دیپلماسی برای فروش نفت

روزی که امریکا از برجام خارج شد، ایران پایه شروط خود برای ماندن در توافق را روی فروش نفت گذاشت. حال که بیش از یک‌ماه از تصمیم یکجانبه ترامپ در قبال توافق هسته‌یی گذشته، سفر‌های دیپلماتیک مقامات ایرانی نشان می‌دهد که همچنان اولویت اول ایران، تضمین فروش نفت است. چنانکه ظریف در نخستین سفر غیراروپایی خود پس از تصمیم دولت امریکا به هند و آفریقای‌جنوبی رفت و کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی هم به جنوب اروپا سفر کرد و با وزرای خارجه ایتالیا و اسپانیا به رایزنی پرداخت. در همین حال معاون اول رییس‌جمهور هم دیروز در سخنرانی روز صنعت شدیدا به کشورهایی که می‌خواهند جای فروش نفت ایران را پر کنند حمله کرد (صفحه 14 را بخوانید) و وزیر نفت هم نامه‌یی به رییس دوره‌یی اوپک نوشت و شدیدا از عربستان‌سعودی که می‌خواهد فراتر از مصوبه اوپک تولید کند شکایت کرد (صفحه 15 را بخوانید). اما 4 کشوری که در بین 10 خریدار عمده نفت ایران قرار دارند، این در حالی است که ارتباطات دیپلماتیک نزدیک و پیوسته‌یی بین ایران با چین و ترکیه دو خریدار عمده دیگر نفت ایران طی یک‌ماه گذشته برقرار بوده است. اگرچه در خبرهای منتشر شده از این دیدارها، سخنی از مذاکره درباره فروش نفت به میان نیامده است، اما اولویت ایران در انتخاب کشورها این گمانه را تقویت می‌کند که مقامات جمهوری اسلامی راه بی‌اثر کردن تحریم‌ها را در فروش نفت یافته‌اند. هر چند مقامات ایرانی هم این واقعیت را پنهان نمی‌کنند. عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران در توافق هسته‌یی این واقعیت را به صراحت بیان کرد که آنچه برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد فروش نفت است. عراقچی این خواسته را در کنار مبادلات بانکی قرار داد که به گفته او باید پول‌ها به‌راحتی به حساب ایران واریز شود. ایران بیشترین فروش نفت را به چین دارد و پس از آن به ترتیب کشورهای هند، کره‌جنوبی، ترکیه، ایتالیا، ژاپن، فرانسه، یونان و اسپانیا بزرگ‌ترین خریداران نفت از ایران هستند. حال از یک‌سو ایران در حال رایزنی با مقامات این کشورها برای حفظ سهم بازار فروش نفت به این کشورهاست، از سوی دیگر امریکا به‌دنبال تحت فشار قرار دادن آنان با هدف به صفر رساندن فروش نفت ایران است. چنانکه طی روزهای گذشته خبرهایی مبنی بر فشار امریکا به هند، کره‌جنوبی و ژاپن برای کاهش خرید نفت منتشر شده است، این در حالی است که این کشورها خواهان معافیت از تحریم‌های امریکا هستند. در همین رابطه، یک مقام امریکایی در روزهای گذشته از تلاش دولت کشورش برای متقاعد کردن خریداران بزرگ نفت ایران به توقف این واردات خبر داد و گفت که واشنگتن از ژاپن و کره‌جنوبی خواسته است تا از ماه نوامبر خرید نفت از ایران را متوقف کنند. خبرگزاری فرانسه نیز روز پنج‌شنبه در گزارشی که از دهلی‌نو منتشر شده است، از دور جدیدی از فشارهای امریکا بر دولت هند خبر داد. بنا بر این گزارش، نیکی هیلی سفیر امریکا در سازمان ملل، از هند خواسته است در مناسبات اقتصادی خود با ایران تجدیدنظر کند و به واردات نفت از این کشور پایان دهد. هر چند هند تا به امروز پیام مثبتی به این خواسته امریکا نشان نداده است؛ تا آنجا که راویش کومار سخنگوی وزارت امور خارجه هند پس از سفر دو روزه نیکی هیلی به دهلی بر پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران و هند تاکید کرده و گفته بود: او (نیکی هیلی) نظر خود را درباره ایران دارد و ما نیز نظر خود را درباره ایران داریم، نظری که کاملا روشن است. از سوی دیگر کره و ژاپن هم که دو خریدار عمده نفت ایران هستند، زیر فشار تحریم‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک امریکایی‌ها، از مذاکره با مقامات ایالات‌متحده برای معافیت از تحریم‌ها خبر داده‌اند. هر دو این کشورها در دور پیشین تحریم‌های نفتی ایران در سال ۲۰۱۶، معافیت دریافت کردند و اجازه یافتند، مقادیر محدودی نفت از ایران بخرند اما واشنگتن این‌بار موضع سخت‌تر در این باره اتخاذ کرده است. سخنگوی دولت ژاپن گفت توکیو به دقت در حال بررسی تاثیر تحریم‌های امریکا علیه ایران است و برای اینکه این تحریم‌ها تاثیرات منفی بر شرکت‌های ژاپنی نداشته باشد، با واشنگتن و کشورهای دیگر به مذاکره ادامه خواهد داد. رسانه‌های کره‌جنوبی هم از برگزاری نشست‌هایی مشابه بین مقامات وزارت خارجه این کشور و ایالات‌متحده خبر دادند که براساس آن، کره‌یی‌ها به‌دنبال معافیت از تحریم‌های امریکا هستند که فروش نفت ایران را نشانه گرفته است. با این همه به نظر می‌رسد، ایران بیش از آنکه به ادامه خرید نفت توسط کشورهایی همچون ژاپن و کره‌جنوبی که از هم‌پیمانان نزدیک امریکا هستند، امیدوار باشد به دولت‌هایی همچون چین، هند و آفریقای‌جنوبی چشم امید دارد. این را می‌شود دست‌کم از رفت و آمدهای سیاسی بین ایران با سایر کشورها طی یک‌ماه اخیر دریافت. از سوی دیگر ایران نیم‌ نگاهی هم به خرده خریداران نفت دارد و روی همراهی کشورهای هم‌پیمان خود برای رویارویی با سیاست تحریم امریکا حساب باز کرده است. تایید این مدعا سفر دو مقام ارشد وزارت خارجه به کشورهای امریکای‌جنوبی طی هفته جاری است. از سفر سرمدی به ونزوئلا تا سفر غلامرضا انصاری معاون اقتصادی وزیر خارجه به شیلی که به نوشته رسانه‌ها حامل پیام شفاهی رییس‌جمهوری ایران به دولت‌های این دو کشور بودند. خردادماه امسال نیز ایران پس از 16 سال یک محموله نفتی به شیلی فروخت تا گمانه‌زنی‌ها درباره ورود ایران به بازارهای جدید نفتی را تقویت کند. این درحالی است که ایران سیاست تهاتر نفت با کالا را هم که پیش‌تر در دوران تحریم‌های هسته‌یی اجرایی کرده بود، در پیش گرفته است. شهریور ماه سال گذشته خبر رسید که ایران در توافقی با روس‌ها روزانه 100 هزار بشکه نفت به این کشور صادر و در ازای آن کالا دریافت می‌کند. سیاستی که حتی برخی نمایندگان مجلس می‌گویند دولت باید آن را از طریق پیمان‌های دوطرفه با دیگر کشورها در پیش بگیرد.