نفت دهه آتی را در آرامش به سر می‌برد

گروه انرژی|   علیرضا‌کیانی|

تغییر جهت «توفان گوردون» التهاب بازار نفت را هم خواباند تا مصرف‌کنندگان نفس راحتی بکشند. روز سه‌شنبه توفان گوردن در خلیج مکزیک در حرکت بود و این امکان وجود داشت که خسارت‌هایی را به سکوهای نفتی واقع در این خلیج وارد کند. قیمت‌های نفت به تبع این نگرانی افزایش یافت اما یک روز بعد از آرامش، قیمت به مسیر خود بازگشت. روز چهارشنبه، برنت 16 سنت و نفت خام امریکا 40 سنت کاهش قیمت داشتند تا به ترتیب هریک در کانال 78 دلار و 69 دلار جا خوش کنند. همچنین در همین روز، گزارش‌های از عزم عربستان برای نگه‌داشتن نفت در محدوده 70 تا 80 دلار و گزارش بانک سرمایه‌گذاری بارکلیز از چشم‌انداز میان‌مدت بازار نیز منتشر که همگی تقریبا این ایده را تایید می‌کنند که احتمالا طلای سیاه در دهه پیش رو دیگر اتفاقی مشابه سال 2014 (افت شدید قیمت‌ها در بازه زمانی کوتاه) را تجربه نخواهد کرد و در ثبات خواهد بود.

قیمت‌های نفت روز سه‌شنبه به دلیل تعطیلی ده‌ها سکوی نفت و گاز امریکا در خلیج مکزیک در آستانه رسیدن توفان گرمسیری گوردون، جهش پیدا کرده بود. اما این توفان در اواخر روز سه‌شنبه به سوی شرق تغییر جهت داد تا تولیدکنندگان در بخش غربی خلیج مکزیک و اکثر پالایشگاه‌های منطقه گلف کاست از این حادثه سر سلامت به در ببرند.

از همین رو، افزایش قیمت‌ها نیز طولانی‌ نشد. قیمت طلای سیاه روز چهارشنبه کاهش یافت و بخشی از افزایش چشم‌گیری که روز قبل از آن داشت را از دست داد. بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت امریکا با ۴۰ سنت یا ۰.۶ درصد کاهش نسبت به روز سه شنبه، به 69 دلار و 49 سنت در هر بشکه رسید.

بهای معاملات آتی نفت برنت با ۱۶ سنت یا ۰.۲ درصد کاهش، به 78 دلار و 1 سنت در هر بشکه رسید.

به گفته استفن اینس، مدیر معاملات منطقه آسیا – اقیانوسیه در شرکت اونادا، بسیاری از معامله‌گران معاملات آتی نفت غافلگیر شده و در ۲۴ ساعت گذشته به دلیل خرید عجولانه‌ای که در آستانه وقوع این توفان گرمسیری وجود داشت به اشتباه افتادند. قیمت‌ها به میزان قابل توجهی عقب‌نشینی کرد، زیرا شدت توفان نشان داد که کاهش تولید محدود خواهد بود.

همچنین توفان شب سه‌شنبه سواحل شرقی ژاپن را درنوردید و به پالایشگاه‌های نفت در منطقه اوساکا آسیب وارد کرد با این حال شرکت جی ایکس تی جی اعلام کرد فعالیت‌هایش اختلال چندانی پیدا نکرده است.

به گفته اینس، دورنمای قیمت برای نفت خام همچنان مثبت است که تا حد زیادی به دلیل تحریم‌های امریکا علیه بخش نفت ایران است. با این حال تحلیل‌گران نسبت به ریسک‌هایی که برای تقاضای نفت خام در صورت آسیب دیدن رشد اقتصادی از تلاطمات بازارهای نوظهور وجود دارد، هشدار می‌دهند. براساس گزارش رویترز، بازارهای نوظهور عامل کلیدی در رشد تقاضای جهانی برای نفت هستند، اما شمار متعددی از آنها به خصوص ترکیه و آرژانتین و همچنین اندونزی و آفریقای جنوبی شاهد ریزش ارزش ارزهای خود بوده‌اند و در نتیجه بازارهای سهام در ماه‌های اخیر با فشارهای کاهشی مواجه شده‌اند.

      هدف عربستان؛ نفت 70 تا 80 دلاری

با گذر از طرف تقاضا و رسیدن به طرف عرضه، می‌توان شاهد انگیزه‌هایی برای نگاه داشتن قیمت در سطح کنونی بود. عربستان صعودی بیشترین انگیزه برای نگه‌داشتن قیمت نفت در محدوده‌ فعلی را دارد. این کشور پس از اینکه در سال ۲۰۱۶ طرح عرضه اولیه عمومی سهام شرکت آرامکو را اعلام کرد، تلاش‌هایی را آغاز کرد تا ارزش این شرکت نفتی تا پیش از سال 2018 یعنی زمانی عرضه عمومی آن در بازارهای سهام، افزایش یابد. منابع صنعتی و منابع آگاه در اوپک به رویترز گفته‌اند که عربستان سعودی می‌خواهد قیمت نفت بین ۷۰ تا ۸۰ دلار در هر بشکه باشد تا میان درآمد حداکثری و روند رشد قیمت‌ها تعادل ایجاد کند.

این رویکرد در آوریل که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، ریاض را برای کنترل رشد قیمت‌ها برای متوقف کردن افزایش قیمت بنزین در امریکا پیش از انتخابات میان دوره‌ای در نوامبر تحت فشار قرار داد، تغییر کرد.

اکنون با وجود اینکه طرح عرضه اولیه عمومی سهام آرامکو تعلیق شده است، عربستان سعودی خواهان بالا نگه داشتن قیمت‌ها تا حد امکان بدون برانگیختن نارضایتی واشنگتن است. عربستان سعودی می‌خواهد از قیمت‌های بالای نفت برای تامین مالی مجموعه‌ای از پروژه‌های توسعه اقتصادی استفاده کند.

اوپک و عربستان سعودی هدف قیمت رسمی ندارند و بعید است چنین هدفی را رسما اعلام کنند. یکی از این منابع آگاه به رویترز گفت: سعودی‌ها به نفت در حدود ۸۰ دلار نیاز دارند و نمی‌خواهند قیمت‌ها به پایین ۷۰ دلار سقوط کند. آنها می‌خواهند بازار را به این نحو مدیریت کنند.

هدف غیررسمی نفت ۷۰ تا ۸۰ دلاری این احتمال را تقویت می‌کند که عربستان سعودی برای تحت تاثیر قرار دادن بازار در تولید خود تغییراتی دهد، زیرا بازار به عوامل دیگری که بر عرضه و تقاضای جهانی تاثیر می‌گذارد واکنش نشان می‌دهد.

یک منبع صنعتی در این باره به رویترز گفت: «عربستان سعودی ممکن است این کار را هفته گذشته با دقت انجام داده باشد. زمانی که قیمت نفت برنت به ۸۰ دلار در هر بشکه رسیده بود عربستان سعودی ماه گذشته به بازار اعلام کرد افزایش تولید خود را زودتر از موعد انجام خواهد داد. تمایل عربستان سعودی برای داشتن چنین قیمتی مشابه تمایلات تولید کنندگان دیگر اوپک است. به عنوان نمونه الجزایر قیمت ۷۵ دلار هر بشکه نفت را منصفانه می‌بیند».

نفت برنت از ۱۰ آوریل بین ۷۰ تا ۸۰ دلار در نوسان بوده است و پس از اینکه ۱۵ اوت به ۷۰.۳۰ دلار رسید رشد مستمری داشت و روز سه‌شنبه تا مرز ۷۹.۷۲ دلار پیش رفت. اوایل امسال ریاض امیدوار بود قیمت نفت به بالای ۸۰ دلار صعود کند و آماده بود به پیمان کاهش عرضه تا پایان سال ۲۰۱۸ ادامه دهد، اما پس از انتقاد ترامپ از اوپک و درخواست وی برای افزایش عرضه، در موضع خود چرخش ۱۸۰ درجه‌ای داد.

منابع صنعتی عربستان سعودی درباره تولید نفت اعلام کردند آرامکو درصدد برنامه‌ریزی برای تولید ۱۰.۶ تا ۱۰.۸ میلیون بشکه در روز در ژوئن و حداکثر ۱۱ میلیون بشکه در روز در ژوییه بود، اما در پایان تولید عربستان سعودی در ژوئن به ۱۰.۴۸۸ میلیون بشکه در روز رسید و در ژوییه به ۱۰.۲۹ میلیون بشکه در روز کاهش یافت..

     نفت در کنترل

سطوح 80 دلاری قیمت نفت خام که برای سعودی‌ها رویایی است، البته ممکن است گاهی با همراهی عوامل بنیادین بازار روبرو نباشد. بانک بریتانیایی بارکلیز در تازه‌ترین گزارش خود می‌نویسد: «با وجود اینکه انتظار ما این است که در یک دهه پیش‌رو دامنه قیمت حول 80 دلار در هر بشکه شکل بگیرد، هیچ توجیهی برای ظهور قیمت‌های این‌چنینی در یک تا دو سال آتی وجود ندارد»

این بانک سرمایه‌گذاری در گزارش‌ میان‌مدت خود، برآوردش از قیمت نفت را بالا برده است. بر اساس این گزارش که در سایت این بانک منتشر شده قیمت هر بشکه نفت خام دریای شمال در سال 2020 به 75 دلار می‌رسد. این رقم افزایشی چشم‌گیر نسبت به پیش‌بینی 55 دلاری پیشین است. طبق برآورد جدید در سال 2025 متوسط قیمت برنت حتی به 80 دلار در هر بشکه نیز نزدیک می‌شود در حال‌که پیش‌بینی قبلی برای این سال70 دلار در هر بشکه بود.

بارکلیز در گزارش میان‌مدت قبلی خود تاکید فراوانی بر تفاوت‌های بازار در سال جاری و سال گذشته کرد. شرکت‌های حفاری نفت در امریکا مدیریت سرمایه را در اولویت امور خود قرار داده‌اند که همین مساله می‌تواند به تولید کمتر در آینده منجر شود. به‌علاوه، اوپک و روسیه نه تنها عزم خود را برای مدیریت بلند‌مدت بازار محرز کرده‌اند، که حتی مقدمات این امر را نیز فراهم کرده‌اند. این تحریکات بزرگ‌ترین کارتل نفتی جهان و بزرگ‌ترین تولیدکننده جهان می‌تواند برای سال‌های متمادی عرضه را کاهش دهد.

از سوی دیگر، ایالات متحده نیز سیاست تهاجمی تحریم‌ها را در برابر دو عضو اوپک یعنی ایران و ونزوئلا در پیش گرفته است. انتظار می‌رود این سیاست‌ 1 میلیون بشکه از عرضه کنونی بازار بکاهد و طرف عرضه را در مضیقه بیشتری قرار دهد. بارکلیز بعد از اشاره به موارد فوق، نتیجه می‌گیرد: «بسیاری از دولت‌های تولیدکننده اوپک در آستانه درماندگی سیاسی هستند».

     خبری از قحطی نیست!

اما اوصاف فوق به این معنا نیست که جهان در آستانه قحطی نفت است. چنان‌که بارکلیز در ادامه گزارش خود می‌نویسد: «قیمت‌ هر بشکه نفت برنت می‌تواند به 80 دلار یا حتی بیشتر از آن برسد اما تنها در کوتاه‌مدت. اما این قیمت‌ها روحیه حیوانی صنعت نفت را بیدار می‌کند». تحلیل‌گران این بانک سرمایه‌گذاری ادامه می‌دهند: «در نگاه ما، بازار در آستانه یک چرخه رونق قیمت نفت نیست چرا که هم‌اکنون بازار شاهد شکاف عرضه است».

این حرف به این معناست که هر جهش قیمت در کوتاه‌مدت، احساسی و موقتی است، نه حاصل فندامنتال‌های طرف عرضه. «با وجود اینکه انتظار ما این است که در یک دهه پیش‌رو دامنه قیمت حول 80 دلار در هر بشکه شکل بگیرد، هیچ توجیهی برای ظهور قیمت‌های این‌چنینی در یک تا دو سال آتی وجود ندارد». همچنین، این بانک بریتانیایی اضافه می‌کند که برای افزایش قیمت در یک دهه آتی چندین دلیل وجود دارد که «شکاف قیمتی» در میان آنها غایب است.

گزارش بارکلیز بر مساله‌ای حاشیه‌ای دست نگذاشته است. در حقیقت یکی از نگرانی‌های موجود در میان تحلیل‌گران نفت، امکان کمبود عرضه در ابتدای دهه 2020 یعنی تا 5 سال آینده است. این نگرانی به دلیل کاهش مخارج بالادستی از سال 2014 به این سود و کاهش سرمایه‌گذار در پروژه‌های نفتی است. بارکلیز این نگرانی‌ را بی‌مورد خوانده و می‌نویسد: «مقدار کنونی عرضه هرچند کمتر از سال 2014 است اما هنوز این مقدار بسیار چشم‌گیر است». همچنین این بانک به نرخ زوال میدان‌های نفتی بالغ نیز اشاره کرده و می‌گوید که این نرخ در دو سال گذشته و با افزایش قیمت نفت در حال بهبود بوده است.

با این وجود، پیش‌بینی گزارش جدید بارکلیز از قیمت‌ها بالاتر از گزارش‌های پیشین این بانک از دورنمای بازار است. نیک‌ کانینگ‌هام، تحلیل‌گر بازار نفت در وبسایت اویل‌پرایس در یادداشتی بر این مساله صحه گذاشته و می‌نویسد: «صنایع نفتی با بهانه مدیریت سرمایه‌، از سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی طفره می‌روند. اگر این مساله را در کنار کاهش تولید برخی از تولیدکنندگان بگذاریم، عملا تا 2025، چیزی حدود 2 میلیون 500 هزار بشکه در روز از عرضه بازار کم خواهد شد». بر اساس این گفته‌ها، پیش‌بینی بارکلیز از افزایش قیمت تا 85 دلار در هر بشکه عجیب به نظر نمی‌رسد.

با وجوداین، نمی‌توان این نتیجه‌گیری را قطعی دانست. چنانکه کانینگ‌هام می‌نویسد: «همیشه عدم قطعیت در بازار وجود دارد». هنوز سناریوی کاهش تولید روی میز است. این کارشناس بازار نفت تحقق این سناریو را در شرایط زیر ممکن می‌داند: «اگر درآمدهای ملی کاهش یابند، جنگ تجاری بالا بگیرد، تولید حوضچه پرمین افزایش یابد و یا به دلیل مقررات جدید سازمان دریانوردی بین‌المللی، قیمت‌های خرده‌فروشی افزیش یابد».

یک نکته حالی در گرازش بارکلیز این است که این بانک سرمایه‌گذاری در گزارش خود در مورد دهه آتی، حرفی از پدیده رونق و رکود در بازار نفت نزده؛ حال‌آنکه در بازار چنین چرخه‌هایی سابقه‌‌ای طولانی دارند. از نظر این گزارش عوامل بازار شرایط ثبات را فراهم کرد‌ه‌اند. به عبارتی، تولید شیل، افزایش نرخ تقاضا و سایر محل‌های عرضه نفت باعث می‌شوند قیمت بیشتر از 15 دلار در هر بشکه رشد نکند. با این‌همه، این بانک بریتانیایی می‌نویسد: «البته اگر توفانی از حوادثی که به افزیش قیمت دامن زنند به سمت بازار بوزد، قیمت از 100 دلار در هر بشکه نیز فراتر می‌رود. افزایش اختلالات طرف عرضه و لاینحل ماندن مشکل خط لوله در حوضچه‌ پرمین مثال‌هایی از چنین حوادثی هستند». گزارش به سرعت می‌فزاید: «با وجود این و با در نظر گرفتن میزان ذخیره دولتی نفت در کشورهای مصرف‌کننده و میل عربستان سعودی و روسیه به افزایش تولید، همچین سناریوی بعید به نظر می‌رسد».

بارکلیز همچین پیش‌بینی می‌کند که استفاده از خودروهای برقی افزایش یابد و تا سال 2025، به 55 میلیون واحد برسد. این برآورد در صورت تحقق، تقاضا را به میزان 1 میلیون بشکه کاهش می‌دهد. قیمت بنزین نیز، طبق این گزارش، تا سال 2030 به اوج خود می‌رسد.