قتل قائم مقام فراهانی
ششم تیر 1214 به فرمان «محمد شاه» قاجار «قائم‌مقام فراهانی» صدر اعظم و از رجال نامدار این دوره به قتل رسید.
زمانی که فتحعلی شاه در آبان ۱۲۱۳ در اصفهان درگذشت این خبر به آذربایجان رسید و محمد شاه قصد عزیمت به پایتخت را کرد. قائم‌مقام، جهانگیر میرزا و خسرو میرزا، دو برادر شاه که در قلعه اردبیل زندانی بودند را نابینا کرد تا وسایل جلوس او را فراهم آورد. در ماه رجب، در تبریز، خطبه به نام او خوانده شد و شاه به زودی به همراهی قائم‌مقام به تهران حرکت کرد و روز ۱۴شعبان به تهران وارد شد و از نو تاج‌گذاری برگزار و قائم‌مقام به منصب صدارت اعظم مشغول کشورداری شد و ظل‌السلطان، فرمانفرما، ملک‌آرا، رکن‌الدوله و سایر اعمام شاه و گردنکشان دیگر را به جای خود نشاند.
با این همه خدمت به صدارت محمد شاه دیر نپایید. سخت‌گیری‌های وی در رابطه با انگلستان که به دنبال ایجاد تجارتخانه و گرفتن امتیاز از دولت ایران بود، باعث دشمنی آنها با وی گردید. سر جان کمپبل، سفیر بریتانیا با اخذ بودجه و خرج آن در جهت بدنام کردن میرزا موفق شد موجب بدبینی مردم و حکومت به وی شود. از سوی دیگر میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی که حقوق‌بگیر انگلیس بود و ماهانه ۱۰۰۰روپیه از آنها دریافت می‌کرد، اقدام به بدبین کردن شاه و القای اینکه قائم‌مقام با روس‌ها سر و سر دارد و به دنبال سرنگونی شاه است، کرد و در حضرت عبدالعظیم بست نشست تا وقتی که شاه قائم‌مقام را خلع کند. شاه در سال دوم سلطنت خود(۱۸۳۵میلادی) دستور داد او را در باغ نگارستان، محل ییلاقی خانواده سلطنتی، زندانی و پس از چند روز خفه کردند و بدین قرار به زندگانی مردی که از بزرگان ایران و ابلغ‌المترسلین آن زمان بود در سال ۱۲۱۴هجری خورشیدی پایان داده شد.
قائم‌مقام، نثر فارسی را که در آن زمان پر از مبالغه و تملق و عبارت‌پردازی‌های عربی مسجع، پیچیده و دور از ذهن بود و روز به روز در فرمان‌ها و مراسلات رو به انحطاط می‌رفت به نثر فصیح و روان برگردانید و پس از او بسیاری از منشیان دوره قاجار سبک او را تقلید کرده و به روش او به نگارش پرداختند. او در شعر نیز استعداد شگفت‌آور داشت اما اثر جاویدان او منشآت اوست. قائم‌مقام مردی فوق‌العاده با هوش و صاحب فکر و عزم ثابت و «یک دیپلمات صحیح و با معنی ایرانی» بود. مجموعه رسائل و منشآت قائم‌مقام که حاوی چند رساله و نامه‌های دوستانه و عهدنامه‌ها و وقفنامه‌هاست و محمودخان مـلک‌الشعرا مقدمه‌یی بر آن نوشته به اهـتمام شاهزاده فرهاد میرزا در سال 1280هجری شمسی در تهران چاپ شده است.
