رمز ارز ملی و نوش‌داروی اقتصاد ایران
زهرا لطیفی|
رمز ارز ملی یک ابزار مالی پیشرفته و مدرن است اما نمی‌توان از آن به عنوان معجزه برای یک اقتصاد استفاده کرد.
رمز ارز دیجیتال یک توکن روی بستر بلاکچین است و بنابر آنچه اعلام شده پشتوانه ارز ملی ایران ریال است. بنابراین این پروژه ملی ابزار پرداخت برای تبادلات و تسویه بین بانکی خواهد بود. اما آیا این رمز ارز می‌تواند نجات‌دهنده اقتصاد ایران و راهی برای دور زدن تحریم‌های دولت امریکا باشد؟
کشورهای زیادی تولید رمز ارز ملی خود را آغاز کرده‌اند. به عنوان مثال کشور مالزی رمزارز ملی خود را که با احکام شریعت منطبق است با پشتوانه طلا تولید کرده است. کشور ونزوئلا نیز برای دور زدن تحریم‌های امریکا رمز ارز ملی خود را با نام پترو با پشتوانه نفت معرفی کرده است. اما آیا پترو نجات‌دهنده اقتصاد فروپاشیده ونزوئلا خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است شرایط اقتصاد کشور ونزوئلا که در تحریم، شرایطی مشابه با ایران دارد را بررسی کنیم. اگر چه رمز ارز ملی ایرات تفاوت‌های اساسی با پترو خواهد داشت اما شاید بتوان این دو را در خصوص دور زدن تحریم‌ها باهم مقایسه کرد.
ونزوئلا رتبه اول را در ذخایر نفتی جهان دارد اما بالاترین نرخ تورم در جهان را دارد. این کشور تورم بالای ۴۰۰۰ درصد را تجربه کرده است و ارزش پول ملی ۹۶% کاهش داشته است. نرخ ارز رسمی دولت، یک دلار در ازای ۱۰ بولیوار است. ولی تنها رییس‌جمهور و متحدانش به آن دسترسی دارند. مردم معمولی ونزوئلا دلار را در بازار آزاد با نرخ ده هزار بولیوار می‌خرند. کشور ونزوئلا تولید‌کننده نفت و وارد‌کننده همه‌چیز است. از طرفی کمبود تجهیزات و دانش تکنولوژی، استخراج نفت را نیز کاهش داده است. مردم می‌دانند اگر امروز خرید نکنند فردا ممکن است قادر به خرید چیزی نباشند زیرا نرخ ارز به معنای واقعی هر روز کاهش می‌یابد. قحطی، شهروندان نیازمند را تبدیل به ماینرهای بیت‌کوین کرد و شماری از مردم کشور ونزوئلا برای مصون ماندن از آسیب‌های اجتماعی به استفاده از بیت‌کوین روی آوردند. دولت ابتدا این کار را غیرقانونی کرد، اما با بدتر شدن شرایط، دولت ونزوئلا متوجه شد که این ممکن است تنها راهی باشد که بتواند پول به اقتصاد ورشکسته‌اش تزریق کند. بنابر این رمز ارز ملی خود با پشتوانه نفت را معرفی کرد. اما نظرات متضاد و مسائل زیادی در مورد راه‌اندازی پترو وجود دارد که در این یادداشت فقط به برخی از آنها اشاره می‌شود:
اول اینکه در گزارش اولیه منتشر شده، عنوان شده بود که پترو توکنی بر بستر اتریوم است (ERC-20) . اما روز بعد این خبر حذف شد و پترو به پلتفرم بلاکچین NEM پیوست. این موضوع یک مساله حیاتی است و باید پیش از شروع کار، مورد بررسی قرار می‌گرفت. ممکن است چنین سوالات اساسی، حتی در مورد جنبه‌های دیگری از ساختار پترو نیز وجود داشته باشد. به‌نظر می‌رسد دولت در اعتماد نسبت به پول رمزنگاری شده با پشتوانه نفت، ضعیف عمل کرده است. چرا طی پیش فروش، از پلتفرم اتریوم که استفاده گسترده‌یی برای تایید و نگهداری سوابق معاملات در چندین ارز رمزنگاری شده دارد، به پلتفرم نوظهور NEM سوییچ کردند؟ اصلی‌ترین ارز رمزنگاری پلتفرم NEM، دارای ارزش بازار ۴ میلیارد دلار است که در مقایسه با ارزش بازار ۶۱ میلیارد دلاری اتریوم بسیار اندک است. از آنجا که این پلتفرم کوچک‌تر است، بنابراین کار دولت ونزوئلا برای تسلط بر پلتفرم ساده‌تر شود.
دوم اینکه پترو را نمی‌توان با پول ملی ونزوئلا خرید و فقط آن را می‌توان با بیت‌کوین، اتریوم و ارزهایی مانند دلار و یورو خریداری کرد. همچنین تردیدهایی اساسی وجود دارد که نفت واقعا پشتوانه پترو باشد. فرمول ارائه شده برای تعیین نرخ مبادله نفت و نرخ ارائه شده توسط مبادلات رسمی به این معنی است که در واقع هیچ قیمت ثابتی برای پترو وجود ندارد و دولت برای تعیین قیمت آزاد است و نکته مهم آن است که مردم عادی نمی‌توانند آن را به‌طور مستقیم از دولت خریداری کنند بلکه باید پترو را در بازار ثانویه خریداری کنند.
سوم اینکه، هنوز مجلس ملی ونزوئلا پترو را قانونی اعلام نکرده است. رییس‌جمهور مادورو متهم به تلاش برای دور زدن تحریم‌های ایالات متحده است. بنابراین اگر تغییری در قدرت اتفاق بیفتد و مادورو دیگر قدرت نداشته باشد، احتمالا پترو غیرقانونی خواهد شد و ارزش نخواهد داشت.
چهارم اینکه در گزارش اولیه منتشر شده گفته شده است که یکی از موارد استفاده پترو، تبدیل شدن به یک معیار مبادله است که برای خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما نخستین چیزی که باید به آن پرداخته شود این است که اکثر مردم با پول مجازی و چگونگی کارکردن با آن آشنا نیستند، برای برخی از آنها چیزهای مجازی که قابل لمس نیست، ارزش ندارد. برای افرادی در کشورهای دارای وضعیت اقتصادی بد مانند ونزوئلا، توضیح پول مجازی بسیار دشوار است. آنها حتی به پول هم اعتماد نمی‌کنند و فقط به کالا اعتماد می‌کنند. در واقع غذا، دارو و لباس چیزهایی هستند که کاربردی هستند و فردا ارزششان را از دست نخواهد داد. مردم ونزوئلا آنقدر از دولت فریب خورده‌اند که دیگر هرآنچه دولت بگوید باور نمی‌کنند. مردم در صورتی از پول رمزنگاری شده استفاده می‌کنند که مطمئن باشند فردا می‌توانند با آن پول آنچه می‌خواهند بخرند، اما آیا دولت می‌تواند این مساله را تضمین کند؟ وقتی فروش سکه‌های مجازی با دلار بسیار گران در بازار سیاه مبادله می‌شود مردم عادی چه کاری می‌توانند انجام دهند؟ حتی اگر مردم بخواهند از پول رمزنگاری شده استفاده کنند، آیا تضمین می‌شود که پایدار باشد؟
اگر چه پترو نوعی انگیزه درکشورهای مختلف ایجاد کرده است که اگر با تحریم روبرو شوند، برای دور زدن آن از ارزهای دیجیتال کمک بگیرند. اما از سوی دیگر، وزارت خزانه داری ایالات متحده اعلام کرده است که پترو می‌تواند به منزله تعامل با دولت ونزوئلا باشد و کسانی که وارد معاملات این ارز دیجیتال شوند شامل تحریم‌ها می‌شوند.
در نهایت باید گفت پول مجازی یک قرص سحرآمیز نیست، که همه مشکلات اقتصادی را درمان کند. رمز ارز ملی یک ابزار مالی پیشرفته و مدرن است اما نمی‌تواند اقتصاد نابود شده را با یک روش فوق‌العاده تثبیت کند. اگرچه امیدواری نسبت به ارز رمزنگاری و آینده آن زیاد است اما کاملا واضح است که اقتصاد، زیرساخت‌ها، صنعت و سایر حوزه‌های مهم دیگر باید کارآمد باشند تا کشور به رفاه برسد. بنابراین نمی‌توان با رمز ارز همه مشکلات ناشی از تحریم‌ها را حل کرد.
