ایران تنها مرجع قیمتی زعفران در جهان می‌شود
گروه بورس مسعود کریمی
در آخرین روز کاری هفته جاری شاهد رویداد بزرگی در حوزه کالایی بودیم و قرارداد آتی زعفران برای نخستین‌بار در کشور راه‌اندازی شد. ایران باتوجه به شرایط آب و هوایی مناسب و فصول بی‌نظیر در حوزه محصولات کشاورزی پتانسیل‌های قابل ملاحظه‌یی دارد و در همین زمینه بورس کالا نیز با استفاده از ابزار‌های نوین مالی گام‌‌های مستحکمی را در راستای حمایت از بخش کشاورزی در کنار پیشرفت و توسعه کشور بر می‌دارد. زعفران به عنوان یک محصول استراتژیک در سطح جهان مطرح است و ایران باتوجه به ظرفیت تولید ۹۰درصدی زعفران جهان می‌تواند به‌عنوان تنها مرجعیت قیمتی این محصول معرفی شود. در همین حال، راه‌اندازی قرارداد آتی طلای سرخ در بورس کالای ایران تبعات مثبتی اعم از افزایش شفافیت قیمت، حمایت واقعی از کشاورزان، حذف سفته‌بازان و ایجاد بستری امن و شفاف در حوزه معاملات را در پی دارد. به هر روی، امکان حضور و دریافت کد معاملاتی برای مشتریان خارجی و بین‌المللی شدن معاملات زعفران می‌تواند
نقطه عطفی برای شکوفایی محصولات داخلی محسوب شود. بر این اساس، مراسم روز گذشته با حضور شاپور محمدی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران، محمدرضا پورابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس و علی‌اکبر مهرفرد معاون وزیر جهاد کشاورزی برگزار شد.
ایران مرجع قیمتی جهان می‌شود
در همین رابطه شاپور محمدی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار عنوان کرد: با راه‌اندازی قرارداد آتی زعفران ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادرکننده جهان، تلاش خواهیم کرد تا از طریق مکانیسم‌های بورس کالا، ایران به تنها مرجع قیمتی این محصول در بازارهای جهانی تبدیل شود. وی گفت: شاهد آغاز معاملات آتی زعفران در بورس کالای ایران هستیم که در این خصوص معاون وزیر جهاد کشاورزی هم در راه‌اندازی معاملات گندم و هم در معاملات زعفران تلاش‌های زیادی انجام دادند که امیدواریم شاهد عرضه مستمر این محصول در بورس کالای ایران باشیم. وی افزود: بورس کالای ایران در دنیا از لحاظ تنوع محصول بی‌نظیر بوده و وجود زعفران به‌عنوان یک محصول استراتژیک و ارزشمند در این بورس ضروری است. محمدی در ادامه به تجربه استفاده از قراردادهای آتی در سایر کشورهای دنیا اشاره کرد و افزود: استفاده از قراردادهای آتی در محصولات کشاورزی سابقه قدیمی دارد به‌طوری که قراردادهای آتی در اکثر کشورهای دنیا معامله شده و نوسان شدید قیمتی و عدم ثبات قیمت را پوشش می‌دهد. وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که وجود مشکلاتی همچون نبود گردش شفاف اطلاعات، حضور گسترده واسطه‌ها به شکل غیرمنصفانه و وجود پدیده سلف‌خری به مفهوم منفی در کشورهای در حال توسعه باعث شد تا برای حل این مشکلات بازارهای آتی و نظام یافته که بورس نمونه عالی آن است، تشکیل شود زیرا بورس‌های کالایی می‌توانند نوسانات قیمتی و ریسک‌های شدید را پوشش می‌دهند. محمدی در ادامه به مزایای به کار‌گیری قراردادهای آتی اشاره کرد و گفت: مدیریت ریسک قیمت، تسهیل فرآیند کشف قیمت، افزایش شفافیت، کمک به توسعه بازار، تسهیل معاملات فیزیکی و افزایش شفافیت بازار از مزایای به‌کارگیری این قراردادها است. وی یادآور شد: در اکثر کشورهایی که محصولات کشاورزی دارند بورس کشاورزی فعال بوده و قرارداد آتی نیز در آن معامله می‌شود به‌طور مثال در هند قرارداد آتی هل و نعناع، در چین قرارداد آتی سویا و ذرت و در برزیل قرارداد آتی دام زنده و قهوه عربی مورد معامله قرار می‌گیرد و مالزی از قرارداد آتی روغن پالم استفاده می‌کند.
صیانت از منافع ملی
به گفته رییس سازمان بورس، اگر قراردادهای آتی در بخش کشاورزی مورد معامله قرار گیرد، اثرات متعددی ازجمله تنظیم قیمت، تسهیل صادرات، صیانت از منافع ملی و دستیابی کشاورزان به دسترنج واقعی خود دارد که این موارد درخصوص زعفران نیز مصداق پیدا می‌کند زیرا قیمت خرده‌فروشی زعفران با قیمتی که در بورس کالا کشف می‌شود و قیمتی که در جهان از فرآوری این محصول به دست می‌آید، نشان می‌دهد که جا برای صیانت از منافع ملی در این محصول زیاد است و باید از این فرصت استفاده کرد. وی یادآور شد: این اتفاق در کشورهای مختلف نیز رخ داده است به‌طوری که در بورس دالیان چین افزایش نقدشوندگی معاملات محصولات کشاورزی را به‌دنبال داشته و در بورس هند به‌عنوان ابزار مدیریت ریسک مورد استفاده قرار گرفته است همچنین بهبود گردش اطلاعات، بهبود استاندارد‌های کیفی قابل اتکا و ایجاد اطمینان در خریداران و صادرکنندگان از دیگر مزایای استفاده از این ابزار است. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه زعفران به عنوان یکی از محصولات بسیار مهم بخش کشاورزی بوده و ارزش بالایی دارد، تصریح کرد: در مورد قراردادهای آتی زعفران شرایط لازم برای موفقیت این محصول در بورس کالای ایران فراهم است به‌طوری که با راه‌اندازی قرارداد آتی زعفران ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادرکننده جهان از این امر استفاده خواهد کرد و مرجعیت قیمتی این محصول در بازارهای بین‌المللی و ایجاد بازار نقدی قوی برای این محصول حاصل می‌شود. وی اضافه کرد: همچنین وجود نوسانات قیمتی دارایی پایه و نیاز به مدیریت ریسک با قراردادهای آتی اتفاق خواهد افتاد و نیز بازیگران متعدد از تلاقی عرضه و تقاضا ایجاد می‌شود این درحالی است که انتظار می‌رود وزارت جهاد کشاورزی حمایت منظم‌تری از طریق بورس کالا و معاملات زعفران داشته باشد.
مکان حضور و دریافت کد معاملاتی برای خارجیها
در سویی دیگر، حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران از امکان حضور و دریافت کد معاملاتی برای مشتریان خارجی خبر داد و گفت: علاوه بر معامله‌گران داخلی، مشتریان خارجی نیز می‌توانند با دریافت کد معاملاتی بورس کالا، در معاملات نقدی و مشتقه زعفران حضور یابند. وی به تجربه انجام معاملات آتی بر پایه دارایی سکه طلا اشاره کرد و گفت: قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران در سال ۱۳۸۷ راه‌اندازی شد که در سال نخست ۳۱۷۳ قرارداد به ارزش ۶۱ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت که با توسعه زیرساخت‌ها و استقبال سرمایه‌گذاران طی سال ۱۳۹۶ معامله 4میلیون و ۲۴۶ هزار و ۷۵۴ قرارداد به ارزش
۶۵۷ هزار و ۹۶۵ میلیارد ریال در بازار آتی سکه به ثبت رسید. حامد سلطانی‌نژاد افزود: از ابتدای سال جاری تاکنون نیز بیش از یک میلیون و ۳۴۵ هزار و ۹۷۴ قرارداد سکه به ارزش ۲۶۸ هزار و ۴۶میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفته است.
ویژگی‌های دارایی پایه در بازار آتی
مدیرعامل بورس کالای ایران درخصوص ویژگی‌های دارایی پایه در قراردادهای آتی اظهار کرد: نوسان‌پذیری قیمت دارایی پایه که تحت تاثیر عواملی همچون نوسانات فصلی، شرایط جوی، کمبود نقدینگی کشاورزان و صادرکنندگان، حضور واسطه‌ها و نوسانات نرخ ارز است، یکی از ویژگی‌های انتخاب دارایی پایه در قراردادهای آتی است. همچنین تعیین قیمت دارایی پایه براساس سازوکار رقابتی و عدم دخالت دولت، فراوانی دارایی پایه در بازار و استاندارد‌پذیری دارایی پایه نیز دیگر ویژگی‌های مطرح برای انتخاب دارایی پایه مناسب در بازار آتی به‌شمار می‌رود. وی ادامه داد: وجود فعالان قابل‌توجه که درخصوص قراردادهای آتی زعفران شامل زعفران‌کاران، خریداران محلی، عمده‌فروشان، صادرکنندگان، کارخانجات بسته‌بندی، واسطه‌ها، تعاونیهای تولیدی، شرکتهای تولید‌کننده مواد غذایی و نیز تولیدکنندگان مواد دارویی و گیاهی می‌شود، از موارد مهم برای انتخاب دارایی پایه در قراردادهای آتی است. در این میان، حجم قابل‌قبول معاملات در بازار نقدی دارایی موردنظر و وجود مرجع قیمت نقدی معتبر برای دارایی پایه نیز از موارد دیگری است که در این رابطه می‌توان به آنها اشاره کرد.
رشد حجم معاملات
سلطانی‌نژاد به پذیرش زعفران در بازار فیزیکی بورس کالا نیز اشاره کرد و گفت: پذیرش این محصول حوزه کشاورزی در سال ۱۳۸۹ در بورس کالای ایران انجام شد و در سال ۹۵ شاهد معامله ۱۲ هزار گرم زعفران در بورس بودیم که این رقم در سال ۹۶ به ۱۲۱هزار گرم افزایش یافت. از ابتدای سال جاری تاکنون نیز بیش از 7 میلیون و ۵۰گرم زعفران در تالار کشاورزی معامله شده که انتظار می‌رود این رقم تا پایان سال با افزایش چشمگیری همراه شود.به گفته وی، پذیرش زعفران در بازار گواهی سپرده کالایی نیز در سال ۹۵ اجرایی شد و طی آن سال ۷۹۸۱ گرم از این محصول در قالب گواهی سپرده در بورس کالا معامله شد. وی ادامه داد: در سال گذشته نیز بیش از یک میلیون و ۲۶۲ هزار گرم زعفران در بازار گواهی سپرده کالایی مورد دادوستد قرار گرفت و این رقم در سال جاری تاکنون به ۲۶۲ هزار و ۵۲۲ گرم رسیده است. مدیرعامل بورس کالای ایران همچنین از امکان حضور و دریافت کد معاملاتی برای مشتریان خارجی خبر داد و گفت: علاوه بر معامله‌گران داخلی، مشتریان خارجی نیز می‌توانند با دریافت کد معاملاتی بورس کالا، در معاملات نقدی و مشتقه زعفران حضور یابند.
مشخصات قرارداد آتی زعفران
مدیرعامل بورس کالای ایران درخصوص فرآیند تدوین مشخصات قرارداد آتی زعفران اظهار کرد: برای راه‌اندازی این معاملات ابتدا مطالعات امکانسنجی و طراحی امیدنامه انجام شد و جلساتی با حضور کارشناسان حوزه زعفران درخصوص طراحی مشخصات قرارداد برگزار شد. در ادامه این فرآیند، مشخصات این قرارداد در تاریخ 17/02/1397 در هیات‌مدیره بورس کالا به تصویب رسید و درنهایت هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی‌بر کالا در
۲۲ اردیبهشت‌ماه سال‌جاری این مشخصات را
مورد تصویب قرار داد.
سلطانی‌نژاد در ادامه به بیان این مشخصات برای دارایی پایه قراردادهای آتی زعفران پرداخت و گفت: دارایی پایه این قرارداد زعفران رشته‌یی بریده ممتاز(نگین) بوده و اندازه هر قرارداد شامل ۱۰۰گرم زعفران نگین است. وی افزود: در این معاملات حد نوسان مجاز برای قیمت روزانه حداکثر مثبت و منفی 3درصد نسبت به قیمت تسویه روز قبل بوده و حجم هر سفرش حداکثر تا ۲۵ قرارداد است. وی درخصوص ساعات معاملاتی قراردادهای آتی زعفران و سقف مجاز موقعیت‌های تعهدی باز اظهار کرد: معاملات قراردادهای آتی زعفران شنبه تا چهارشنبه از ساعت 12:30 الی 15:30 بوده و اشخاص حقیقی دارای کد معاملاتی بازار مشتقه می‌توانند در هر نماد معاملاتی ۱۰۰۰ موقعیت اتخاذ کنند. اشخاص حقوقی نیز می‌توانند در هر نماد معاملاتی ۱۰۰۰ موقعیت بگیرند که این میزان تا ۱۰درصد موقعیت‌های تعهدی باز در آن نماد در بازار قابل افزایش است.
بیمه قیمت محصولات با ورود
به معاملات آتی
سلطانی‌نژاد درخصوص کارمزد این معاملات نیز گفت: در راستای حمایت از بخش کشاورزی کارمزد این معاملات برای سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالا صفر در نظر گرفته شده و کارمزد کارگزاران نیز به ازای معامله هر قرارداد ۲۰۰۰ریال تعیین شده است. به گفته مدیرعامل بورس کالای ایران، زعفران‌کارانی که نگران افت قیمت محصولاتشان در زمان برداشت و افزایش عرضه محصول هستند، می‌توانند با ورود به معاملات آتی و فروش محصولاتشان با نرخ روز، خود را در برابر افت قیمت‌ها بیمه کنند.
اقدامات صورت گرفته
وی به برگزاری جلسات هم‌اندیشی با نهادهای ذی‌ربط اشاره کرد و گفت: در راستای راه‌اندازی قراردادهای آتی زعفران 5 جلسه تخصصی میز کالایی با موضوع بررسی مشخصات قرارداد آتی زعفران برگزار شد. همچنین جلسات هم‌اندیشی و فرهنگ‌سازی با فعالان حوزه زعفران در تهران و شهرستانها(تربت‌حیدریه، زاوه، شادمهر، مشهد، فریمان و کاشمر) و نیز جلسات متعدد تخصصی با شرکتهای کارگزاری برای هم‌اندیشی و کسب آمادگیهای لازم برگزار شد تا نظرات نهادهای ذی‌ربط و فعالان حوزه زعفران را برای آغاز این معاملات جویا شویم. سلطانی‌نژاد از بحث‌های آموزشی نیز سخن گفت و درخصوص آموزش معاملات این قراردادها به کشاورزان و زعفران‌کاران اظهار کرد: در راستای آموزش فعالان این حوزه با بورس کالا و نحوه معامله قراردادهای آتی زعفران و فرهنگ‌سازی بیشتر از نماد زعفران در سامانه مجازی بازار مشتقه بورس کالا رونمایی شد. وی افزود: همچنین تهیه بروشورها و مستندات آموزشی مختص زعفران، برگزاری ۱۸۰۰نفر ساعت کلاس آموزشی حضوری در تهران و شهرستانها، برگزاری ۳۵۰نفر ساعت کلاس آموزشی غیرحضوری و انتشار مقالات مرتبط آموزشی و تحلیلی در نشریات از دیگر اقدامات آموزشی در این رابطه بوده است. مدیرعامل بورس کالای ایران در پایان به اقدامات اجرایی راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی زعفران اشاره کرد و گفت: تصویب کارمزدهای معاملات در سازمان بورس و اوراق بهادار هماهنگی با شرکتهای نرم‌افزاری و کارگزاران جهت انجام معاملات به صورت آنلاین، انجام معاملات زعفران به صورت تستی صورت گرفت و در نهایت راه‌اندازی معاملات واقعی قراردادهای آتی زعفران در روز گذشته از اقدامات اجرایی برای راه‌اندازی این معاملات بوده است.
شاه بیت بازار ارز، ایجاد بازار متشکل
علاوه بر این محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به طرح مجلس برای ساماندهی بازار ارز گفت: شاه بیت این طرح ایجاد بازار متشکل است. سیاست‌های ارزی دنیا کاملا مشخص است زمانی که در کشوری نمی‌شود به هر دلیلی تقاضا را جواب داد، نرخ ثابت مفهوم ندارد و ناخواسته بازار ثانویه شکل می‌گیرد. وی با تاکید بر اینکه چنین اقداماتی در بورس‌های کشور باعث افزایش کارایی و شفافیت بازارهاست، گفت: در سال ۸۴ قانون جدید بازار سرمایه تصویب و در سال ۸۷ اصلاح شد که آثار آن به صورت اتفاق‌های مثبت در اقتصاد قابل لمس است. محمدرضا پورابراهیمی با اشاره به اینکه در مسیر بازار سرمایه ناهمواری‌هایی وجود دارد، گفت: اگر چاره‌یی برای این ناهمواری‌ها اندیشیده نشود قطعا با مشکلاتی مواجه خواهیم شد.
وی یکی از این مشکلات را مربوط به بازار ارز دانست و گفت: مساله ارز بر روند فعالیت بنگاه‌های اقتصادی تاثیرگذار است که تبعات آن با کاهش قیمت سهام در بورس خودش را نشان می‌دهد. پورابراهیمی ارز را لنگر اقتصادی کشور نامید و تصریح کرد: اگر با نگاه تخصصی به این موضوع رسیدگی نشود قطعا هزینه‌های زیادی برای اقتصاد خواهد داشت. به گفته وی بارها جلساتی با وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی برای حل مشکلات بازار ارز براساس مولفه‌های اقتصادی برگزار شده است.
خروج امریکا تاثیری در اقتصاد ندارد
وی درباره خروج امریکا از برجام و تاثیر آن بر بازار ارز گفت: امریکا در زمان بودن در برجام هم هیچ خیری برای کشور ما نداشت و حتی مانع همکاری سایر کشور‌ها هم بود پس خروجش از برجام اثری بر اقتصاد ما ندارد. وی ادامه داد: ما هزینه تحریم‌ها را پرداخت کردیم و این موضوع نیز مساله جدیدی نیست. پورابراهیمی با اشاره به برنامه جامع دولت برای کنترل نرخ ارز که پیش از پایان سال به مجلس ارائه شد، گفت: دولت بر مبنای همان برنامه برای کنترل بازار ارز افزایش ۵ درصدی نرخ سود سپرده را اجرا کرد که این اقدام تراز بانکی را بر هم زد و باعث شد ۱۵هزارمیلیارد تومان هزینه به اقتصاد کشور تحمیل شود. وی با اشاره به طرح مجلس برای ساماندهی بازار ارز گفت: شاه بیت این طرح ایجاد بازار متشکل است. سیاست‌های ارزی دنیا کاملا مشخص است، زمانی که در کشوری نمی‌شود به هر دلیلی تقاضا را جواب داد، نرخ ثابت مفهوم ندارد و ناخواسته بازار ثانویه شکل می‌گیرد. پورابراهیمی ادامه داد: امروز اولویت ما تشکیل بازار متشکل ارزی با نظارت و کنترل دولت است.
ایجاد رانت با ارز 4200 تومانی
این نماینده مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین نگرانی مجلس را مشخص شدن سیاست‌های ارزی دانست و گفت: وجود ارز۴۲۰۰تومانی باعث ایجاد رانت شده است. وی گفت: آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد که درآمد‌های ارزی کشور افزایش چشمگیر داشته و کمبود ارز توجیهی برای این التهابات نیست. پورابراهیمی در ادامه به لزوم حمایت از دولت در شرایط خاص اقتصادی تاکید کرد و افزود: ساماندهی بازار ارز از اولویت‌های مجلس است تا از مزیت‌های کاهش ارزش پول ملی برای تقویت صادرات استفاده کنیم. اگر به این توافق نرسیم، طرح دو فوریتی را در مجلس اجرا خواهیم کرد. وی در ادامه با اشاره به ۱۰ساله شدن قانون بازار سرمایه از رییس سازمان بورس درخواست کرد با بازبینی قانون، نقاط قوت آن تقویت و نقاط ضعفش شناسایی شود. باید مشوق‌ها را تقویت کرد. وی با تاکید بر اینکه نگاه مجلس با بازار سرمایه همراه است، گفت: امید است توسعه اقدامات بازار سرمایه به ارتقای توانمندی‌های اقتصاد و رشد شاخص‌های اقتصادی منجر شود.
رفع ۲ چالش بزرگ بازار زعفران
در همین حال علی‌اکبر مهرفرد، معاون وزیر جهاد کشاورزی نیز اظهار کرد: ما درخصوص بازار زعفران دو چالش بزرگ داریم که در تلاش هستیم با همکاری بورس کالای ایران تا حدود زیادی این دو چالش را برطرف کنیم. وی گفت: سال گذشته ۳۳۶تن زعفران در کشور تولید شده و از این مقدار ۲۳۶تن صادر شده است به طوری که ۲۰تا ۲۵درصد زعفران تولیدی در داخل مصرف شده و حدود ۸۰ درصد آن نیز صادر می‌شود.
معاون وزیر جهاد کشاورزی اظهار کرد: چالش اول به خرد بودن کشاورزان برمی‌گردد؛ این کشاورزان نقدینگی کافی ندارند و به همین دلیل به محض برداشت محصول اقدام به فروش آن می‌کنند. به این ترتیب ۹۰درصد زعفران جهان وقتی روانه بازار می‌شود به طور حتم با افت قیمت مواجه شده و این واسطه‌ها هستند که از این فرصت استفاده می‌کنند. وی عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی موظف است که از این کشاورزان حمایت کند که در این راستا طی سال ۹۶ سازمان مرکزی تعاون روستای در اقدامی ویژه ۶۷ تن زعفران خریداری کرد که این اتفاق مانع از افت کاذب قیمت زعفران و رسیدن سود واقعی به کشاورزان خرد شد. به عبارتی اگر این خرید بزرگ صورت نمی‌گرفت تمام ۱۵۰هزار هکتار زمین و هزاران کشاورزی که یک سال برای تولید زعفران زحمت کشیده بودند، آسیب جدی می‌دیدند که خوشبختانه زعفران با قیمت مناسبی از آنها خریداری شد. مهرفرد به چالش دوم در بازار زعفران اشاره کرد و گفت: رقابت منفی صادرکنندگان ما برای فروش زعفران در بازارهای جهانی نیز دومین مشکل ماست که باعث می‌شود محصول با ارزش ایرانی با نرخ‌های ارزان به دست خارجیها برسد و سود واقعی نصیب آنها شود. وی اظهار کرد: متاسفانه امروز شاهد آن هستیم که برخی مشتریان بزرگ خارجی در ایران کارگزار گرفته‌اند تا آنها با حضور مستقیم در کشور ما محصول را با نرخی ارزان از کشاورزان خریداری کنند.
معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: به این ترتیب ما با ضعف تجارت داخلی و خارجی در حوزه زعفران مواجه هستیم که امیدواریم با رونق معاملات نقدی و آتی زعفران در بورس کالای ایران در آینده‌یی نزدیک به چالش‌های موجود خاتمه دهیم. مهرفرد یک ماموریت ویژه به سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالای ایران برای راه‌اندازی معاملات بین‌المللی زعفران داد و گفت: پس از رونق معاملات زعفران در بورس کالا نوبت به بین‌المللی شدن معاملات زعفران می‌رسد تا با تولید ۹۰درصدی زعفران جهان حرف اول را در دنیا بزنیم و تنها مرجع قیمت این محصول شویم.
