اختلاف «درصدها»
گروه ایران
مناقشات بر سر رژیم حقوقی دریای خزر از میز مذاکره پنج کشور ساحلی این دریا به رسانه‌های ایران انتقال یافته است. در حالی که در 4 کشور دیگر، امضای رژیم حقوقی به جشنی ملی تبدیل شده، در ایران منازعه بر سر سهم ایران از دریای خزر بالا گرفته است. به‌خصوص پس از آنکه شخصی روس که خود را از اعضای تیم مذاکره رژیم حقوقی خزر معرفی کرده بود، در اظهاراتی مدعی شد که در اولین دور مذاکرات از عدم پافشاری ایران بر سر سهم 50 درصدی از این دریا شگفت زده شده بود. او مدعی شد که «روسیه در سال ١٩٩٦ که مذاکرات بر سر تقسیم دریای خزر آغاز شد، منتظر پیشنهاد ٥٠ درصدی ایران بود (٥٠درصد ایران و ٥٠ درصد ٤ کشور عضو سابق اتحاد شوروی) و حتی روس‌ها آمادگی روانی این پیشنهاد را نیز داشتند اما پیشنهاد ایران مبنی بر تقسیم مساوی خزر (هر کشور٢٠ درصد) تعجب و خوشحالی طرفین مقابل را در پی داشت.»
این اظهارات کارشناس روس آتش مناقشات بر سر سهم ایران از دریای خزر را شعله ور‌تر کرد تا آنجا که از رییس‌جمهور گرفته تا وزیر خارجه و کارشناسان حقوق و روابط بین‌الملل در پی تکذیب این ادعا بر آمدند. حمید بعیدی نژاد دیپلمات ارشد کشورمان از لندن، طرح سهم 50 درصدی ایران از این دریا را به «پوست خربزه» تعبیر کرد و گفت که «در اسناد حقوقی مصوب بین ایران و شوروی سابق اصلا توافقی نسبت به تقسیم 50 درصدی دریای خزر به عمل نیامده است.» او در واکنش به ادعای کارشناس روس در یادداشتی نوشت: یک کارشناس غیرایرانی ادعا می‌کند که 22 سال قبل در اجلاس کشورهای ساحلی دریای خزر، همسایگان ایران از اینکه ایران خواستار 20 درصد و نه 50درصد مالکیت دریای خزر شد تعجب کردند و انتظار داشتند که ایران همان 50 درصد را طلب کند. او البته اعتراف می‌کند که کشورهای همسایه فقط انتظار پیشنهاد مالکیت 50 درصدی از سوی ایران را داشتند و گرنه در هر صورت حاضر به پذیرش چنین پیشنهادی نبودند. این در حالی است که در اسناد حقوقی مصوب بین ایران و شوروی سابق اصلا توافقی نسبت به تقسیم 50درصدی دریای خزر به عمل نیامده است.
او در ادامه تاکید کرد: «حالا عزیزانی که از این اظهارات فرد غیر ایرانی اینقدر به وجد و هیجان آمده‌اند نباید از خودشان سوال کنند که اگر همسایگان طرح پیشنهاد مالکیت 50 درصدی را حق ایران می‌دانسته‌اند پس چرا بعد از 22 سال مذاکره در سطح سران، وزیران امور خارجه و کارشناسان حقوقی و مرزی همواره با پیشنهاد ایران مبنی بر تقسیم دریا بطور مساوی که همان بیست درصد می‌شود مخالفت کرده‌اند بطوری‌که در روند جلسه اخیر سران هم که مدت‌ها در خصوص سند آن کار کارشناسی شده بود هم امکان حصول تفاهم در این خصوص به دست نیامد.»
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه هم در گفت‌وگویی با سایت الف اعلام اعداد و ارقام درباره سهم ایران را اشتباه خواند و تاکید کرد که سهم ایران نه در هیچ زمانی در گذشته پنجاه درصد بوده و نه الان 11 درصد یا هر عدد دیگری است. به گفته ظریف «جز درباره کشورهای روسیه و قزاقستان سهمی هنوز تعیین نشده است.»
رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت که «تقریبا 90 درصد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر نهایی شده که در آکتائو به امضا رسید. تنها دو مورد تعیین خطوط مبدا و تحدید حدود بستر و زیر بستر دریا باقی مانده که نیاز به مذاکره بیشتر و تعامل بین کشورهای عضو دارد.»
رییس دفتر رییس‌جمهور هم روز گذشته در جمع خبرنگاران به این موضوع واکنش نشان داد و موضع سایر مقامات جمهوری اسلامی را تکرار کرد. محمود واعظی با اشاره به ادعاهای کارشناس روس، گفت: هیچ‌وقت بحث ۵۰ درصد سهم روسیه از دریای خزر مطرح نبوده است. وقتی بحث ۵۰ درصد مطرح می‌شود؛ یعنی فقط یک طرف ایران یک طرف روسیه؛ اما الان روسیه بحث ۱۷ درصد را با همسایگان خزر درمیان گذاشت .
او افزود: «ما در این سفر بحث نظامی بودن دریای خزر، شیلات، کشتیرانی وامنیت را مطرح کردیم. فکر می‌کنیم در مذاکرات آینده ما می‌توانیم مباحث بیشتری مطرح کنیم، بحث حریم ساحلی هم مهم بود.»
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم که در نشست اجلاسیه وزیران خارجه 5 کشور ساحلی خزر که چندماه پیش برگزار شده، حضور داشته، تاکید می‌کند هنوز حدود سهم ایران و دیگر کشورها از دریا مشخص نشده است.
علی نجفی خوشرودی توضیح داد: چارچوب‌ها همان زمان (نشست وزیران خارجه) مورد توافق قرار گرفت اما امروز در فضای رسانه‌ای موضع‌گیری شده که به هیچ‌وجه صحیح نیست. به گفته او سهم ایران مورد معامله قرار نمی‌گیرد و ایران به هیچ‌وجه بر حقوق خود معامله نمی‌کند، در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به منافع همه کشورهای ساحلی توجه و منافع ایران نیز در این سند رعایت شده است.
اظهارات جنجالی کارشناس روس که رسانه‌ها او را یکی از اعضای تیم مذاکرات خزر معرفی کرده‌اند، در حالی است که سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرده که بر اساس بررسی‌ها این شخص هیچگاه فردی مذاکره‌کننده از جانب هیات مذاکره‌کننده روسیه با هیات ایرانی در مذاکرات خزر نبوده است. از این رو، سخنان و ادعاهای این شخص اساسا فاقد هرگونه اعتبار است.
