بیشتر کودکان آسیب‌دیده سرپرست دارند
مراکز «شبه خانواده» تلاش بهزیستی برای نگهداری از کودکان آسیب دیده بی‌سرپرست و بدسرپرست است تا آنها نیز در فضایی شبیه خانواده رشد کنند، این درحالی است که گاهی برخی مددکاران فعال در این مراکز از فرار کودکان به ویژه دختران از این مراکز صحبت می‌کنند.
اگرچه آمارها نشان می‌دهد میزان فرار مجدد دختران منتقل شده به مراکز شبه خانواده ناچیز است اما در مورد مهم‌ترین علل فرار دختران، فرآیند پذیرش آنها در مراکز شبه خانواده و شیوه دسته‌بندی کودکان آسیب دیده در سازمان بهزیستی، معاون امور اجتماعی این سازمان توضیح داده است.
حبیب‌الله مسعوی فرید مهم‌ترین علت فرار دختران و اساسا فرزندان از خانه را فرار از مشکلات داخل خانواده دانست گفت: ۹۰درصد کودکان و نوجوانانی که فرار می‌کنند به خاطر مسائلی که داخل خانواده وجود دارد، از خشونت خانگی تا نبود محبت و مودت و نبود نظارت خانواده روی بچه‌ها، اعتیاد در خانواده، اختلالات روانشناختی شدید و... به این کار اقدام می‌کنند. گاهی مسائل تهدید‌کننده بیرونی نیز وجود دارد؛ مواردی به ما گزارش شده است که این نوجوانان گول خورده‌اند. این موارد ۱۰درصد از کودکان را شامل می‌شود. این مساله اگرچه در مورد پسران هم وجود دارد اما دختران بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با تاکید بر اینکه دختران فراری باید بتوانند هر چه سریع‌تر به سیستم‌های حمایتی بهزیستی دسترسی پیدا کنند، به ایسنا گفت: یعنی آنها بدانند که سیستمی به نام اورژانس اجتماعی با شماره تلفن ۱۲۳ وجود دارد که آنها می‌توانند به آن مراجعه کنند یا تماس بگیرند. بسیاری از این کودکان آسیب دیده نیستند اما مراکز بازپروری مراکزی هستند که برای مثال زنان آسیب دیده آنجا نگهداری می‌شوند.
به همین دلیل بسیاری از این کودکان که بر اساس شناسایی‌ها آسیبی ندیده‌اند ممکن است مستقیم به مراکز شبه خانواده بهزیستی انتقال پیدا کنند اما عده‌یی ممکن است بر اساس ارزیابی‌های اولیه آسیب دیده باشند که ابتدا به خانه سلامت و سپس به شبه خانواده‌ها فرستاده می‌شوند.
او با اشاره به اینکه بیشتر کودکان آسیب دیده سرپرست دارند اما سرپرست آنها «غیر موثر» هستند، افزود: برای مثال ممکن است سرپرست این کودکان به دلیل بیماری صعب‌العلاج، اختلالات روانی، فقر یا مصرف مواد مخدر یا الکل نتواند از کودک نگهداری کند و کودک آزاری انجام دهد. نزدیک به ۸۵درصد از کودکانی که در موسسات نگهداری می‌شوند بچه‌هایی هستند که سرپرست غیرموثر دارند و دستکم یکی از سرپرستان آنها شناسایی شده است.
مراکز شبه خانواده زندان نیست
او با اشاره به فرآیند آماده‌سازی کودکان آسیب دیده برای حضور در مراکز شبه خانواده توضیح داد: برای مثال اگر کودکی افسردگی، اختلال روانی دوقطبی دارد یا تحت خشونت قرار گرفته است را بلافاصله به مراکز شبه خانواده نمی‌بریم. به همین دلیل مساله فرار کودکان و نوجوانان از مراکز شبه خانواده بسیار نادر است. به همه استان‌ها نیز اعلام شده است در صورت وجود چنین اتفاقاتی سریعا به ما اطلاع داده شود. حتی در عرض چند ساعت و به صورت تلفنی هم که شده است با ما تماس بگیرند. مراکز شبه خانواده مراکزی نیستند که شبیه زندان باشند. به هر حال این کودکان به مدرسه می‌روند و در این مسیر تنها هستند. البته گاهی هم مربی با آنها همراه می‌شود اما اینطور نیست که هر جایی که می‌خواهند بروند مربی حضور داشته باشد. با این حال مربیان باید به شکل حرفه‌یی کار کنند و برای مثال اگر کودکی در فاز افسردگی است نباید تنها از مرکز خارج شود.
مسعوی فرید در پاسخ به میزان فرار مجدد کودکان از مراکز شبه خانواده، گفت: موضوع کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست موضوعی جهانی است و سازمان بهزیستی وضعیت این مساله را هم در کشور خودمان و هم در سایر کشورها رصد می‌کند. برای مثال در گزارش سال ۲۰۱۵ و سال ۲۰۱۶ اروپا یک میلیون کودک در موسسات نگهداری حضور دارد یا در خود امریکا ۲۸۰ هزار کودک در موسسات نگهداری می‌شوند. در روسیه ۳۵۰ هزار نفر در اندونزی ۴۰۰ هزار نفر، در ژاپن ۷۰ هزار نفر در موسسات نگهداری هستند، با این وجود همه کشورها سیاست موسسه‌زدایی را در دستور کار دارند و تلاش می‌کنند تا بچه‌ها به داخل خانواده بروند.
