گاز روسیه برای آلمان مشکل‌آفرین شده است
گروه جهان| طلا تسلیمی|
در چند دهه گذشته و حتی در تاریک‌ترین روزهای جنگ سرد خط لوله‌ای که نفت خام را از روسیه به اروپا می‌رساند و خانه‌های آلمانی‌ها را گرم می‌کرد، روابط برلین و مسکو را نیز گرم کرده بود. اما به نظر می‌رسد خط لوله جدید که گاز را به‌طور مستقیم و از زیر دریای بالتیک به آلمان می‌رساند، چندان پیام‌رسان دوستی نیست؛ چرا که به عامل اختلاف بین آلمان و متحدانش تبدیل شده و آنگلا مرکل صدراعظم این کشور را آشفته‌خاطر کرده است.
رویترز نوشته، از نظر دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری امریکا، خط لوله «جریان شمالی 2/نورد استریم 2» خط لوله «وحشتناکی» است که وابستگی آلمان را به انرژی روسیه افزایش می‌دهد. اوکراین هم که درگیر مقابله با جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه است، این نگرانی را دارد که مسکو با استفاده از خط لوله جدید آن را از تجارت استراتژیک و پرمنفعت ترانزیت گاز حذف کند.
این اتفاقات در زمانی رخ داده‌اند که شرایط برای مرکل حساس است. در میانه کاهش نفوذ و قدرت ائتلاف ترنس آتلانتیک و ابراز وجود روسیه و چین، مرکل به این مساله اشاره کرده که آلمان بایستی نقش پررنگ‌تری در زمینه رهبری سیاسی در اروپا ایفا کند. او گفته: «نظم جهانی تحت فشار قرار گرفته است. این یک چالش برای ما محسوب می‌شود. مسوولیت آلمان رو به افزایش است؛ آلمان کارهای بیشتری برای انجام دارد.»
در همین حال، مرکل در ماه آوریل برای اولین‌مرتبه به این مساله اذعان داشت که در رابطه با نورد استریم 2 ملاحظات سیاسی مطرح است. این در‌حالی بود که او پیش‌تر پروژه خط لوله گازی روسیه را معامله‌ای تجاری توصیف می‌کرد. بیشتر کشورهای اروپایی معتقدند که مرکل بایستی برای گسترش نفوذ اتحادیه اروپا تلاش و از همسایگان شرقی که نگران دست‌درازی روسیه هستند، محافظت کند. اما فراهم آوردن امکان فروش گاز روسیه به آلمان و در عین حال نادیده گرفتن اوکراین، دقیقا عکس این خواسته است. بدین ترتیب، کی‌یف از درآمدهای ترانزیت گاز محروم می‌شود و لهستان و کشورهای حوزه بالتیک بیشتر در برابر کاهش منابع گازی آسیب‌پذیر می‌شوند.
بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند که جنبه تجاری نورد استریم 2 چندان مورد توجه نیست. همین حالا هم یک خط‌لوله دیگر روسیه و آلمان را از زیر دریای بالتیک به یکدیگر متصل می‌سازد. نورد استریم 2 ظرفیت انتقال را دو برابر می‌کند، اما هیچ اطمینانی درباره افزایش تقاضا در آینده وجود ندارد.
جنبه کم‌اهمیت‌تر ماجرا این است که صنعت آلمان از هر اتفاقی که به دسترسی به انرژی با قیمت پایین‌تر منجر شود، استقبال می‌کند. حزب سوسیال مسیحی شریک حزب دموکرات مسیحی مرکل در دولت ائتلافی که رویکرد آشتی‌جویانه با روسیه را خواستار است نیز از این پروژه حمایت می‌کند. احزاب حاضر در ائتلاف حاکم در مذاکرات خود برای تشکیل دولت توافق کردند به پیشبرد پروژه خط‌لوله متعهد بمانند، اما این مساله را به صورت سند کتبی ثبت نکردند.
مارگاریتا آسنووا تحلیل‌گر مرکز تحلیل‌های سیاسی اروپایی که از منتقدان این پروژه به شمار می‌رود، معتقد است که روسیه از طریق خط لوله کنونی که از اوکراین می‌گذرد و بدون ساختن خط لوله جدید هم می‌تواند صادرات گاز به اروپا را به دو برابر افزایش دهد. خط لوله نورد استریم 2 یکی از پروژه‌های تامین مالی شده توسط کرمیلین است که ظاهرا با هدف دور زدن اوکراین طراحی شده‌اند. یکی دیگر از این پروژه‌ها ترک استریم است که از دریای سیاه می‌گذرد.
این پروژه از حمایت کامل گازپروم، شرکت بزرگ انرژی در روسیه برخوردار است. ماتیاس وارنیگ رئیس امور مالی نورد استریم که زمانی جاسوس آلمان شرقی و مسئول گزارش دادن درباره تجارت‌های آلمان غربی بوده است، یکی از لابی‌کننده‌های اصلی پروژه در برلین به شمار می‌رود. قانون‌گذاران آلمان گفته‌اند که وارنیگ شک‌و‌تردیدهای آنها را با وعده مطرح کردن نگرانی‌ها با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه پاسخ داده که این مساله برداشت‌ها درباره اهمیت استراتژیک خط‌لوله برای کرملین را تقویت می‌کند.
اما از نظر گازپروم تلاش‌ها برای پیشبرد پروژه نورد استریم 2 کاملا منطقی به‌نظر می‌رسد؛ ترانزیت از طریق کشوری که روسیه در یک جنگ اعلام نشده با آن است، مخاطراتی دارد و تجارت از طریق خط لوله قدیمی اوکراین که متعلق به دوران اتحاد جماهیر شوروی است، به‌طور فزاینده نامطمئن به نظر می‌رسد. در همین‌حال، آلمان و اتحادیه اروپا سعی دارند برای توافقی بین مسکو و کی‌یف میانجی‌گری کنند که طبق آن، ارسال گاز روسیه از طریق اوکراین پس از پایان قرارداد کنونی در سال 2019 هم ادامه یابد.
روابط برلین و مسکو به دلیل چندین دهه همکاری در زمینه انرژی به یکدیگر نزدیک هستند. هفته پیش مرکل در برلین میزبان سرگئی لاوروف وزیر‌خارجه روسیه بود. والری گراسیمف رئیس ستاد کل ارتش روسیه نیز که از زمان الحاق کریمه به روسیه در سال 2014 از سوی اتحادیه اروپا مورد تحریم قرار گرفته، در این سفر لاوروف را همراهی می‌کرد. باز‌نگه‌داشتن خطوط ارتباطی با روسیه در آلمان از حمایت عمومی برخوردار است؛ با این حال، مقامات برلین به‌طور فزاینده نگران هزینه از دست دادن وجهه خود در حفظ روابط با مسکو هستند. رودریک کیسوتر یکی از متحدان مرکل در کمیته امور خارجه پارلمان آلمان گفت: «هزینه این اقدام از دست رفتن بیشتر اعتماد کشورهای حوزه بالتیک، لهستان و اوکراین خواهد بود. ما آلمان‌ها همیشه گفته‌ایم که حفظ جبهه متحد غرب کانون فعالیت‌های ماست؛ اما رویکرد روسیه در جدا کردن آلمان از اتحاد غرب دست‌کم در زمینه سیاست‌گذاری‌های انرژی، موفق بوده است.»
