جبران کمبود بودجه با خون‌بهای حیات‌وحش
ریحانه جاویدی
رنجور بودن محیط زیست ایران دیگر بر کسی پوشیده نیست. خشکسالی‌ها زیستگاه حیات وحش را آسیب دیده‌تر از قبل کرده و گرسنگی و تشنگی به جان حیوانات افتاده اما با وجود چنین وضعیتی، سازمان حفاظت محیط زیست چند هفته پیش تصمیم گرفت تا برای شکارچیان داخلی و خارجی در ازای پرداخت مبلغی، پروانه شکار صادر کند. حالا از فروش این پروانه‌ها، یک میلیارد تومان نصیب صندوق ملی محیط زیست شده اما سوال اصلی اینجاست که چنین تصمیم‌گیری چقدر به حیات وحش لطمه می‌زند؟ حیات وحشی که به واسطه تغییرات اقلیمی و طبیعی در سال‌های اخیر، رنج بسیار را تحمل کرده و هر بار در راس تیر شکارچیان غیرمجاز قرار داشته، این‌بار قرار است با مجوز شکار شده و جانشان را از دست بدهند. در حالی که حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، چنین تصمیم‌گیری را به نوعی کمک به حیات وحش و طبیعت قلمداد می‌کند اما کارشناسان معتقدند صدرو پروانه شکار آن هم در فصلی که همزمان با زاد و ولد حیوانات است، در واقع نوعی قتل عام حیات وحش در ازای جبران کسری بودجه به شمار می‌رود.
شکار به سود جوامع محلی
از همان روزهای نخست که سازمان حفاظت محیط زیست کشور اعلام کرد در ازای دریافت پول، پروانه شکار صادر می‌کند، موجی از اعتراضات نسبت به این تصمیم‌گیری شکل گرفت. با این وجود بر خلاف تمام اعتراض‌ها، بر اساس قراردادی که صندوق ملی محیط زیست با شکارچیان انجام داده تاکنون ۱۲پروانه قرارداد بسته شده و حدود ۴۰پروانه هم مورد توافق واقع شده که قرار است ۸۰درصد این درآمد صرف همان منطقه‌یی که شکار انجام شده، شود و صندوق ملی محیط زیست می‌تواند ۱۰درصد به عنوان حق‌الزحمه بردارد و ۱۰درصد هم هزینه بیمه و مواردی از این دست و الباقی صرف همان منطقه خواهد شد. حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور روز گذشته درباره جزئیات چنین تصمیم‌گیری گفت: «۵۰سال است که مناطق چهارگانه را حفاظت می‌کنیم آیا موفق بوده‌ایم؟ جمعیت حیات وحش ما تا امروز چه شرایطی را داشته است؟ باید جاذبه‌هایی را ایجاد کنیم که بتوان از تنوع زیستی استفاده اقتصادی کرد به نحوی که به نفع جوامع حاشیه مناطق باشد. قبلا هم اعلام کرده بودم که در موضوع شکار هم به این سمت حرکت خواهیم کرد. اما شکار را باید به شکلی انجام دهیم که سودش صرف حفاظت از تنوع زیستی و جلب مشارکت مردم در حفاظت بشود. حفاظت برای جوامع محلی تنها محدودیت به همراه داشت و موضوع بدتر از آن فصل شکار در مدت کوتاه دوماهه‌یی انجام می‌گرفت که بخشی فصل جفتگیری و بخشی فصل آبستنی حیات وحش بود و فشار زیادی به حیات وحش وارد می‌کرد. گاهی به دلیل محدودیت زمانی دو، سه گروه شکارچی همزمان وارد منطقه می‌شدند و شکار می‌کردند. از همکارانم خواستم راهی طراحی کنیم که بازه زمانی شکار افزایش پیدا کند و دوم اینکه منافع حاصل از شکار به نحوی به جوامع محلی برسد.»
او افزود: «پروانه شکار را با سه نرخ عرضه می‌کنیم. یکی برای خارجی‌ها، یکی برای داخلی‌ها که به قیمت ۱۰درصد افراد خارجی است و دیگری ۲۰درصد سهمیه پروانه شکار است که به قیمت ۶۰۰هزار تومان تا یک میلیون تومان به جوامع محلی اختصاص پیدا کرده است تا همه شکارچیان از منافع شکار بهره‌مند بشوند. در قانون شکار و صید در ماده ۶ برای ما تکلیف شده که شرایط زیست حیات وحش را فراهم کنیم و مانع شیوع بیماری شویم. همین الان در پناهگاه حیات وحش موته بالای ۱۲هزار راس حیات وحش داریم. بر اساس سرشماری سال۱۳۹۶ حتما در مناطقی که افزایش جمعیت داشته‌ایم در سال آینده پروانه صادر خواهیم کرد. الان در حیات وحش مشکل گرگ داریم و با پدیده‌یی به نام افزایش جمعیت گرگ مواجه شده‌ایم. در همین مناطقی که پروانه شکار صادر شده تعداد نر و ماده یک به یک شده در حالی که به‌طور طبیعی باید به ازای هر ۴ ماده یک نر داشته باشیم. این یک اصل پذیرفته شده در مدیریت حیات وحش است.»
کشتن به وقت زاد و ولد
اظهارات ظهرابی در حالی است که کارشناسان محیط زیست، چنین تصمیم‌گیری را کاملا مغایر با حفاظت از حیات وحش می‌دانند و معتقدند این سیاست تنها راهی برای جبران کسری بودجه است. نرگس روحانی عضو انجمن ارزیابی محیط زیست درباره این موضوع به «تعادل» می‌گوید: « اگر سازمان حفاظت محیط زیست کشور پول ندارد، راه‌حل این مشکل فروختن حیات وحش نیست آن هم در فصل بهار که همزمان با زاد و ولد حیوانات است. اقلا اگر چنین تصمیمی داشتند باید چند ماه به تعویق می‌انداختند. این تصمیم‌گیری تنها باعث ایجاد ناامیدی در محیط‌بانانی می‌شود که با هزاران سختی تلاش می‌کنند، تعداد حیوانات بیشتر شود اما به یک باره سازمان تصمیم می‌گیرد آنها را بفروشد. مسوولان این سازمان معتقدند چنین اقدامی به سود حیات وحش است اما در نظر نمی‌گیرند که این اقدامات برای محیط طبیعی است که در شرایط استاندارد باشد، نه مناطق حفاظت شده ایران که یا از دلش جاده رد کرده‌اند یا در مرکزش پالایشگاه ساخته‌اند.»
او افزود: «تصور مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست بر این است که صدور مجوز شکار، از شکارچیان غیرمجاز کم می‌کند اما در شرایط فعلی که وضعیت حیات وحش ایران اسفناک است و گونه‌های جانوری هر لحظه در حال کم شدن هستند، چنین تصمیم‌گیری‌هایی راهگشا نیست. اگر تعداد حیوانات مناسب بود، حرفی در این تصمیم‌گیری نبود اما در شرایط فعلی این کار درست نیست. کشورهایی که مجوز شکار صادر می‌کنند، شرایط حیات وحش‌شان استاندارد است ما نباید از این کشورها الگوبرداری کنیم چون شرایط آنها را نداریم.»
روحانی بیان کرد: «خشکسالی به اندازه کافی منابع آبی و غذایی حیوانات را از بین برده است و مسوولان محیط زیست به جای آنکه فکری به حال این مشکل کنند، صورت مساله را پاک کرده و حیوانات را می‌کشند. اگر آقای ظهرابی اعتقاد دارد گونه‌هایی مثل قوچ و کل در برخی مناطق زیاد است، باید توجه کند که تعداد مازاد می‌تواند غذای پلنگ و یوزپلنگ باشد نه شکار انسان.»
گردشگری در مناطق حفاظت شده
از طرف دیگر حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در بخش دیگری از سخنان روز گذشته خود از تهیه دستورالعمل‌هایی برای طبیعت‌گردی در مناطق تحت مدیریت این سازمان خبر داد، موضوعی که با توجه به تجربه تخریب‌های صورت گرفته در مناطق دیگر به محل بحث و اختلاف‌نظر کارشناسان تبدیل شده است. روحانی درباره این موضوع هم بیان کرد: « با توجه به کمبود محیط‌بان و نداشتن بودجه لازم برای حفاظت از مناطق حفاظت شده، ورود گردشگر به مناطق حفاظ شده محیط زیست، مساوی است با تخریب این مناطق. در شرایطی که تجربه طبیعت‌گردی حکایت از آن دارد که ما شاهد رشد انواع و اقسام زباله‌ها در طبیعت هستیم، ایجاد فضای گردشگری در مناطق حفاظت شده محیط زیست در واقع سبب می‌شود تمام این زباله‌ها به محل زندگی جانوران کشیده شود و از طرف دیگر این امر چندین برابر شدن مسوولیت کاری محیط‌بانان است در حالی که قرار نیست در مقابل حقوقشان افزایش یابد. تمام این تصمیم‌گیری‌ها پاک کردن صورت مساله است.»
