پوتین، تحریم و فوتبال با قوانین جودو
بهاره محبی|
همین یک ماه پیش بود که پس از مسمومیت سرگئی اسکریپال، مامور پیشین سازمان اطلاعات روسیه در بریتانیا، لندن و متحدانش انگشت اتهام را به سوی مسکو نشانه رفتند و کرملین را به تلاش برای قتل او و دخترش متهم کردند. ولادیمیر پوتین که محبوبیتی در میان سیاستمداران اروپایی و امریکایی نداشت به چهره‌یی منفور تبدیل شد. دعوای دیپلماتیک بالا گرفت و تعداد زیادی از دیپلمات‌های روس از بریتانیا، امریکا و کانادا اخراج شدند و مسکو نیز دست به اقدام متقابل زد. امروز اما نه تنها خبری از آن هجمه سنگین دیپلماتیک نیست بلکه پوتین در برابر دوربین‌ها، دوشادوش جیانی اینفانتیو رییس فدراسیون جهانی فوتبال و ستارگانی چون کریستین رونالدو و لیونل مسی ستاره‌های مستطیل سبز به میلیاردها نفر در دنیا لبخند میزند.
گلب پاولوفسکی، تحلیلگر سیاسی و مشاور سابق کرملین، می‌گوید: «در عرصه جهانی، روسیه فضای زیادی برای خودنمایی ندارد. مسکو مدتی است که منزوی شده و این شرایط، حداقل در آینده‌یی نزدیک نیز ادامه پیدا می‌کند پس برای مسکو مهم است که نشان دهد هنوز عضو باشگاه قدرتمندان است یا حداقل اینکه باید عضو این باشگاه باشد.»
ولادیمیر پوتین یک هوادار فوتبال نیست؛ او جودو و اسکی روی یخ را ترجیح می‌دهد اما سیاستمدار باهوشی است و می‌داند که میزبانی جام جهانی با وجود هزینه‌های سنگین اقتصادی فرصت خوبی است تا با زبان فوتبال که برای همه قابل فهم است و در مستطیل سبز، دوستی‌ها را محکم‌تر و دشمنی‌ها را- اگر نه به دوستی که حداقل تا مدتی- بی‌اثر کند؛ به ویژه اینکه اختلافات کم‌سابقه امریکا و اروپا از سیاست‌های تجاری گرفته تا تغییرات آب و هوایی، صلح خاورمیانه و برجام حالا به اوج خود رسیده است. پوتین پیش از آغاز بازی‌ها درباره اختلافات روز به افزایش کشورهای اروپایی و ایالات متحده گفته بود: «مدت‌هاست به رهبران اروپایی هشدار داده‌ام که ایالات متحده با استفاده از تحریم‌ها و اقدامات مشابه، صلاحیت و اعتبار نه فقط اروپا که همه جهان را هدف گرفته است. با این حال شرکای ما ظاهرا فکر می‌کردند که تیغ تیز سیاست‌های این‌چنینی امریکا هرگز به سوی آنان نخواهد چرخید اما از آنجایی که هیچ کس تلاش نکرد تا مقابل این سیاستها بایستد شاهد وضعیت فعلی جهان هستیم. » رییس‌جمهوری روسیه در ادامه با تشبیه نقش تحریم‌ها در دنیای سیاست به بازی کردن فوتبال با قوانین جودو(که خود در آن استاد است) گفته: «در جهان شرایطی به وجود آمده که گویا همه فوتبال بازی می‌کنند اما با پیروی از قوانین جودو. به همین دلیل است که بازی عجیبی شکل گرفته که نه فوتبال است و نه جودو؛ تنها هرج و مرج است و بس.»
فایننشال تایمز نوشته، ولادیمیر پوتین تلاش دارد تا ثابت کند که دوست واقعی اروپا، روسیه است. از نظر مسکو مسابقات جام جهانی یک ضیافت جهانی نیست؛ آن‌طور که المپیک زمستانی 2014 بود، مسابقاتی که در شهر سوچی در سواحل دریای سیاه برگزار شد. گرچه المپیک زمستانی هم برای تحقق اهدافی که پوتین درسر داشت چندان کارگر نیفتاد چراکه بیشتر رهبران غربی از این رویداد ورزشی کناره‌گیری کردند و اعتبار ورزش روسیه نیز به واسطه افشای دوپینگ‌های ورزشکاران مدال‌آور این کشور خدشه‌دار شد.
اما داستان جام جهانی 2018 با توجه به تحولات حاکم بر جامعه جهانی متفاوت به نظر می‌رسد. حالا خیلی‌ها باور دارند که جام جهانی فرصت مغتنمی برای روسیه است تا روابط زخم خورده خود با اروپایی‌ها و برخی کشورهای عربی از جمله مصر و عربستان ترمیم کند. برای همین بود که رمضان قدیراف رییس‌جمهوری منطقه خودمختار چچن و از نزدیکان مورد اعتماد پوتین که البته کارنامه حقوق بشری مطلوبی ندارد با حضور در محل تمرینات تیم ملی مصر در گروزنی مرکز چچن، در کنار محمد صلاح بازیکن محبوب تیم انگلیسی لیورپول، عکس یادگاری گرفت. اما این فقط رمضان قدیراف نبوده که تلاش کرده در سایه جام جهانی از بار فشار انتقادهای جامعه بین‌الملل خارج شود. بسیـاری از چـهـره‌های سیـاسـی قدرتمند روسیه(حلقه نزدیکان پوتین) که در فهرست تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند جزو دست اندرکاران تامین امنیت بازی‌ها و آماده کردن زیرساخت‌های لازم برای برگزاری مسابقات بوده‌اند؛ از جمله ویتالی موکتو کسی که سال‌هاست بر مسند وزارت کشور روسیه تکیه زده و گرچه از کمیته برگزاری جام جهانی کناره‌گیری کرده اما همچنین جزو کابینه پوتین است.
همچنین از 11شهری که میزبان رقابت‌ها هستند و تیم‌های اروپایی در آن توپ می‌زنند، مسوولان هشت شهر در فهرست تحریم‌های غرب هستند؛ ازجمله گنادی تیمچنکو تاجر نزدیک به پوتین که صاحب شرکت پیمانکاری است که احداث وزرشگاه‌های «نیژنی نووگورود» و «ولگوگراد» را برعهده داشته است. آرکادی روتنبرگ یکی دیگر از دوستان نزدیک رییس‌جمهوری روسیه، هم مالک بخشی از بزرگ‌ترین فرودگاه مسکو است. اولگ دریپاسکا و ویکتور وکسلبرگ هم از جمله اولیگارشی‌هایی هستند که اخیرا در فهرست تحریم وزارت خزانه‌داری ایالات متحده بودند و مالک پنج فروگاه دیگر هستند. احتمالا حضور تیم‌های اروپایی در این شهر و ورزشگاه‌ها اعتبار خدشه‌دار این افراد را تا اندازه‌یی احیا کند. واقعیت این است که از تحریم مراسم افتتاحیه و اختتامیه بازی‌های جام جهانی توسط معدود سیاستمداران غربی که بگذریم، مانع‌تراشی‌های ایالات متحده، اوکراین و این اواخر بریتانیا (به دلیل مسمومیت اسکریپال) برای میزبانی روسیه کارساز نبوده و درخواست‌ها برای تحریم این رویداد بزرگ ورزشی نادیده گرفته شده است. حالا هم ولادیمیر پوتین تمامی تدابیر لازم را اندیشیده تا از یک و نیم میلیون مسافر خارجی به بهترین شکل پذیرایی کند. او حتی به طرفداران خشن روس هشدار داده که در این یک ماه دست از پا خطا نکنند؛ چراکه کرملین عمیقا باور دارد موفقیت در برگزاری این رویداد، می‌تواند پاسخ کوبنده‌یی به انتقادها و یک پیروزی ژئوپلیتیک برای مسکو باشد. آلکساندر گابوف تحلیلگر موسسه کارنگی مرکز مسکو، بر این باور است که پوتین می‌خواهد نشان دهد روسیه ابرقدرتی بازگشته به عرصه جهانی است؛ کشوری که مردم اقصی نقاط جهان دوستش دارند و نمی‌توان آن را منزوی کرد. رییس‌جمهوری روسیه که در سال‌های اخیر کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی دردسرهای اقتصادی زیادی برای او درست کرده فعلا برای اثبات قدرت خود در عرصه بین‌المللی ابزاری مناسب‌تری از میزبانی ابر رویدادهای ورزشی چون جام جهانی ندارد چراکه هزینه استفاده از روش‌های دیگر(ازجمله مداخله در گرجستان و اوکراین) بسیار سنگین است. در ضمن سیاست‌های جنجالی دولت امریکا نیز فرصت مغتنمی را در اختیار مسکو قرار داده است. به لطف سیاست‌های ماجراجویانه ترامپ، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، و امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه، ماه مه به روسیه رفتند تا درباره برجام و دیگر اختلافاتشان با واشنگتن با پوتین صحبت کنند. حال با آغاز بازی‌ها، پوتین یک ماه فرصت دارد تا به‌ویژه به اروپایی‌ها نشان دهد که تصوراتشان درباره روسیه چندان هم درست نیست. ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اخیرا به خبرنگاران گفته است:«تمام اینها تبلیغاتی رسانه‌یی است و فقط یک هدف را دنبال می‌کند: اینکه مردم را ترغیب کنند تا برای جام جهانی به روسیه نیایند. تبلیغات شدیدتر ضدروسی در آستانه بازی‌های جام جهانی بیشتر شده اما وقتی مردم به اینجا بیایند از اینکه می‌بینند هیچ سیم خارداری در اطراف ورزشگاه‌ها کشیده نشده، تعجب خواهند کرد.»
