ردیابی دلار در تراز مثبت تجاری
تعادل - گروه تجارت|
تازه‌ترین آمار تجارت خارجی ایران از افزایش ۲۲درصدی صادرات غیرنفتی تا پایان دومین ماه از فصل بهار ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال گذشته حکایت دارد. مطابق آمارها، مجموع تجارت ایران در همین بازه زمانی معادل ۱۴ میلیارد و ۵۳۶ میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۱درصد افزایش را تجربه کرده است. جزئیات روند صادراتی ایران براساس آمار منتشر شده از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران اما نشان می‌دهد، ارزش صادرات ۲۵ قلم کالاهای غیرنفتی ایران در مدت یاد شده به حدود ۵ میلیارد دلار رسیده است؛ این در حالی است که گمرک ایران، ارزش صادرات غیرنفتی ایران در این مدت را ۷ میلیارد و ۷۳۹ میلیون دلار اعلام کرده است. اما اینکه چرا در همین بازه زمانی کوتاه‌مدت، صادرکنندگان ایرانی توانسته‌اند به صادرات خود رونق دهند، را می‌توان در دو فاکتور مهم جست‌وجو کرد. به عبارتی پشت صحنه رشد صادرات غیرنفتی در فصل بهار ۹۷ حاکی از این است که تغییر ارزش صادرات کشور طی این مدت، تحت تاثیر دو عامل «تغییر حجم صادرات و تغییر متوسط قیمت کالاهای صادراتی» قرار گرفته که عامل مسلط در رشد ارزش صادرات اقلام عمده، افزایش متوسط قیمت کالاهای صادراتی بوده است.
جزئیات تجارت خارجی در فصل بهار
براساس تازه‌ترین آمار تجارت خارجی، صادرات غیرنفتی کشور در دو ماهه منتهی به اردیبهشت ۹۷ شاهد افزایش ۲۲درصدی صادرات غیرنفتی نسبت به مدت مشابه سال گذشته و مثبت شدن تراز تجارت خارجی بودیم.
براساس آمارها، در بازه زمانی یاد شده، صادرات انواع کالاها غیر از پتروشیمی و میعانات گازی رشد قابل‌توجهی داشت و با ۴۰,۵۴درصد افزایش به
۴ میلیارد و ۳۹۱ میلیون دلار رسید. این در حالی است که صادرات پتروشیمی با رشد ۱,۱۹درصد به
۲ میلیارد و ۳۱۸ میلیون دلار و صادرات میعانات گازی با افزایش ۱۰,۵۴درصد به یک میلیارد و
۲۹ میلیون دلار رسید. مجموع صادرات و واردات غیرنفتی ایران تا پایان ماه دوم سال ۱۴،۹۷میلیارد و ۵۳۶ میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۱درصد افزایش داشته است. براساس این گزارش، صادرات غیرنفتی ایران در این مدت به
۷ میلیارد و ۷۳۹ میلیون دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۲۱,۹۳درصد افزایش داشت. سال گذشته در همین مدت ۶ میلیارد و ۳۴۷ میلیون دلار کالا به خارج از کشور صادر شده بود.
همچنین مطابق آمارها، صادرات کالاهای غیرنفتی به ایرانی به چین در دو ماه منتهی به اردیبهشت سال۹۷ نسبت به سال گذشته ۲,۹۴درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر، صادرات غیرنفتی ایران به امارات‌متحده‌عربی و عراق به ترتیب با افزایش ۴۴.۶۷درصدی و ۱۱.۹درصدی همراه شد و شاهد افت ۱۴.۵۴درصدی صادرات کشورمان به هند بوده‌ایم. همچنین طی این مدت میزان صادرات غیرنفتی به افغانستان ۴۵.۲۰درصد و سایر کشورها ۳۵.۳۶درصد افزایش داشته است. از آن سو، میزان کالاهای وارد شده به کشور براساس آمارها، ۶ میلیارد و ۷۹۷ میلیون گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۰.۴۹درصد افزایش را نشان می‌دهد.
اقلام عمده صادراتی و وارداتی
آمارها حاکی از این است که اقلام عمده صادراتی ایران در بازه زمانی یاد شده، به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش یک میلیارد و ۲۹ میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش ۳۳۵ میلیون دلار، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها جز بنزین ۲۷۴ میلیون دلار، پلی‌اتیلن گریدفیلم به ارزش ۲۳۲ میلیون دلار، گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده به ارزش
۲۰۳ میلیون دلار بوده است. سهم سایر کالاها ۴ میلیارد و ۳۹۱ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰,۵۴درصد افزایش را نشان می‌دهد.
اقلام عمده وارداتی در دو ماهه نخست سال جاری نیز به ترتیب شامل قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری با ۳۳۳ میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش ۲۹۶ میلیون دلار، لوبیای سویا به ارزش
۲۴۸ میلیون دلار، برنج به ارزش ۱۸۴ میلیون دلار و اجزا و قطعات ماشین‌آلات و دستگاه‌ها به ارزش
۱۴۴ میلیون دلار بوده است. عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در ۲ ماهه نخست سال جاری به‌ترتیب شامل چین به ارزش یک میلیارد و
۴۵۱ میلیون دلار، امارات‌متحده‌عربی با یک میلیارد و ۳۷۱ میلیون دلار، عراق با یک میلیارد و
۱۶۲ میلیون دلار، افغانستان با ۵۷۷ میلیون دلار و هند با
۴۶۰ میلیون دلار و سایر کشورها به ارزش
۲ میلیارد و ۷۱۸ میلیون دلار بوده است. در مقابل کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران در مدت یاد شده به‌ترتیب؛ کشورهای چین با یک میلیارد و
۷۳۶ میلیون دلار، امارات‌متحده‌عربی با ۹۸۶میلیون دلار، کره‌جنوبی با ۴۲۳ میلیون دلار، آلمان
۳۵۷ میلیون دلار و ترکیه با ۳۵۳ میلیون دلار بوده است.
اختلاف آمارها؟
این در حالی است که برخی داده‌های آماری منتشر شده از سوی گمرک با گزارش آماری منتشر شده توسط معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران اختلافات فاحشی دارد. به‌طور نمونه ارزش صادرات این اقلام حدود ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بوده که حدود ۷۰درصد ارزش کل صادرات کالایی کشور طی این دوره را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که براساس آمار گمرک، ارزش صادرات ایران در این بازه زمانی ۷ میلیارد و ۷۳۹ میلیون دلار برآورد شده است. از دیگر سو، صادرات میعانات گازی در ۲ ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷ در گزارش اتاق تهران، حدود
۱,۵ میلیارد دلار ذکر شده و این در حالی است که در گزارش گمرک، صادرات این محصول یک‌میلیارد و ۲۹ میلیون دلار برآورد شده است. حال براساس تحلیل آماری معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، مجموع ارزش صادرات ۲۵ قلم کالای عمده صادراتی کشور طی ۲ماهه نخست سال ۱۳۹۷، نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۵۶درصدی را تجربه کرده است. با این همه به لحاظ وزنی نیز مجموع صادرات این اقلام با افزایش قریب به ۲۱ درصدی همراه بوده است.
رصد دلار در جهش صادرات
از آن سو بررسی تراز مثبت تجاری و بهبود صادرات غیرنفتی ایران تا پایان دومین ماه سال ۹۷ نشان اثرگذاری دو متغیر مهم دارد. بر اساس این تحلیل، تغییر ارزش صادرات را می‌توان تحت تاثیر دو فاکتور «تغییر حجم صادرات و تغییر متوسط قیمت کالاهای صادراتی» عنوان کرد. براساس آمارها و محاسبات کارشناسی در ۲ ماهه منتهی به اردیبهشت سال ۹۷ عامل مسلط در رشد ارزش صادرات اقلام عمده، افزایش متوسط قیمت کالاهای صادراتی بوده است. به عبارتی افزایش متوسط قیمت کالاهای صادراتی سهمی حدود ۳۲واحد درصد و تغییرات حجم صادرات سهمی حدود ۲۴واحد درصد در رشد ۵۶ درصدی ارزش صادرات ۲۵ کالای عمده صادراتی کشور داشته است. همان‌گونه که آمارها هم نشان می‌دهد، شاخص بهای کالاهای صادراتی در فروردین ۱۳۹۷ در مقایسه با فروردین سال ۱۳۹۶ رشد ۴۳ درصدی داشته است. بخشی از این افزایش قیمت کالاهای صادراتی را می‌توان ناشی از افزایش نرخ برابری ارزهای خارجی در برابر ریال دانست. این در حالی است که افزایش نرخ ارز و حرکت آن به سمت نرخ واقعی می‌تواند عاملی در جهت افزایش انگیزه صادرکنندگان برای رشد صادرات کشور باشد. از طرفی ذکر این نکته ضروری است که از مجموع ۵ میلیارد و ۱۰۰میلیون دلار صادرات ۲۵ قلم کالای مورد بررسی حدود ۳میلیارد دلار آن به اقلام نفتی اختصاص دارد که این موضوع نیز حاکی از وابستگی شدید صادرات ایران به نفت و محصولات آن است. کالاهایی که بیشترین نقش را در رشد ارزش صادرات ایران طی مدت مورد بررسی داشته‌اند به ترتیب «میعانات گازی»، «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها جز بنزین» و «محصولات نیمه تمام از آهن یا فولاد غیر ممزوج با سطح مقطع مربع یا مستطیل که اندازه پهنای آن کمتر از دوبرابر ضخامت آن باشد با ضخامت بیش از ۲۰۰میلی‌متر» هستند.
وزن سنگین میعانات گازی در سبد صادراتی
طی ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷، «میعانات گازی» با ارزش صادرات حدود یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون دلاری، پر رنگ‌ترین نقش را در سبد صادراتی ایران داشتند. وزن خالص صادرات این گروه کالایی در مدت مورد اشاره حدود ۱,۹میلیون‌تن بوده که در مدت مشابه سال ۱۳۹۶، صادرات «میعانات گازی» از ایران به بیش از ۲.۳میلیون تن می‌رسید. این در حالی است که ارزش صادراتی این محصولات تنها حدود ۹۳۱میلیون دلار بوده است. با توجه به کاهش وزن خالص صادرات این گروه کالایی در زمان مورد اشاره، این افزایش چشمگیر در درآمد حاصل از صادرات این محصول را می‌توان صرفا ناشی از افزایش قیمت متوسط صادراتی دانست. به این ترتیب طی بازه زمانی مورد اشاره هر چند صادرات این گروه کالایی از نظر وزنی با افت معادل ۱۶.۹درصد مواجه بوده، ارزش صادراتی آن افزایش ۶۸.۴درصدی را شاهد بوده است. ذکر این نکته ضروری است که نخستین محصول صادراتی ایران در رده‌بندی صادرات غیرنفتی همچنان به شدت به استخراج و فروش منابع نفتی وابسته است. «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها جز بنزین»، دومین گروه کالایی با درآمد صادراتی بالا بوده که در ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷ حدود ۱.۵میلیون تن از این گروه کالایی صادر شده که درآمد ارزی حاصل از آن حدود ۶۳۰میلیون دلار بوده است. البته صادرات این محصول در مدت مشابه سال ۱۳۹۶ معادل
۴۷۲ هزار تن صادرات و حدود ۱۹۷میلیون دلار ارزآوری داشته است. به این ترتیب صادرات این گروه کالایی از نظر وزنی رشدی معادل ۲۱۳,۶درصد و از نظر ارزش رشدی معادل ۲۱۹.۳درصد را تجربه کرده است.
«پروپان مایع شده در ظروف یک‌هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر» نیز سومین محصول با ارزش صادراتی بالا در ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷ است. صادرات این محصول در این مدت، ارزشی معادل ۳۴۸میلیون دلار داشته و وزن خالص آن معادل ۶۵۹ هزار تن بوده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۳۹۶، ارزش صادراتی این محصول ۲۳۳ میلیون دلار و وزن خالص آن ۵۸۳هزار تن بوده است. به این ترتیب در ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷ و در قیاس با مدت مشابه در سال ۱۳۹۶
صادرات این محصول از نظر ارزشی رشدی معادل ۴۹درصد و از نظر وزنی نیز رشدی معادل ۱۳,۱درصد را تجربه کرده است. در میان کالاهای معدنی نیز می‌توان به «روی غیر ممزوج محتوی ۹۹.۹۵ تا ۹۹.۹۹درصد وزنی به صورت کار نشده» اشاره کرد که صادرات آن در ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷ در قیاس با مدت مشابه سال ۱۳۹۶ حدود ۲۴.۷درصد از نظر وزنی و حدود ۵۰درصد از نظر ارزش رشد داشته است. بر این اساس صادرات این محصول در بازه زمانی مورد اشاره از نظر وزنی به ۲۷هزار تن و از نظر ارزشی به ۷۱ میلیون دلار می‌رسد. همین ارقام در مدت مشابه سال ۱۳۹۶ به ترتیب ۲۱هزار تن و ۵۰میلیون دلار بوده‌اند. «هندوانه تازه» در کنار «گوجه‌فرنگی تازه یا سرد کرده» و «پسته‌ها با پوست تازه یا خشک» نیز سه محصول کشاورزی هستند که در فهرست ۲۵ کالای عمده صادراتی (بدون احتساب نفت خام) به چشم می‌خورند. بر این اساس و به عنوان نمونه در ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷ حدود ۴۶۷هزار تن «هندوانه تازه» به ارزش حدود ۸۴ میلیون دلار و وزن خالص ۴۶۷هزار تن صادر شده که در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش ۷۵درصدی از نظر ارزشی و ۸۵.۲ درصد از نظر وزنی را شاهد بوده است. در ۲ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۶ حدود ۲۵۲هزار تن «هندوانه تازه» به ارزش ۴۸میلیون دلار صادر شده بود.
