دوست و دشمن دایمی نداریم، منافع ملی دایمی داریم
توافق اوپک به حرف و حدیث‌های بسیار درباره مقدار افزایش نفت و اختلافات داخلی در اوپک پایان داد. توافق روز جمعه به عقیده بسیاری از کارشناسان اعتبار این سازمان و تاثیر آن بر بازار را یک‌بار دیگر ثابت کرد و بیژن زنگنه در این میان نقش کلیدی داشت. وزیر نفت ایران که ملاقات دقیقه نودی او با خالد الفالح وزیر نفت عربستان توافق را ممکن کرد، پس از توافق نیز فعال بود و در سه نوبت جوابگوی سوالات رسانه‌ها در مورد توافق به دست آمده، افق پیش روی اوپک و دورنمای صادرات نفت ایران بود.
بیژن زنگنه عصر جمعه و پس از برگزاری اجلاس ۱۷۴ اوپک در گفتوگویی مشروح با نمایندگان رسانه‌ها به تشریح این توافق پرداخت و به پرسش‌ها درباره توافق و دیگر موارد مربوط به حوزه نفت ایران پاسخ داد. وزیر نفت در میان خبرنگاران گفت: «تصمیم امروز اوپک همان حرفی بود که روز اول بر آن تاکید داشتم؛ یعنی حفظ توافق قبلی اوپک.» بیژن زنگنه ادامه داد: «همان‌طور که قبلا تاکید کرده بودم، توافق اوپک که در نوامبر ۲۰۱۶ حاصل شده بود، حفظ شد و معتبر است؛ تنها تصمیم گرفتیم تعهد بیش از ۱۰۰درصدی از بازار حذف شود و میزان پایبندی اعضا به توافق به ۱۰۰درصد کاهش یابد.» صحبت‌های زنگنه خبر چند روز پیش بلومبرگ را تایید می‌کند که از التزام 162درصدی امضاکنندگان توافق در ماه مه و کاهش 2 میلیون و 800هزار بشکه از عرضه به جای یک‌میلیون و 800هزار بشکه‌یی مندرج در توافق نوامبر 2016 خبر می‌داد.
زنگنه همچنین گفت: «برخی اعضا که کمتر از سهمیه تولید کرده‌اند، می‌توانند تولید بیشتری داشته باشند؛ باید دید این تصمیم در عمل چگونه اجرا خواهد شد.» وی از اعلام اعداد خودداری کرد و گفت: «رقم نمی‌گویم، چون فکر می‌کنم تنها تعداد کمی از اعضای اوپک می‌توانند بیشتر تولید کنند، اما درباره پایبندی ۱۰۰درصدی توافق کردیم.» وزیر نفت اتخاذ این تصمیم را حاصل توافق و حسن نیت اعضا دانست و عنوان کرد: «فکر می‌کنم این تصمیم اوپک قابل قبول و معقول است؛ این توافق از جولای اجرایی خواهد شد.»
وی در مورد احتمال وجود ابهاماتی در توافق روز جمعه اوپک گفت: «در این بیانیه به هیچ عددی اشاره نشده است که عدهیی حرفهای عجیب و غریبی زده و میگویند یک میلیون بشکه به تولید اعضای اوپک اضافه می‌شود. اصلا عددی گفته نشده، بلکه گفته شده است آنها که بیش از ۱۰۰درصد به توافق قبلی متعهد بودهاند، پایبندیشان را باید به ۱۰۰درصد برسانند.» اوپک درباره تصمیم به کاهش تولید به میزان توافق سال 2016 گفت: «قبلا توافقی داشتیم که قطعی بود و سقف تولید اوپک را اعلام کرده بود و اعضای اوپک باید در آن سقف مشخص تولید می‌کردند، ما هم گفتیم همان سقف رعایت شود، نمیتوانستیم از اعضای اوپک انتظار داشته باشیم که بیش از ۱۰۰ درصد رعایت کنند.»
زنگنه با بیان اینکه آنچه در توافق اوپک اعلام شده روشن است، گفت: «اگر فردی بیش از آنچه گفتهایم میزان تولید اعضای اوپک را اعلام می‌کند، نظر خود را گفته است، اما نظر اوپک چیزی است که تصویب شده و آن را امضا کرده‌ایم.» پس از نشست صد و هفتاد و چهارم اوپک، بسیاری نتیجه جلسه این کارتل نفتی را افزایش یک‌میلیون بشکه‌یی نفت خام می‌دانستند. نظر این افراد آنچنان هم بی‌اساس نبود، چرا که این عدد در کنفرانس خبری دبیر و رییس اوپک و از زبان سهیل المزروعی وزیر انرژی امارات و رییس دوره‌یی سازمان مطرح شد.
ایران غایب در دستورکار، حاضر در نتیجه
زنگنه در اشاره‌یی تلویحی به مخالفت برخی اعضا به‌خصوص عربستان و امارات در گذاشتن مساله تحریم‌های امریکا علیه ایران و ونزوئلا در دستور کار اصلی نشست اوپک گفت: «دیروز به شوخی گفتم ما یک بیانیه عدم همکاری صادر می‌کنیم و بسیار به آن نزدیک شدیم. فکر می‌کنم دیگر اعضای اوپک پذیرفتند که نگرانیهای ما را در نظر بگیرند و باور داشتند از توافقهایی که به شکلهای دیگری باشد، جلوگیری می‌کنیم.»
زنگنه با بیان اینکه ایران پایبندی ۱۰۰درصدی اعضا را پذیرفت و موضع خود را تغییر نداد، افزود: «از نخستین ساعتی که به اینجا آمدم، در همین هتل (کمپینسکی) گفتم که هیچ مشکلی با رفع پایبندی بیش از حد اعضا نداریم. یکی از خبرنگاران از من پرسید که این جبران کاهش بیش از تعهد تولید چطور باید توزیع شود که گفتم این یک مساله دیگر است. ما پذیرفتیم اعضای اوپک که پایبندی بیش از حد دارند، این پایبندی بیش از حد را کنار بگذارند، بنابراین از هیچ کس انتظار نداریم کمتر از تعهد خود تولید کند؛ تنها انتظار داریم به سقف تولید تعیین شده در سال ۲۰۱۶ پایبند باشند.» وزیر نفت متذکر شد: «تصمیم ما همان است که از سوی ۱۴ کشور عضو امضا شده است.» به گفته زنگنه، هیچ عضوی نمی‌تواند سهمیه ونزوئلا را تصاحب کند. وی در این باره گفت: «اگر ونزوئلا بتواند، بیشتر تولید می‌کند، اما اگر نتواند، هیچ کس نمی‌تواند جانشین آن شود.» زنگنه با بیان اینکه فکر می‌کنم عرضه واقعی جدید در بازار کمتر از ۵۰۰هزار بشکه باشد، در پاسخ به این سوال که این ۵۰۰ هزار بشکه از سوی چه کشورهایی می‌تواند عرضه شود، گفت: «به نظرم کشورهای عربستان، امارات و... می‌توانند آن را تولید کنند.»
توهم وجود ظرفیت مازاد
وی در پاسخ به پرسشی درباره صحت روایتهای متفاوتی که از افزایش عرضه نفت اوپک پیش از حصول توافق مطرح میشد، گفت: «گزارش‌هایی که در آن اعدادی مثل افزایش 1.5 یا 1.8میلیون بشکه‌یی تولید مطرح میشد، بیشتر به شوخی شبیه است. چنین ظرفیتی در دنیا وجود ندارد، اما متاسفانه سیاستمدارهایی مثل آقای ترامپ نمیخواهند این واقعیت را قبول کنند و فکر می‌کنند ظرفیت مازاد عظیمی وجود دارد که قادر است نفت ایران را از بازار حذف کند.»
زنگنه ادامه داد: « در بین غیراوپکیها فقط روسیه می‌تواند نسبت به جایگزینی نفت دیگر کشورها اقدام کند؛ در اوپک عضوی نمی‌تواند جای دیگری را بگیرد.» وی گفت: «چه کسی می‌خواهد نفت زیاد در بازار تولید کند؟ این ظرفیت عظیم تولید مازاد کجاست؟ قطر، ونزوئلا یا مکزیک می‌خواهند تولید کنند؟ چه کسی می‌خواهد تولید کند؟ به نظر من روسیه کمتر از ۳۰۰هزار بشکه می‌تواند (بیش از سطح کنونی) تولید کند و عربستان هم کمی بیشتر، زیرا محدودیتهایی دارد. باور ندارم آنها حجم بالایی از ظرفیت مازاد داشته باشند.»
زنگنه در ادامه تاکید کرد: «دنیا باید بسیار هوشیار باشد، ظرفیت عظیم تولید مازاد وجود ندارد و خارج کردن ایران از این بازار آسان نیست. هر بشکه بر بازار تاثیر می‌گذارد و حتی یک میلیون بشکه، حجم کمی از نفت نیست که بازار بتواند آن را بپذیرد و از سوی دیگر خروج ایران از بازار نفت موجب افزایش قیمت نفت می‌شود.» زنگنه به این پرسش که آیا کمیته نظارتی نحوه تقسیم تولید اعضا را مشخص می‌کند، پاسخ منفی داد و گفت: «این کمیته، تولید را رصد و نتیجه را به رییس کنفرانس گزارش میدهد. نظارت و گزارشدهی به معنای تعیین سهمیه نیست.»
خبرنگاری هم از زنگنه درباره توییت ترامپ پس از اعلام نتایج نشست روز جمعه اوپک پرسید که زنگنه پاسخ داد: «ایشان هنوز باور نمی‌کند جز معدودی، کسی در اوپک از ایشان خوشش نمیآید.»
2 اشتباه ترامپ
زنگنه در ادامه گفت: «البته باور نمی‌کنم که ترامپ خواهان قیمت بالای نفت نباشد. او می‌خواهد به مردم بگوید که مخالف قیمت بالای نفت است، زیرا شنیده‌ام که قیمت ۴ دلار برای هر گالن (3.8 لیتر) بنزین در امریکا خط قرمز است. او می‌خواهد بگوید که این نتیجه عمل من نیست و این از عملکرد اوپک ناشی می‌شود، در حالی که همه رشد قیمت به دلیل رفتارهای ترامپ است. اوپک نمی‌تواند کار بیشتری بکند.»
به گفته وزیر نفت، در نظام فکری ترامپ دو اشتباه وجود داد. وی توضیح داد: «نخستین اشتباه آنکه فکر می‌کند خیلی زود در ایران، شاهد تغییر رژیم خواهد بود. این یک اشتباه بسیار بزرگ است و اشتباه دیگر این است که فکر می‌کند ظرفیت مازاد تولید عمده در جهان وجود دارد. این هم اشتباه است.» وی به خروج امریکا از توافق هسته‌یی با کشورمان اشاره کرد و گفت: «در مقطع زمانی فعلی، ما تفاوتی مهم با دوره قبل (آغاز تحریم‌ها در سال ۲۰۱۲ میلادی) داریم. دوره قبل تحریم‌ها از سوی شورای امنیت تایید شده بود. در آن زمان قانونی و بین‌المللی بود. اکنون یک‌جانبه، فرامرزی و غیرقانونی است.»
زنگنه ادامه داد: «از مشتریان و شریکان خود نام نمی‌بریم، زیرا حتی وزیر امور خارجه امریکا با آنها تماس می‌گیرد و آنها را برای خروج از ایران و عدم همکاری با ایران ترغیب می‌کند. بعضی شرکتهای بزرگ اروپایی که با امریکا پیوند بیشتری دارند، گفتند از ایران نفت نمیخرند، مثل شل و توتال، اما ما همه تلاش‌مان را خواهیم کرد تا سقف صادرات‌مان را حفظ کنیم، اما نمی‌توانم درباره ارقام تولید چیزی به شما بگویم.»
همکاری؛ بنیان اوپک
زنگنه تاکید کرد: «ما تلاش می‌کنیم، مقاومت کرده و راه‌های بسیاری خواهیم یافت، اما نمی‌دانم که در ماه‌های آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. وضع بازار بسیار مهم است. واکنش بازار در این زمینه چه هست؟ چه اتفاقی در بازار می‌افتد؟ قیمت در چه سطحی میایستد؟ همه اینها مهم هستند. به ویژه پیش از نوامبر، زیرا پیش از نوامبر آنها یک انتخابات دارند.» اشاره زنگنه به انتخابات میان‌دوره‌یی در امریکاست که طبق پیش‌بینی‌ها حزب دموکرات می‌تواند اکثریت کنگره و شاید سنا را از حزب جمهوری‌خواه پس بگیرد.
وزیر نفت ادامه داد: «اروپاییها مایلند برجام را حفظ کنند؛ شکی در اراده سیاسی آنها ندارم، اما در تواناییشان تردید دارم که باید این توانایی را نشان دهند.» وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه با توجه به موضعگیریهای اخیر روسیه درباره افزایش عرضه نفت، نسبت به این کشور چه احساسی دارید، گفت: «باید واقعیتها را درک کنیم. جمله معروف چرچیل را از یاد نبرید که وقتی از او پرسیدند چطور با روسیه که دشمن استراتژیک ما در جنگ جهانی دوم بود متحد شدید، پاسخ داد بریتانیا دوست و دشمن دایمی ندارد، فقط منافع ملی دایمی دارد.»
وی درباره دیدار با وزیر انرژی عربستان و ارزیابی خود از این دیدار نیز گفت: «ما در اوپک در طول تاریخ نشان داده‌ایم در عین اختلافهایی که با یکدیگر داریم با هم همکاری هم داریم، این بنیان و اساس اوپک است.» زنگنه با بیان اینکه همیشه گفتهام که نه کشوری برادر ماست و نه دشمن دایمی ماست، تصریح کرد: «ما برحسب منافع‌مان باید روابط‌مان با کشورها را تنظیم کنیم.»
دست رد اوپک به سینه امریکا
کمی بعد زنگنه در گفت‌وگو با خبر ساعت 21 شبکه یک سیما گفت که اوپک با توافق امروز خود رسما نشان داد که به مواضع رییسجمهوری امریکا توجهی نداشته است. وی در عین حال افزود: «اگر برخی اعضا تعهدات پنهانی نسبت به امریکا داشته باشند، بحث دیگری است.»
زنگنه گفت: «موضعگیریهای امریکا اثر مثبتی نداشت، زیرا همه متهم به تبعیت از سیاستهای امریکا میشدند و ما از این رو اعلام کردیم که اوپک، سازمانی امریکایی نیست که از امریکا دستور بگیرد.» وی ادامه داد: «ما حساس بودیم که مبادا اوپک با اتخاذ تصمیم اشتباه، علامت غلطی مبنی بر رضایت این سازمان از اعمال تحریم ایران به امریکا بدهد.»
زنگنه درباره توافق صورت گرفته توضیح داد: «طبق مصوبه ۳۰ نوامبر ۲۰۱۶ اوپک قرار بود، اعضای این سازمان با هدف متعادل شدن قیمت نفت، تولید خود را یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه کاهش دهند که این سوای توافق غیراوپکیها بود.» وی ادامه داد: «در عمل اعضا بیش از توافق انجام شده به این تعهد پایبند بودند، به‌طوری که میزان پایبندی اعضا به تعهد در ماه مه به ۱۵۲درصد رسید و به این ترتیب بیش از میزان توافق شده با کاهش عرضه نفت به بازار مواجه شدیم.»
زنگنه در برنامه خبری شبانگاهی به مواضع مخالف اعضا اشاره کرد و گفت: «برخی اعضا تاکید داشتند که بازار با کمبود عرضه مواجه است و تولید باید به‌طور قابل توجهی افزایش یابد که ما قبول نداشتیم و از همان بدو ورود به وین تاکید کردم که باید به جای افزایش تولید، میزان پایبندی به تعهد را به ۱۰۰درصد رساند و با توجه به مصوب شدن همین پیشنهاد در نشست امروز که البته با جر و بحثهای فراوانی به نتیجه رسید، اعضای اوپک باید تلاش خود را برای پایبندی ۱۰۰درصدی به توافق پیشین اوپک به کار گیرند، بنابراین کشورهایی که به هر دلیلی کمتر تولید کرده‌اند، می‌توانند تولید بیشتری داشته باشند.»
وی توضیح داد: «اعضای اوپک باید پایبندی بیش از ۱۵۰درصدی خود را به ۱۰۰درصد برسانند، اما بعید می‌دانم که امکان اضافه شدن نفت به میزان معادل آن ۵۰درصد وجود داشته باشد.» وی یادآور شد: «بنابراین افزایش یک میلیون بشکه‌یی تولید نفت در کار نیست و به نظر نمیرسد بیش از ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه نفت به بازار برگردد.» این حرف یادآور اظهارنظر کارلوس پرز، وزیر نفت اکوادور است که یک روز پیش از اجلاس اوپک در گفت‌وگو با سی‌ان‌بی‌سی پیش‌بینی کرده بود که افزایش تولید حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود.
بیژن زنگنه در مصاحبه تلویزیونی خود درباره آثار میزان نفتی که به بازار بازخواهد گشت، توضیح داد: «برای پاسخ به این سوال باید صبر کرد، اما به‌طور طبیعی این روند، قیمتها را تا حدودی کاهش میدهد که میزان آن مشخص نیست. تصمیم امروز اوپک تاثیر منفی بر بازار نفت ایران ندارد و نگرانی ما صرفا به تحریم‌های امریکا بازمیگردد.» وی درباره نشست روز جمعه اوپک، این را هم اضافه کرد که ونزوئلا و عراق و الجزایر ایران را همراهی می‌کردند و ما و الجزایر تا پایان نشست محکم ایستاده بودیم تا اگر به هر دلیلی پیشنهاد رای نیاورد، هر تصمیم دیگری را وتو کنیم. زنگنه، روسیه، برخی کشورهای آفریقایی و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را از جمله کشورهایی دانست که از افزایش تولید نفت سود میبرند و افزود: «اعضای غیراوپک نیز در نشست دوم تیرماه توافق قبلی خود مبنی بر کاهش ۶۰۰ هزار بشکه‌یی عرضه نفت را بررسی می‌کنند.»
