طلای سیاه درگیر حاشیه
گروه انرژی| علیرضا کیانی|
افزایش نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضا در بازارهای نوظهور و افزایش ذخایر نفتی ایالات متحده باعث شد قیمت نفت برای پنجمین هفته متوالی سقوط کند و طولانی‌‌ترین دوره رکود هفتگی قیمت در سه سال گذشته را به ثبت برساند. با وجود ادامه بحران مالی در ترکیه و کشمکش تجاری میان امریکا و چین، قیمت برنت در روز پایانی هفته، جمعه، افزایشی 40 سنتی را تجربه کرد. با اینکه تاثیر طولانی مدت عوامل سیاسی-تجاری در بازار نفت در حاله‌ای از ابهام قرار دارد، افزایش ذخایر امریکا و ادامه رونق شیل عاملی است که میتواند سازوکار طرف عرضه بازار را تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه گزارش به صورت موردی به هر یک از این عوامل اشاره خواهد شد.
به گزارش بلومبرگ، ارزش قراردادهای نفتی در روز پایانی هفته، جمعه، در بازارهای نیویورک 0.7 درصد افزایش یافت که این افزایش به دلیل کاهش نسبی ارزش دلار و گران‌شدن مس و اعتصاب کارگران در سکوهای نفت و گاز در دریای شمال بود. با این همه، قیمت‌ها در کل هفته پایین ماندند. قیمت شاخص نفتی امریکا، وست تگزاس اینترمدیت در کل هفته 2.5 درصد کاهش یافت که این کاهش بیشترین میزان سقوط هفتگی قیمت از 13 ژوئیه سال جاری به این سو به شمار می‌رود. بلومبرگ عامل اصلی این تنزل قیمت را بحران اقتصادی در ترکیه و استمرار جنگ تعرفه‌ها میان چین و امریکا را معرفی می‌کند.
باب یاگر، مدیر بخش معاملات آتی در شرکت اوراق بهادار میزوهو در این باره به بلومبرگ میگوید: «در حال حاضر شاخص‌های بازار محافظه‌کارانه جلو می‌روند». وی ادامه می‌دهد: «گزارش اداره انرژی امریکا یکی از محافظه‌کارترین گزارش‌ها بود که من در خاطره دارم».
روز جمعه کاهش دلار باعث شد قیمت کالاهایی مانند نفت و مس تا حدی به مسیر صعود بازگردند. به عقیده بعضی از ناظران، این تغییر در قیمت نفت را می‌توان مثبت قلمداد کرد. یاگر در این باره میگوید: «دریافت کلی ما از شرایط این است که اوضاع روز پایانی هفته به بدی وضع بازار در روز چهارشنبه نیست». وی همچنین اضافه کرد: «مس، نشانگر خوبی از تقاضای چین برای همه کالاهاست».
قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت تحویل سپتامبر در بازار معاملات تجارتی نیویورک (نایمکس) با 45 سنت افزایش به 65 دلار و 91 سنت در هر بشکه رسید. مقدار کل تبادلات 49 درصد پایین‌تر از میانگین 100 روزه بود. نفت برنت نیز در بازار معاملات آتی لندن با 40 سنت افزایش قیمت به 71 دلار و 83 سنت در هر بشکه رسید. شکاف قیمتی میان دو شاخص اصلی نفت بازار جهانی به 6 دلار و 63 سنت در هر بشکه رسید. از طرفی کاهش قیمت‌ها صندوق‌های سرمایه‌گذاری که در بازارهای نفت سرمایه‌گذاری بالایی داشتند را آسیب‌پذیر ساخته است. دو صندوق سرمایه‌گذاری بزرگ آندوراند کپیتال و دی‌بی‌ال در پی ریزش قیمت‌های نفت در ژوئیه متحمل ضرر سنگینی شدند.
دمیدن در تنور نگرانی
یک دادگاه تجدیدنظر در ترکیه از آزاد کردن کشیش امریکایی که باعث کشمکش دیپلماتیک میان ترکیه و ایالات متحده شده سر باز زد تا افقی برای پایان بحران مالی که تحریم‌های امریکا به اقتصاد ترکیه تحمیل کرد همچنان معلوم نباشد. به گزارش بلومبرگ، هر روز نگرانی بازارهای جهانی از شیوع بحران ترکیه به سایر اقتصادهای نوظهور بیشتر می‌شود. از بازارهای سهام در شرق آسیا تا قیمت ارز کشورهای در حال توسعه و قیمت کالاها همگی بعد از وخیم شدن بحران در ترکیه، کاهش ارزش را تجربه کردند.
بانک سرمایه‌گذاری جفریز امریکا در یادداشتی که به دست رویترز رسیده است نوشت: «فقدان تقاضا برای نفت خام و محصولات پالایشی از سوی بازارهای نوظهور مشاهده می‌شود». بیل اوگری، نایب رییس اجرایی در شرکت سرمایه‌گذاری کانلوئنس در این باره به بلومبرگ گفت: «صحبت‌های از این وجود دارد که اگر بحران در بازارهای نوظهور گسترش پیدا کند، تقاضای جهانی آسیب خواهد دید». وی در ادامه گفت: «در بازار امروز هیچ چیز امیدوار کننده‌ای وجود ندارد». به گزارش رویترز، تحلیلگران بانک ام‌یو‌اف‌جی ژاپن نیز اعلام کردند که ضعیف شدن ارزش لیر ترکیه، رشد تقاضا برای بنزین و دیزل را در سال جاری محدودتر خواهد کرد. با وجود عوامل منفی تحلیلگران می‌گویند تحریم‌های امریکا علیه ایران که قرار است از نوامبر اجرایی شود، مانع ریزش بیشتر قیمت‌های نفت شده است.
به گفته ناظران بازار، کشمکش تجاری رییس‌جمهور ایالات متحده و چین و دورنمای تحریم‌های ایران، آشفتگی در بازار و نگرانی سرمایه‌گذاران را به امری عادی بدل ساخته است. با وجود اینکه ابراز تمایل چین و امریکا به ادامه مذاکرات میتواند آتش تقابل میان دو قدرت اقتصادی را تا حدی خاموش کند اما بی‌نتیجه ماندن مذاکرات پیشین سرمایه‌گذاران را نسبت به سرانجام دیپلماسی تجاری بدبین ساخته است. طارق ظهیر، از مدیران شرکت سرمایه‌گذاری تایچه کپیتال، در این باره به خبرگزاری رویترز میگوید: «یکی ازبزرگ‌ترین نگرانی‌ها در بازار نفت لطمه دیدن تقاضای چین در صورت کندی رشد ناخالص داخلی این کشور است». بانک DBS سنگاپور نیز در یادداشتی مرتبط اعلام کرد که آمار چین افت مستمر فعالیت اقتصادی را نشان می‌دهد و اقتصاد این کشور به دلیل تنش‌های تجاری فزاینده با موانع بیشتری مواجه شده است. در همین حال و به گزارش بلومبرگ، جنگ تجاری به افزایش قیمت دلار منجر شده تا سنگینی این عامل نیز فشار بیشتری را بر قیمت نفت تحمیل کند. بیل اوگری از شرکت سرمایه‌گذاری کنفلئوس در این باره به این خبرگزاری گفت: «مشکل این جنگ تجاری این است که هدف دولت از شروع و ادامه آن معلوم نیست. اما وقتی به نفت می‌رسیم هدف اهمیتی ندارد، مساله این است که جنگ تجاری قیمت نفت را پایین می‌آورد».
سایه دکل‌های «پرمین» روی قیمت
عقب‌نشینی قیمت نفت از سطوح بالای اولیه در معاملات روز جمعه دلیل دیگری نیز داشت که آن نگرانی‌ها درباره رشد ذخایر نفت امریکا بود. آمار دولتی که هفته گذشته منتشر شد از رشد چشمگیر ذخایر و تولید نفت امریکا را حکایت می‌کرد. تحلیلگران گروه بانکی ای‌ان‌زی در یادداشتی که در اختیار رویترز قرار گرفته آورده بودند که سرمایه‌گذاران به دنبال انتشار آماری که رشد ذخایر نفت امریکا را نشان می‌داد، در معاملات روز جمعه محتاط بودند. در این بین، گزارش شرکت خدمات انرژی بیکرهیوز نشان داد شمار دکل‌های حفاری نفت امریکا که معیاری برای سنجش تولید آینده است، هفته گذشته تغییری نداشت و در ۸۶۹ حلقه ایستاد. با این وجود پررونق‌ترین میدان نفتی جهان یعنی حوضچه پرمین در مرز ایالت‌های تگزاس و نیومکزیکو میتواند آینده بازار عنصری تعیین کننده باشد.
با وجود اینکه انتظار می‌رفت که نرخ رشد تولید در حوضچه نفتی پرمین کاهش یابد، تولید شیل در امریکا افزایش یافت؛ روند افزایشی که به گزارش اویل‌پرایس، در ادامه سال جاری و سال بعد نیز ادامه خواهد یافت. توجه سرمایه‌گذاران و تحلیلگران در بخش نفت در حال حاضر معطوف به بخش تقاضا است؛ جایی که جنگ تجاری میتواند به‌شدت به نرخ رشد تقاضا آسیب بزند. چنان‌چه پیش‌تر اشاره شد، در طرف عرضه کاهش صادرات ایران و تولید ونزوئلا و امکان و یا تمایل دیگر کشورهای اوپک برای پر کردن جای خالی نفت این دو کشور، یکی از نگرانی‌های بازار است.
در حال حاضر، اما، رشد نفت شیل امریکا بزرگ‌ترین فاکتوری است که در طرف عرضه مورد بی‌توجهی قرار گرفته است؛ در حالی که این فاکتور میتواند بسیاری از کمبودهای کوتاه‌مدت در عرضه را جبران کند. حال سوال بزرگ این است که برای چه مدت رشد تولید نفت شیل امریکا میتواند کاهش عرضه در سایر نقاط جهان را جبران کند؟
تحلیل‌گر نفتی شرکت پی‌ام‌وی اسوسیتس، استیفن برنوک در یادداشتی در این باره نوشت: «تحول در بازار تولید نفت شیل ایالات متحده مدت‌هاست که عنصر تسهیل‌کننده در بخش انرژی به حساب می‌آید اما حال سرنوشت آن با اما و اگرهایی مواجه است. با این همه، بسیاری از اخطارها درباره اتمام دوران رونق نفت شیل درست نیست و راه برای افزایش تولید شیل مساعد و باز است». در یادداشت دیگری به قلم هری کالوین، اقتصاددان ارشد شرکت لانگ‌ویو، که به دست وبسایت تحلیلی اویل‌پرایس رسیده است، آمده: «سوال اصلی که در میان‌مدت در سمت عرضه بازار نفت مطرح می‌شود این است که تا چه میزان رشد نفت شیل ایالات متحده میتواند جایگزین کاهش عرضه خاورمیانه و ونزوئلا شود».
به گفته کالوین، اگر نفت ایالات متحده نبود، طرف عرضه بازار در 5 سال آتی روزانه چیزی حدود 5 میلیون 300 هزار بشکه نفت کم می‌آرود. وی همچنین معتقد است که عرضه امریکا «هم روی کاغذ و هم در عالم واقع» میتواند شکاف میان عرضه و تقاضا را پر کند، چرا که در ایالات متحده، برعکس سایر تولیدکنندگان بزرگ نفت در جهان، سیاست عنصر تعیین‌کننده‌ای در صنعت نفت نبوده و شمار میادین قدیمی متعارف با تولید نزولی کمتر است.
با این وجود نباید فراموش کرد که حوضچه‌های نفتی شیل با سرعت بیشتری نسبت به میادین متعارف وارد فاز نزولی می‌شوند. همچنین این نگرانی وجود دارد که نفت موجود در قسمت نرم خاک حوضچه‌های شیل که فرایند استخراج در آن آسان‌تر است در حال کاهش بوده و تولیدکنندگان نفت چاره‌ای جز کوچ کردن به سمتی که تولید در آن دشوارتر و پرهزینه‌تر است ندارند. از طرف دیگر، بازار خدمات میادین نفت و استخراج در حال حاضر تورمی بوده و شاهد قیمت‌های بالایی است. همین‌طور، اختلالات در شبکه خط‌لوله انتقال نفت، آن‌هم در غنی‌ترین حوضچه شیل یعنی پرمین، حداقل تا نیمه دوم سال 2019، سنگ بزرگی در برابر افزایش تولید است.
بر اساس تخمین آژانس بین‌المللی انرژی، به دلیل افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در سال‌های 2017 و 2018، تولید نفت شیل در ایالات متحده در سال جاری قرار است با شکستن رکورد پیشین با 1 میلیون و300 هزار بشکه در روز به رقم کلی روزانه 5 میلیون و700 هزار بشکه در روز برسد.
سازمان کشورهای تولید‌کننده نفت، اوپک، در گزارش این ماه خود مانند ماه گذشته، پیش‌بینی کرده بود که تولید شیل در سال 2018 به 5 میلیون و910 هزار بشکه در روز برسد. میعانات گازی غیر‌متعارف و نفت شیل در کنار هم 98 درصد کل برآورد افزایش عرضه را تشکیل می‌دهد.
چنانکه در گزارش اوپک آمده است، در سال 2019، افزایش تولید نفت شیل نسبت به سال گذشته به دلیل «محدودیت‌های ساختاری متعدد»، با سرعت کمتری رشد خواهد کرد. مهم‌ترین محدودیت از نگاه اوپک، مشکل خط لوله انتقال نفت پرمین به ساحل خلیج مکزیک است. همچنین در گزارش ماه اوت این سازمان آمده است که تولید نفت پرمین در سال آتی 640 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت که این میزان 200 هزار بشکه در روز کمتر از برآورد مربوط به سال جاری است. با این وجود، اویل‌پرایس عقیده دارد که این مقدار افزایش در تولید نفت امریکا برای پر کردن شکاف عرضه و تقاضا کافی نیست چرا که در آینده‌ای نه چندان دور تاثیر سقوط قیمت‌های نفت در سال‌های گذشته روی کاهش سرمایه‌گذاری در میدان‌‌های نفتی متعارف آشکار می‌شود و عرضه از این منظر نیز در معرض آسیب است.
