عمران خان؛ حامی تهران یا میانجیگر؟

گروه ایران    

رهبر حزب تحریک انصاف، پیروز انتخابات پارلمانی پاکستان، اسلام‌آباد را به سوی تهران می‌کشاند یا ریاض؟ مواضع عمران خان رهبر این حزب که نشان می‌دهد او در روابط با کشورهای منطقه در جهت مخالف سلف خود حرکت نمی‌کند. تمایلات ایران دوستانه رهبر حزب تحریک انصاف آشکار شده؛ اما این به معنای مقابله او با سعودی‌ها نیست. عمران خان این را در اولین موضع‌گیری‌های خود در سیاست خارجی هم نشان داد. زمانی که در تبلیغات انتخاباتی در یک سخنرانی تلویزیونی موضعش را درقبال خصومت میان تهران و ریاض بیان کرد: « ما می‌خواهیم روابط با ایران را بهبود ببخشیم . عربستان سعودی، دوستی است که همواره در دوره‌های دشوار کنار ما ایستاده است. هدف ما این خواهد بود که هر چه بتوانیم برای آشتی در خاورمیانه انجام دهیم. ما می‌خواهیم این نقش را بازی کنیم. این تنش‌ها، این نزاع میان همسایگان، ما می‌خواهیم آنها را کنار یکدیگر قرار دهیم».

    عمران خان ضد ترامپ و سعودی

این موضع او نشان می‌دهد پاکستان عمران خان هم کم و بیش سیاست دولت‌های پیشین پاکستان را در پیش می‌گیرد؛ روابطی دوستانه با عربستان و مراوده با ایران. هرچند برخی تمایلات رهبر حزب تحریک انصاف این گمانه را تقویت کرده که در دولت او، کفه ترازو به سوی تهران سنگینی کند. چنانکه عمران خان؛ کتاب‌های شریعتی می‌خواند، به آثار تاریخی ایران علاقه‌مند است و بارها خواسته بهبود روابط با دولت ایران شده است. مایکل کوگلمن، معاون رییس مرکز ویلسون، هم به این موضوع اشاره کرده و می‌گوید که یکی از برجسته‌ترین عناصر سیاست خارجی عمران خان، حمایت علنی او از ایران است. مدت‌هاست که یک رهبر پاکستانی چنین همسویی با ایران نداشته است. اما این تنها شاخصه عمران خان نیست؛ او شدیدا ضد ترامپ نیز است. دی ماه سال گذشته، پیش از برگزاری انتخابات پاکستان، هنگامی که ترامپ گفت که امریکا به پاکستان ۳۳ میلیارد دلار طی ۱۵ سال اخیر داده و در مقابل جز دروغ و خدعه و در آغوش گرفتن گروه‌های تروریستی از پاکستان ندیده است؛ عمران خان پاسخ داد که تو (ترامپ) مرد احمق و نادانی هستی. وی امریکا را متهم به کشاندن جامعه پاکستان به سوی افراط گرایی کرد. حتی رییس حزب تحریک انصاف پاکستان اغلب از سخنرانی‌های ضدایرانی ترامپ انتقاد کرده است؛ تا آنجا که گفته پاکستان باید مانند ایران باشد.

 از سوی دیگر عمران خان از مخالفان سرسخت ائتلاف بین‌المللی با رهبری عربستان علیه یمن است؛ از این رو سعودی‌ها نگران خروج پاکستان از این ائتلاف هستند؛ چنانکه پیش‌تر با پیروزی مهاتیر محمد در انتخابات مالزی، این کشور هم از جنگ یمن و ائتلاف اسلامی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی خارج شد.

روزنامه‌های پاکستانی هم از تغییر رویکرد سیاست خارجی پاکستان در دوره جدید خبر می‌دهند. روزنامه اکسپرس تریبون، چاپ اسلام‌آباد در این باره می‌نویسد: «عمران خان دیدگاهی جدید در سیاست خارجی پاکستان دارد و پیشتر در اظهارنظرهایی بطور تلویحی از سیاست دولت سعودی در قبال پاکستان و منطقه انتقاد کرده است. دولت سعودی از متحدان منطقه‌ای پاکستان به شمار می‌آید و دولت اسلام‌آباد به کمک‌های اقتصادی ریاض وابسته است. با این حال عمران خان دیدگاهی انتقادی نسبت به سیاست‌های سعودی و امریکا دارد و چند روز پیش نیز در اظهاراتی گفته دولت سعودی دوست پاکستان است اما او نمی‌داند چرا در بزنگاه‌های حساس ریاض به دامان امریکا می‌غلتد و پشت پاکستان را خالی می‌کند!»

حال عمران خان، کریکت باز محبوب در پاکستان که امروز ردای سیاست بر تن کرده، در اولین سفر خارجی خود، تهران را به ریاض ترجیح داده است. به نوشته رسانه‌های پاکستانی او پس از مراسم سوگند که 27 مردادماه برگزار می‌شود به تهران می‌آید. پس از آن هم به ریاض خواهد رفت تا برخی رسانه‌ها در کنار انتشار تحلیل‌ها مبنی بر اختلاف دیدگاه دولت جدید پاکستان با عربستان، احتمال تلاش او برای میانجیگری میان تهران و ریاض را هم مطرح کنند. این احتمال وجود دارد که عمران خان برای تنش‌زدایی میان ایران و عربستان تلاش کند. ایران هم که سیاستش را در تعامل با کشورهای منطقه بنا گذاشته از این نقش نخست وزیر آینده پاکستان استقبال خواهد کرد. در همین ارتباط عمران خان در دیداری که چندی پیش با مهدی هنردوست، سفیر ایران در پاکستان داشت گفت که اسلام‌آباد مایل است بین ایران و عربستان نقش سازنده ایفا کند. سفیر ایران هم با بیان اینکه وضعیت منطقه، حساس است، از پیشنهادات پاکستان برای تضمین صلح در منطقه استقبال کرده است.

    برد سوم ایران

با این حال آنقدر در تحلیل‌ها از رفتار و سوگیری‌های عمران خان در سیاست خارجی تناقض وجود دارد که تنها گذر زمان واقعیت را آشکار خواهد کرد. اما در این بین یک واقعیت عیان شده و آن اینکه پاکستان سومین کشور در منطقه است که تحولات سیاسی در آن به سود ایران رقم خورده است. پیش از این، در سوریه همه گمان می‌کردند ‌شکست اسد قطعی بوده و این کشور پایگاه امریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای‌اش همچون عربستان و اسراییل خواهد شد، اما واقعیت به گونه‌ای دیگر رقم خورد. اسد ماند و بسیاری از مناطق تحت تصرف مخالفان و تروریست‌ها را پس گرفت؛ همچنین پیش شرط کناره‌گیری اسد از قدرت که عربستان و غربی‌ها مطرح می‌کردند به فراموشی سپرده شد. در انتخابات لبنان هم حزب‌الله با کسب اکثریت کرسی‌های پارلمان فاتح انتخابات شد. حزب‌الله لبنان و افراد و گروه‌های نزدیک به این نهاد برنده انتخابات پارلمانی لبنان شدند و توانستند ۶۷ کرسی، یعنی بیش از نیمی از کرسی‌های پارلمان لبنان را در اولین انتخابات پس از ۹ سال کسب کنند. پیروزی عمران خان در پاکستان در برابر حزب نواز شریف از هم‌پیمانان عربستان را هم می‌توان سومین اتفاق در انتخابات کشورهای منطقه دانست که به سود ایران تمام شده است.