آشوراده؛ جزیره سرگردانی
ریحانه جاویدی|
14سال از نخستین حرف و حدیث‌ها برای اجرای طرح گردشگری در آشوراده، تنها جزیره دریای خزر که زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری مهم و در معرض خطر انقراض است، می‌گذرد، مخالفت فعالان محیط زیست با اجرای این طرح با اتکا به این دلیل که ساخت و ساز و گردشگری، آشوراده را به قهقرا می‌برد، در تمام این سال‌ها به قوت خود باقی بود اما با وجود این، آنطور که مسوولان می‌گویند، طرح گردشگری آشوراده از نظر فنی تصویب شده و به زودی عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود در حالی که هنوز تکلیف مدیریت مسائل انسانی از جمله معضل پسماندها و پساب که تمامی استان‌های شمال کشور را آلوده کرده است، در این طرح معلوم نیست و اظهارات مسوولان سازمان محیط زیست کشور درباره تایید این طرح در هاله‌یی از ابهام و تناقض قرار دارد، از طرف دیگر در حالی که نظارت بر این جزیره در حوزه اختیارات اداره کل محیط زیست استان مازندران است، اما قرار بر این شده تا اداره محیط زیست استان گلستان بر روند اجرای طرح گردشگری نظارت داشته باشد که این موضوع هم نگرانی از آینده آشوراده را بیشتر می‌کند.
سرگردانی آشوراده
اواخر دولت هشتم، با شروع توجه به بحث گردشگری در تنها جزیره دریای خزر، از آشوراده با عنوان «کیش شمال» نام برده شد، درهمین راستا همان زمان حدود ۳۸۰ هکتار از اراضی آشوراده از سوی سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان به یک شرکت خصوصی واگذار شد که مخالفت‌های بسیاری را از سوی فعالان محیط زیست به همراه داشت، فراز و نشیب طرح‌های گردشگری در این جزیره تا سال 1393، ادامه داشت تا اینکه در نهایت حسن روحانی، رییس‌جمهوری، در سفر خود به استان گلستان بطور رسمی اعلام کرد طرح گردشگری آشوراده قطعاً اجرایی می‌شود، عزم جدی دولت برای اجرایی شدن طرح‌های گردشگری در این جزیره در نهایت با پایان کار دولت یازدهم همزمان شد و طرح گردشگری آشوراده در پیچ محیط زیست گیر کرد تا اینکه در نهایت دی ماه سال گذشته سازمان محیط‌زیست موافقت خود را با اجرای طرح گردشگری در آشوراده مشروط به رعایت شرایطی اعلام کرد که اکنون خبرها حکایت از آن دارد که طرح از نظر فنی تایید شد، این طرح قرار است با مسوولیت استانداری گلستان، در حالی که امور اجرایی آن به سازمان همیاری شهرداری‌های استان سپرده شده است، اجرایی شود. 15 اردیبهشت امسال، سید مناف هاشمی، استاندار استان گلستان، اعلام کرد: «مجوز رسمی طرح گردشگری آشوراده بعد از سال‌ها انتظار صادر شده و عملیات اجرایی آن به زودی آغاز می‌شود که این موضوع نوید بخش آینده‌یی روشن برای گردشگری و توسعه استان است.» مناف هاشمی در جلسه‌یی که با حضور عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط زیست کشور، برگزار شد، احداث زیرساخت‌های گردشگری را از برنامه‌های مردم این استان دانست که تا 20 روز آینده شروع می‌شود، این در حالی است که پیش از این مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست کشور، از جمله فرهاد دبیری، معاون وقت محیط زیست طبیعی سازمان، اعلام کرده بود سازمان محیط زیست با هرگونه ساخت و ساز در آشوراده مخالف است.
یک جزیره و دو اداره کل
از طرف دیگر جزیره آشوراده، تحت نظارت اداره کل محیط‌زیست استان مازندران قرار دارد اما اداره کل محیط‌زیست استان گلستان نظارت بر این پروژه را برعهده دارد که چنین وضعیتی به نگرانی و انتقاد فعالان محیط زیست برای سرنوشت آشوراده دامن می‌زند. امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان، درباره واگذاری این طرح به این استان گفت: «اداره محیط‌زیست استان مازندران زحمات بسیار زیادی برای حفاظت از منطقه حیات وحش میانکاله کشیده است و برای امر حفاظت از آنجا شهید هم داد‌ه‌اند اما از آنجا که مجری این طرح استانداری گلستان است و تمامی عرصه جزیره آشوراده در محدوده سیاسی استان گلستان و تحت حفاظت فرمانداری بندرترکمن است، هر گونه اتفاق در آنجا در حوزه قضایی شهرستان بندر ترکمن است.»
او افزود: «برای همکاران ما در استان مازندران دشوار است که بتوانند به مراحل اجرایی این طرح نظارت کنند، ضمن اینکه برای استانداری گلستان هم مقدور نیست که با اداره کل محیط‌زیست استان مازندران وارد قرارداد شود به همین دلیل درخواست شد این طرح و نظارت آن به اداره کل محیط‌زیست استان گلستان تفویض اختیار شود که این کار نیز صورت گرفت.»
اظهارات عبدوس در حالی است که داریوش عبادی، دبیر شبکه سمن‌های محیط زیستی مازندران، با انتقاد از این وضعیت، بیان کرد: «به نظر می‌آید؛ بیشتر ارزیابی‌هایی که برای این جزیره انجام شده، چانه‌زنی است تا ارزیابی. ارزیابی‌های این منطقه نیز در سازمان حفاظت محیط‌زیست گلستان بررسی شده، در حالی که شبه‌جزیره میانکاله از نظر تقسیمات استانی زیرنظر اداره کل منابع طبیعی استان مازندران است، اما این پروژه به گلستان واگذار شده است. آیا اصلا قانونی وجود دارد که استان دیگری در حوزه‌یی که تحت اختیارش نیست، پروژه تعریف کند. یک ذخیره‌گاه را نمی‌توانند به دو مدیریت واگذار کنند و این برخلاف قانون است. یک ذخیره‌گاه که ۳ الی ۴ کیلومتر عرض داشته و در حدود ۷۰ کیلومتر است را به دو مدیر واگذار می‌کنند. این اشتباه است و ما به‌شدت با آن مخالف هستیم.»
او افزود: «در زمان ریاست خانم ابتکار، موضع‌گیری استان مازندران در خصوص این پروژه مشخص شد، اما دوباره این موضوع از طریق استان دیگری، یعنی استان گلستان، مطرح شد من نمی‌دانم چرا دوباره مطرح می‌شود در حالی که در زمان خانم ابتکار ارزیابی‌ها منفی اعلام شد، اما در حال حاضر ارزیابی‌ها مثبت اعلام شده است.»
تناقض‌های محیط زیستی‌ها
یک روز بعد از آنکه استاندار گلستان، خبر از آغاز عملیات اجرایی طرح گردشگری آشوراده داد، رضا اقتدار، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست، هم از تایید فنی طرح گردشگری جزیره «آشوراده» خبر داد. او درباره این موضوع گفت: «این طرح گردشگری را استانداری گلستان برای جزیره آشوراده در سال‌های گذشته ارائه کرده بود که تقریبا همه بخش‌های جزیره را در برمی‌گرفت و به اصطلاح همه بخش‌های آشوراده را لکه‌گذاری می‌کرد. طرح‌هایی برای اجرای گردشگری برای کل جزیره آشوراده در نظر گرفته بودند تا به تدریج به کل جزیره تسلط پیدا کنند اما کارشناسان دفتر زیستگاه‌ها طی جلسات متعدد این طرح را اصلاح و کل طرح‌ها را در یک گوشه از جزیره آشوراده تجمیع کردند. این طرح اصلاح شده در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان محیط محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت و نظرات دفتر زیستگاه‌ها و معاونت طبیعی اعمال و در نهایت کلیت فنی طرح گردشگری آشوراده در آنجا تایید شد.»
او افزود: «آشوراده جزو اراضی ملی و واگذاری آن ممنوع است، به همین علت باید مراحل قانونی این موضوع طی شود. واگذاری عرصه میانکاله - که آشوراده هم بخشی از آن است - ممنوع است. در کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست نیز این موضوع اعلام شده و هیچ واگذاری صورت نمی‌گیرد و تنها امکان بهره‌برداری در چارچوب ضوابط وجود دارد.»
با این حال ضوابط فنی طرح گردشگری آشوراده در حالی تایید شده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد هنوز به بحث‌های محیط زیست انسانی طرح که شامل بحث مدیریت پسماند و پساب است ورود نشده و این مسائل همچنان بدون بررسی باقی مانده است. ایمان هادی، مسوول واحد طبیعت‌گردی سازمان حفاظت محیط‌زیست، درباره این موضوع بیان کرد: «مجوز طرح گردشگری در آشوراده هنوز صادر نشده است. تاکنون مسائل مربوط به حیطه وظایف معاونت طبیعی تایید شده اما بقیه مسائل مربوط به معاونت انسانی مثل پسماند و پساب باقی مانده است. برای همین براساس صورتجلسه کمیته ماده2، برای اجرای طرح گردشگری آشوراده مجوز مستقیم داده نشد و تاکید شد که رعایت همه مفاد مورد نظر سازمان محیط‌زیست و معاونت طبیعی و ارائه طرح پسماند و پساب الزامی است. پس از ارائه این طرح کمیته ماده 2متعاقبا مجوز اجرای طرح گردشگری آشوراده را صادر می‌کند.»
نابودی جزیره
تاکید استاندار گلستان بر اینکه 20 روز دیگر، طرح گردشگری آشوراده وارد فاز اجرایی می‌شود از یک‌سو و اظهارات ضد و نقیض مسوولان سازمان محیط زیست کشور، از سوی دیگر حکایت از آن دارد که هنوز هم بطور دقیق سرنوشت این طرح معلوم نیست. در نهایت نگرانی فعالان محیط زیست برای آینده آشوراده که زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری خاص است، به قوت خود باقی مانده، داریوش عبادی، دبیر شبکه سمن‌های محیط زیستی مازندران، درباره اجرای طرح گردشگری آشوراده به حضور چند هزار نفری مردم در ایام تعطیلات در این منطقه حفاظت شده اشاره و بیان کرد: «همیشه یک پنجم مناطق حفاظت شده به عنوان منطقه امن حیات وحش در نظر گرفته می‌شود و حیات وحش در آن مناطق باید از امنیت کافی برخوردار باشد. هجوم افراد بی‌شمار در چنین مناطقی باعث می‌شود، این مناطق دستخوش یک سری تخریب‌ها و نابودی‌هایی در عرصه طبیعت شود. حضور افراد می‌تواند باعث افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی و صوتی در این منطقه می‌شود. همچنین افزایش زباله در این منطقه باعث از بین بردن پوشش گیاهی می‌شود. ما در کشور تعداد اندکی از این مناطق داریم و معتقدیم زیستگاه زیست‌کره باید حفظ شود چراکه زیست‌کره متعلق به همه جهانیان است و تنها متعلق به ما نیست.»
عبادی با تاکید براینکه هرگونه ساخت و‌سازی در منطقه میانکاله باعث نابودی و سیر قهقهرایی این منطقه خواهد شد، تصریح کرد: «ارزیابی زیست‌محیطی که برای پروژه‌های مختلف انجام می‌شود فاقد استانداردهای بین‌المللی است. پروژه‌های اینچنینی باید براساس شاخص‌های زیست‌محیطی ارزیابی شود و براساس این ارزیابی‌ها نظارت شود.»
