دورنمای صادرات یک میلیارد دلاری دانش بنیان‌ها

گروه بنگاه‌ها|

در شرایطی که امریکای مدل ترامپ تلاش می‌کند از طریق محدودسازی فروش نفت، کشور را در مسیر التهابات اقتصادی و ارزی قرار دهد؛ شرکت‌های دانش بنیان یکی از حوزه‌هایی است که ایران با استفاده از آن هم می‌تواند رویای کاهش وابستگی بیش از اندازه به درآمدهای نفتی را محقق کند و هم قدم‌های ارزشمندی برای اشتغالزایی بردارد؛ استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش بنیادن یکی از اولویت‌هایی است که اقتصاد ایران از طریق آن می‌تواند هم نیازهای بنیادین خود به ارزآوری را پوشش دهد و هم در زمینه اشتغالزایی از آن استفاده کند؛ بر اساس اعلام معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور در حال حاضر شرکت‌های دانش بنیان سالانه بیش از 500میلیون دلار ارزآوری برای کشور دارند که در صورت ایجاد بستر مناسب می‌توان این اعداد و ارقام را در کوتاه‌مدت به یک میلیارد دلار ارتقا داد؛ اعداد و ارقامی که نشان‌دهنده ظرفیت فوق‌العاده این شرکت‌ها برای بهبود شاخص‌های اقتصادی کشور است.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری که راهی استان مرکزی شده بود، می‌گوید: «شرکت‌های دانش بنیان ایران در حال حاضر بیش از 500میلیون دلار صادرات دارند و افزایش ارزش افزوده تا مرز یک میلیارد دلار با جدیت دنبال می‌شود.» در این میان اگرچه در کشور ما طی سال‌های گذشته توجه زیادی به ایجاد و حمایت از شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش‌بنیان شده است، اما هنوز موانع و مشکلات مهمی بر سر راه بقاء، رشد و شتاب بخشیدن به روند پیشرفت و تقویت این شرکت‌ها وجود دارد که باید برای برون رفت از آنها راهکارهای سازنده اندیشیده شود. با توجه به اهمیت موضوع به بهانه صحبت‌های ستاری در جریان این گزارش با کنار هم قرار دادن اعداد و ارقام شرکت‌های دانش بنیان و دیدگاه‌های مسوولان و فعالان حوزه تلاش شده تا نوری به ابعاد بحث شرکت‌های دانش بنیان تابانده شود.

«سورنا ستاری» دیروز در جریان سفر به اراک و بهره‌برداری خط تولید صنعتی فریزدرایرهای دارویی و غذایی شرکت دانش بنیان تکوین پارسه اراک در جمع خبرنگاران افزود: برنامه مفصلی در حوزه صادرات شرکت‌های دانش بنیان در دستور کار قرار دارد.

وی بیان کرد: قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در جمهوری اسلامی ایران در حال پیاده‌سازی است که اجرای کامل آن می‌تواند به توسعه مناسبات اقتصادی و صادراتی کشور کمک شایانی کند.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری ادامه داد: سالانه حدود چهار هزار نفر از نخبگان شرکت‌های دانش بنیان در راستای این قانون، معاف از خدمت سربازی می‌شوند. ستاری اظهار داشت: جوانانی که در واحدهای دانش بنیان فعالیت دارند، به دنبال استخدام شغلی نیستند و تنها با تکیه بر داشته‌های خود و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی و ملی، اقتدار و شکوفایی کشور را دنبال می‌کنند.

معاون رییس‌جمهوری در خصوص راه‌اندازی خط تولید صنعتی فریزدرایرهای دارویی و غذایی شرکت دانش بنیان تکوین آزمایش پارسه اراک نیز گفت: این خط بسیار اقتصادی است و می‌تواند بازار بزرگی در صنایع غذایی داخل ایجاد کند. ستاری افزود: این خط تولید، توانایی افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی را داراست و ضایعات این بخش را به صورت چشمگیری کاهش می‌دهد. شمار شرکت‌های دانش بنیان استان مرکزی در دولت تدبیر و امید از سه به 76 شرکت رسیده است که این مهم گامی عملی در بهبود مناسبات اقتصادی و تقویت دانشگاه و تولید استان محسوب می‌شود.

 فعالیت۸۰ هزار نفر در دانش بنیان‌ها

اما پیش از این حسام زند حسامی مدیرکل دفتر تجاری‌سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با اشاره به وجود افزون بر سه هزار شرکت دانش بنیان در کشور و فعالیت حدود ۸۰ هزار نفر در آنها، گفت: یکی از رویکردهای مهم دفتر تجاری‌سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تلاش برای توسعه روز افزون آنهاست. در فاصله سال‌های ۹۳ تا 96 شناسایی شرکت‌های دانش‌بنیان با رشد چشم‌گیری همراه بوده بطوریکه در طول این مدت شاهد افزایش بیش از ۵۰ برابری تعداد شرکت‌های مشمول استفاده از مزایای قانون مرتبط با این شرکت‌ها بوده‌ایم. در پایان سال ۱۳۹۲ تعداد شرکتهای دانش‌بنیان تایید شده ۵۵ شرکت بود که این آمار تا پایان سال ۱۳۹۴ به ۲ هزار و ۲۷۵ افزایش یافت و تاسال96 به رقمی حدود ۳ هزار شرکت رسیده است.

 اهمیت درآمدزایی برای ادامه حیات

مجتبی طحانی رییس هیات‌مدیره شرکت دانش بنیان طاها یکی از چهره‌هایی است که معتقد است برای توسعه شرکت‌های دانش بنیان قبل از هر اقدامی باید واقعیت‌های اقتصادی مبتنی بر درآمدزایی را در نظر گرفت چرا که بدون این آیتم سایر گزاره‌های موثر بر این حوزه بلاموضوع خواهد شد. او در این زمینه می‌گوید: یکی از مشکلاتی که مجموعه‌های دانش بنیان با آن مواجه هستند، به دلیل اینکه در ابتدا شرکت‌های کوچک هستند و اگر رشد نکنند دچار شکست خواهند شد، درآمدزایی و بقای آنها در سیستم حکومتی است و راه رسیدن به این درآمدزایی تولید است، یعنی باید بتواند دانشی را که به وجود آمده است، از حالت نمونه و پایلوت چه در حوزه مهندسی و چه در حوزه‌های دیگر به تولید  برساند. او افزود: در این مورد حمایت در حوزه تولید انبوه تجهیزات دانش بنیان ضروری کشور از موارد مهمی است که می‌شود در خصوص آن، مشکل سرمایه‌گذاری یا بقای دانش بنیان را در نظر گرفت چون شرکت‌های دانش بنیان در حال رشد هستند اما بقای آنها وابسته به درآمدزایی آنها است و نیازمند حمایت مجموعه‌های بالاسری هستند تا بتوانند این کار را انجام دهند. او اظهار کرد: مشکل بعدی که در شرکت‌های دانش بنیان وجود دارد، توقف و گاهی کاهش سرعت رشد آنها بعد از دانش بنیان شدن است زیرا سطح فناوری‌های کشور، یک سطح مشخص است و قطعا رسیدن به یک سطح فناوری بالاتر نیازمند ارتباطات با کشورهای پیشرفته است.

طحانی افزود: به همین دلیل راه‌حلی که برای افزایش رشد شرکت‌های دانش بنیان می‌توان مطرح کرد، تسهیل در امکان ارتباط با کشورهای پیشرفته برای این شرکت‌ها جهت تسریع در ارتقای دانش است، این دومین موردی است که باز هم از عهده سیستم حکومتی بر می‌آید. وی به نکته سوم در این زمینه هم اشاره کرد و گفت: مورد سوم استفاده از منابع داخلی است که نیاز به حمایت خاصی هم ندارد اما پیشنهادی برای یک سری از مشکلات موجود است، در حال حاضر خیلی از شرکت‌های دانش بنیان به‌طور مستقل با مجموعه توانمندی که در خودشان دارند، سعی می‌کنند رشد کنند و عملا به نیروی انسانی و فکری خودشان متکی هستند.

 حقوق گمرکی و عوارض از کالاها

سعید حامدنیا مدیرعامل شرکت دانش بنیان از شرکت‌های دانش بنیان و صادرکننده محصولات مورد استفاده در صنعت گاز با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان همان شرکت‌های معمولی است که یکسری معیارهای از پیش تعیین شده را دارند، افزود: چه بسا بسیاری از شرکت‌ها که دانش بنیان شناخته نشده‌اند، دانش‌بنیان هستند و در واقع فقط به این اسم تلقی نشده‌اند.

او بیان کرد: مشکلات شرکت‌های دانش بنیان مشکلات خاص آنها نیست، بلکه مشکلاتی است که به کسب و کار به صورت خاص و کارهای اقتصادی بطور عام برمی‌گردد، بنابراین ساختارهای مزاحم کسب و کار در کشور، شرکت‌های دانش بنیان را نیز شامل می‌شود. به گفته حامدنیا، در بستر موجود، عمده مشکل برای شرکت‌های دانش بنیان و غیردانش بنیان این است که به نظر می‌آید محیط مدافع کسب و کار به ویژه نوع تولیدی آن نیست؛ همه بر ایجاد کسب و کار تولیدی اصرار دارند، اما عملا نتیجه چیز دیگری است و شهرک‌های صنعتی رونق ندارند و در تنگنا هستند.

حامدنیا که حدود 50 سال سابقه کار اجرایی دارد و به گفته خودش، زیره کفشش در کارگاه‌ها ساییده شده است و به عبارت دیگر، آگاهی‌اش از محل کار بیرون آمده و نه اینکه الزاما فقط کتاب خوانده باشد، با تشکر از معاونت علمی وفناوری ریاست‌جمهوری به عنوان یک واحد شاخص در زمینه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، افزود: در زمینه تبدیل ایده به فناوری و حمایت از آن در قعر هستیم، اما اگر این معاونت ریاست‌جمهوری نبود وضعیت بدی داشتیم، کلا کشور نمی‌تواند روی زیرساختی با شاخص 120، کسب و کار بنا کند، این بنا سست و لرزان است، دستگاه‌های حاکمیتی باید تکالیف خود را انجام دهند.

وی بیان کرد: متاسفانه درک درستی از شرکت‌های دانش بنیان در برخی از دستگاه‌های اجرایی کشور وجود ندارد و در حالی که شرکت‌های دانش بنیان باید با خیال راحت کار خود را انجام دهند، اما مشکلاتی در این مسیر وجود دارد، به عنوان مثال برای تهیه ضمانتنامه بانکی به شرکت‌های دانش بنیان کمک نمی‌شود، برای تهیه ضمانتنامه ارزی و گرفتن پروژه بین‌المللی با تمام بانک‌های داخلی مذاکره کردیم اما هیچ‌کدام ضمانتنامه ندادند، اگر کمک معاونت علمی و فناوری در زمینه ارایه ضمانتنامه نبود پروژه خارجی را که توانسته بودیم با شکست شرکت‌های چینی، هندی، ترکیه‌ای و اروپایی بگیریم، از دست داده بودیم.