حاشیه امن قهرمانی با خطای داوری
آیسان تنها|
داوران می‌گویند خطای داوری، بخشی از داوری است! آن هم در بازی‌ای مثل فوتبال که قاضی زمین بازی لزوما در هر صحنه‌یی امکان رصد آنچه دقیقا رخ داد را ندارد. با این حال این خطای داوری اجتناب‌ناپذیر می‌تواند نتیجه بازی و جای برنده و بازدنده را عوض کند. سرنوشت تیم در دست داور است. این صریح‌ترین گزاره درباره نقش داور در نتیجه مسابقات است. نقشی که متولیان مسابقات بین‌المللی سعی کرده‌اند با ایجاد محدودیت برای قاضی صحنه بازی آن را به سمت حرفه‌ای‌تر شدن سوق دهند و از سلیقه‌یی شدن آن جلوگیری کنند. به گزارش «تعادل»، به جهت نقش حساسی که داور می‌تواند در بازی‌ها ایفا کند، بانیان مسابقات بین‌المللی با مرور زمان سعی کردند با وضع قوانین بیشتر و استفاده از تکنولوژی آن را به سمت حرفه‌ای‌تر شدن سوق دهند. حداقل مانع آن شوند که داور با اعمال سلیقه سرنوشت تیم را تغییر دهد. (فناوری بازبینی تصاویر)، یا VAR یکی از این تکنولوژی‌های جدیدی بود که فیفا تصمیم گرفت
در راستای کاهش خطای داوری در جام جهانی روسیه 2018 استفاده کند. به نظر کارشناسان همین تکنولوژی جدید فناوری در جام جهانی ۲۰۱۸ یک اتفاق تاریخی بود. اتفاقی که به زعم داوران فیفا در تاریخ فوتبال جهان بی‌نظیر بود، همچنانکه داوران فیفا در 29 ژوئن امسال برای داوری جام‌جهانی 2018 جشن گرفتند و با اعلام اینکه آخرین مسابقات جام‌جهانی با سلامت داوری معادل 99.3 درصد در تاریخ بی‌سابقه بوده است، جام جهانی 2018 را با عنوان «جام‌جهانی بدون رسوایی» نام‌گذاری کردند. هر چند که همین تکنولوژی جدید انتقاداتی را برانگیخت! انتقاداتی که می‌گفت استفاده از سیستم VAR از هیجانات بازی فوتبال جام‌جهانی 2018 کم کرده است. موضوعی که شاید تماشاگران هم آن را تایید کنند ولی به زعم بسیاری به سلامت داوری در مسابقات می‌ارزد!
مروری بر اشتباهات فاحش داوری
داوران سرنوشت بعضی بازی‌های مهم تاریخی را تغییر داده‌اند، بعضی دیگر نیز مستقیما در نتیجه بازی‌ها تاثیر نداشته‌اند ولی به قدری بزرگ بوده‌اند که در اذهان ثبت شده‌اند.
یکی از این موارد در جام جهانی 2006 توسط «گراهام پل» داور انگلیسی رخ داد. پل، در این بازی وقتی برای دومین‌بار به بازیکن کروات «جوزف سیمونیچ» کارت زرد نشان داد، یادش رفت کارت قرمز را هم مقابل او بگیرد، در نتیجه مدافع کروات به بازی ادامه داد.
با این حال این بازیکن کروات یک بار دیگر کارت زرد گرفت و البته این‌بار از زمین اخراج شد. به این ترتیب، سیمونیچ تنها بازیکنی است که در تاریخ فوتبال، در یک بازی سه کارت زرد گرفته است. یکی دیگر از این خطاها در بازی انتخابی جام جهانی 2010 در بازی ایرلند و فرانسه رخ داد. وقتی تیم ایرلند توانسته بود با یک گل از حریفش پیش بیفتد و بازی به وقت اضافه کشید و در دقیقه 113 و در جریان یکی از حملات، ستاره فرانسوی «تیری آنری» توپ را با دست چپش استپ کرده و بعد از یک پاس زمینی به سمت دروازه حریف فرستاد که گل شد. اعتراض‌های شدید بازیکنان و طرفداران ایرلند، به گوش داور سوئدی بازی «ماترین هانس» فرو نرفت و تیم ملی ایرلند از رسیدن به جام جهانی 2010 محروم شد. یکی دیگر از این خطاهای فاحش داوری نیز مربوط به همان جام‌جهانی 2010 بود. دربازی یک شانزدهم نهایی جام‌جهانی انگلیس و آلمان. زمانی‌که تیم ملی آلمان دو بر یک از حریفش پیش بود که فرانک لمپارد یک ضربه آزاد به سمت دروازه آلمان روانه کرد. توپ با برخورد به تیرک افقی وارد دروازه مانوئل نویر شد.
بازیکنان انگلیسی شروع به خوشحالی بابت به ثمر رساندن گل تساوی کردند. اما داور اروگوئه‌یی بازی «خورخه لاریونا» نظر دیگری داشت. با اینکه توپ بیش از نیم متر از خط دروازه رد شده بود، داور این توپ را گل حساب نکرد. دست آخر هم آلمان‌ها پیروز بازی شده و انگلیس از جام جهانی حذف شد. شاید یکی از معروف‌ترین خطاهای داوری نیز همانی باشد که از آن به عنوان «دست خدا»، یاد می‌شود. یعنی آنچه در جام جهانی 1986 در بازی میان انگلیس و آرژانتین رخ داد. در این بازی ستاره آرژانتینی «دیگو مارادونا» در جریان بازی دو تیم در دور یک چهارم نهایی جام جهانی 1986 در دقیقه 51 با دست توپ را راهی دروازه کرد. داور آن بازی، «علی بن ناصر» تونسی بود، کسی که دست مارادونا را ندید! و البته 5 دقیقه بعد، مارادونا با دریبل کردن 6 بازیکن انگلیسی گلی دیگر زد تا آرژانتین بتواند با گذشتن از سد سخت انگلیس به دور بعد صعود کند. موضوعی که اخیرا در بحث داوری مطرح شده، تاثیر ستاره‌ها بر داوران است. مثل همین مثالی که درباره مارادونا اورده شد و این احتمال وجود دارد که خطای مارادونا صرفا از این جهت که مارادونا بوده گرفته نشده است. این موضوع در موارد دیگری هم در تاریخ بین‌المللی بازی‌های فوتبال قابل روئیت است. در همین جام جهانی اخیر نیز دیدم که ایراداتی درباره نحوه داوری بازی‌هایی که مسی و رونالدو در آنها بازی کرده بودند، وارد شده بود. موضوعی که کارلوس کی‌روش سرمربی تیم ایران در جریان کنفرانس خبری بازی ایران- پرتغال به آن اشاره کرد. او این نکته را یادآوری کرد که قوانین نباید برای رونالدو یا مسی متفاوت باشد. و در جریان بازی ایران-پرتغال که رونالدو با آرنج ضربه زده بود باید خطای رونالدو گرفته می‌شد. درباره این موضوع کی‌روش چنین گفته است: «وقتی یک بازیکن با آرنج ضربه می‌زند، باید کارت قرمز بگیرد. در کتاب قانون نوشته نشده که در مورد مسی و رونالدو طور دیگری باید تصمیم گرفته شود. ما این حق را داریم که بدانیم انتخاب داوران بر چه اساسی است و من این سوال را از آقای اینفانتنیو دارم.»
چه مجازاتی در انتظار داوران خطاکار است؟
سوال از اینفانتنیو احتمالا حاوی این جواب نیز هست که طبق قوانین فیفا «تصمیم نهایی در زمین با داور است» و غالبا آنچه داور در زمین تصمیم می‌گیرد پذیرفته می‌شود. حتی اگر داور خطا کرده باشد. با این حال قدرت داور نیز لایزال نیست. به این معنی که در موارد بسیاری سرنوشت بازی را داور تعیین می‌کند ولی گاهی سرنوشت داور نیز به سرنوشت همان خطاها گره می‌خورد! اینطور که اگر فیفا تشخیص دهد داور عمدا یا سهوا خطای غیرقابل بخششی مرتکب شده وی را از قضاوت در مدتی یا همیشه محروم می‌کند. نظیر آن اتفاقی که درباره داور پاراگوئه‌یی بازی ایران پرتغال افتاد. طبق آنچه حیدر سلیمانی کارشناس مسائل فوتبال به «تعادل»، گفته است، انریکه کاسرس از روسیه به قاره خود بازگردانده شد به این علت که عملکرد داوری وی در جریان بازی ایران-پرتغال ضعیف تشخیص داده شده است. به چند دلیل مهم و اینکه وی از VAR زیاد و بعضا بی‌مورد استفاده کرده است. سلیمانی این را هم گفت که رونالدو در این بازی داور و همه را گول زد و این البته تنها اشتباه این داور نبود.
نتیجه تشخیص خطای داوری
داور محروم می‌شود ولی نتیجه بازی تغییر نمی‌کند. مگر در موارد خیلی خاص که کمیته اخلاق فیفا وارد میدان شود. با این حال طبق آنچه حیدر سلیمانی می‌گوید در تاریخ بازی‌های بین‌المللی از جمله جام‌جهانی موردی نبوده که بعد بازی، فیفا تشخیص داده باشد که باید بر حسب خطای داور نتیجه بازی تغییر کند.
خطای عمدی یا سهوی؟
البته در بحث خطای داوری نباید فراموش کرد که لزوما این نیست که داوری اشتباه کرده باشد. بعضا ممکن است به دلیل مواردی مانند دریافت رشوه محرز شود که داور عامدانه به سمت تیمی جهت‌گیری داشته است. البته این موضوع در مواردی تشخیص داده شده و داور از عرصه حذف می‌شود. مثل مورد داور عربستانی که کاندیدای قضاوت در جام‌جهانی بود ولی رسوایی دریافت رشوه وی که مربوط به سال‌های قبل بود باعث حذف وی از جریان قضاوت در جام جهانی شد. البته در گذشته در بازی‌های غیر بین‌المللی مواردی بوده که با محرز شدن پرداخت رشوه تیمی پس از دریافت قهرمانی، عنوان قهرمانی از آن پس گرفته شود مانند مانند یوونتوس که در سال 2006 پس از قهرمانی‌های متوالی، از طرف دادگاه فوتبال ایتالیا مجرم شناخته شد و به سری بی‌فرستاده شد. با این حال موضوع فساد و رشوه تاکنون موقعیت قهرمانان جام‌جهانی را متزلزل نکرده است. دستمزد هر داور برای بازی‌های جام‌جهانی 70 هزار دلار بوده است. رقمی که نمی‌تواند برای جلوگیری از خطای عمدی چندان قابل توجه باشد. در کنار داوران کمک داوران هم هستند که هر کدام 30 هزار دلار دریافت می‌کنند. هر چند که دست کمک داوران برای خطا مانند داوران نیز باز نیست.
راه پیش رو
جام‌جهانی 2018 با همه ایراداتی که نسبت به داوری آن مطرح می‌شد تمام شد و البته گرچه داوران فیفا از سلامت داوری با وجود سیستم var ابراز رضایت می‌کنند ولی همچنان به نظر منتقدان خطای داوری در بازی‌های جام‌جهانی آشکار و قابل نقد است. حالا باید منتظر ماند و دید که فیفا در جام‌جهانی 2021 چه خواهد کرد؟ آیا تحول بزرگی مانند آنچه درباره var دیدیم رخ خواهد داد یا خیر؟
