایان رسید. رقابت در انتخابات ایالت کارناتاکا بین حزب نارندرا مودی نخست‌وزیر هند و رائول گاندی رهبر جوان حزب مخالف کنگره تنگاتنگ بود و ناظران معتقد بودند که این رای‌گیری احتمال تصدی سمت نخست‌وزیری توسط مودی برای دور دوم را مشخص می‌کند. باتوجه به حزب بهاراتیا جاناتای مودی در این انتخابات، آنچه اهمیت می‌یابد این است که نخست‌وزیری هند سومین اقتصاد بزرگ جهانی را به کدام سمت و سو می‌کشاند.
جایی بین استبداد و دموکراسی
فایننشال‌تایمز در گزارش خود در این زمینه به تثبیت تمایل جهانی به رهبری‌های قدرتمند و خودکامه اشاره می‌کند؛ روندی که از شرق به غرب کشیده شده و تغییر دموکراسی‌ها به حکومت‌های استبدادی را به همراه دارد. از چهره‌های مطرح این روند می‌توان به شی‌جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین، دونالد ترامپ در امریکا و ولادیمیر پوتین در روسیه اشاره کرد؛ رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه و رودریگو دوترته در فیلیپین نیز در این تغییر چهره جهانی سهمی کوچک‌تر ایفا می‌کنند. اما آیا می‌توان گفت نارندرا مودی نخست‌وزیر هند نیز در همین فهرست قرار می‌گیرد؟
پاسخ این سوال بسیار مهم است به این دلیل که هند بیش از 1.3 میلیارد نفر جمعیت دارد و در آینده‌یی نه چندان دور جای چین را به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان می‌گیرد. هند اکنون سومین اقتصاد بزرگ جهان است و اقتصادش سالانه بیش از 7درصد رشد می‌کند. جیمز کرابتری در کتاب خود تحت عنوان «راج میلیاردر» نوشت: «در حالی که دموکراسی در غرب رو به زوال گذاشته، آینده آن در هند از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.»
اهمیت هند به‌ویژه به این دلیل افزایش یافته که موضع‌گیری مودی در زمینه استبداد-دموکراسی مبهم است. نخست‌وزیر هند یک اصلاح‌طلب قاطع اقتصادی با گرایش‌های پوپولیستی است. شیوه او به شدیداللحنی پوتین یا اردوغان نیست؛ مودی دیوانگی‌های پوتین و دوترته را هم ندارد و از بسیاری جهات بسیار متعادل‌تر از شی‌جین‌پینگ به نظر می‌رسد.
با این حال، لیبرال‌ها در هند درست به اندازه لیبرال‌ها در امریکا، چین و ترکیه نگران تهدید علیه آزادی بیان و استقلال عمل دستگاه قضایی هستند. همچنین نگرانی‌هایی در این زمینه وجود دارد که نخست‌وزیری هند برای تثبیت موقعیت سیاسی خود در جهت دو قطبی‌سازی جامعه اقدام کند.
شاید مقایسه مودی و ترامپ معقول‌ترین قیاس باشد: هر دو در دموکراسی‌های پابرجا فعالیت می‌کنند و درنتیجه کمپین به‌عنوان قهرمان اکثریت خاموش، مبارزه علیه فساد و اقلیت متنعم، به قدرت رسیده‌اند. هر دو مرد با مباحثات سیاسی فزاینده در تلویزیون و در رسانه‌های اجتماعی ارتباط داشتند و از سیاست هویتی برای جلب حمایت استفاده و علیه مسلمان‌ها تبلیغات کردند.
چنین اقدامی در هند که حدود 180 میلیون مسلمان دارد، بازی با آتش محسوب می‌شود. حزب بهاراتیا جاناتای مودی را عمدتا با عبارت «ملی‌گرای هندو» توصیف می‌کنند. در میان 282 عضو منتخب حزب بهاراتیا جاناتا در پارلمان حتی یک مسلمان هم وجود ندارد. هر هفته یک مناقشه جدید پیش می‌آید که به تنش‌ها در این زمینه می‌افزاید؛ هفته گذشته یک دختربچه مسلمان 8 ساله مورد آزار و اذیت قرار گرفت و کشته شد. برخی رهبران بهاراتیا جاناتا در راهپیمایی در حمایت از متهم به قتل که یک هندو بود، شرکت کردند. مودی در محکوم کردن این اتفاق سریع عمل نکرد و 49 بازنشسته دولتی در نامه‌یی سرگشاده به مودی او را به «ایجاد فضایی سرشار از نفرت، ترس و شرارت در هند» متهم کردند و این لحظه را تاریک‌ترین زمان در دوران استقلال هند خواندند.
نگرانی از خشونت فراگیر در هند که با آغاز فعالیت مودی به عنوان نخست‌وزیری در سال 2014 ایجاد شده بود، هنوز محقق نشده است. در حقیقت، هند نمونه‌های وخیم‌تری از خشونت میان جوامع را نیز در دوران پیش از مودی شاهد بوده است.
متحدان مودی این مساله را مطرح کرده‌اند که اولویت در دستور کار او توسعه و اقتصاد است و نه مسائل فرهنگی. بسیاری از حامیان مودی در جوامع تجاری و بازرگانی تحت‌تاثیر آوازه نخست‌وزیر به‌عنوان اصلاح‌طلب قدرتمند اقتصادی در زمان فعالیت در سمت رییس ایالت گجرات قرار گرفتند.
در صحنه ملی عملکرد مودی آشفته بوده است؛ برخی اقدامات او همچون «حذف پول نقد از چرخه مالی کشور» در سال 2016 که حذف یک‌‌شبه 86درصد از پول نقد کشور در مبارزه با اقتصاد سیاه بود، احتمالا بیش از آنکه کمک‌کننده باشد، آسیب‌رسان بوده است. اما دیگر اصلاحات مودی همچون اعمال تعرفه مالیاتی سراسری در کشور بر کالا و خدمات، می‌تواند چشم‌انداز اقتصاد هند را در بلندمدت بهبود بخشد. اگرچه این تعرفه مالیاتی به‌شدت پیچیده است، اما به حذف موانع تجاری میان ایالت‌های هند کمک کرده و درآمد مالیاتی کشور را افزایش داده است.
ترکیب محبوبیت فردی مودی با رشد قدرتمند اقتصادی در هند و آرامش نسبی اجتماعی به حسن شهرت نخست‌وزیر کمک کرده و او را از فردی نسبتا منفور که به دلیل تحریک به خشونت اجازه ورود به امریکا را نداشت، به چهره‌یی مورد احترام در سطح بین‌المللی تبدیل کرده است.
دومین پیروزی در انتخابات سراسری سال 2019 موقعیت مودی را به‌عنوان یکی از چهره‌های مطرح سیاسی در جهان تثبیت می‌کند؛ اما به نگرانی‌ها درباره برنامه‌های سیاسی او پایان نمی‌دهد. همانند پوتین و اردوغان در سال‌های اخیر، رهبران قدرتمند گرایش شدیدی به تبدیل شدن به چهره‌یی استبدادی در گذر زمان دارند و هرچه بیشتر در قدرت بمانند، این گرایش بیشتر می‌شود.
