کوه زباله‌های خطرناک بیمارستانی در آرادکوه
پسماندهای پزشکی، پسماندهای خطرناکی هستند که اگر بی‌خطر نشوند محیط زیست، آب‌های زیرزمینی، خاک و سلامت افراد را تهدید می‌کنند این روزها عکس‌ها و فیلم‌هایی از محل دفن پسماندهای پزشکی در آراد کوه منتشر می‌شود که نشان می‌دهد این پسماندها وضعیت مناسبی ندارند و بخش زیادی از آنها بی‌خطرسازی و تفکیک نشده وارد این سایت دفن پسماند می‌شوند.
این روزها موضوع دفن پسماندهای عادی و عفونی پزشکی در آراد کوه و بی خطر سازی آنها از سوی مراکز بیمارستانی و درمانی داغ شده است. ماجرا از آنجا شروع شد که اخباری مبنی بر وجود بخش‌هایی از بدن انسان، لباس‌های خونی، تجهیزات اتاق عمل، کیسه‌های خون، شیشه‌های دارو و باندهای عفونی بی‌خطرسازی نشده در محل دفن پسماندهای پزشکی در آرادکوه منتشر شد.
محسن فرهادی - معاون فنی مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت- تقصیر را بر گردن شهرداری تهران می‌اندازد. او پیش از این گفته بود که موثر بودن اقدامات مربوط به دفع زباله‌های بیمارستانی، مشروط به ایجاد سیستمی مستقل توسط سازمان مدیریت پسماند شهرداری برای جمع‌آوری پسماندهای پزشکی است.
طبق قانون مدیریت پسماند، مراکز درمانی موظف هستند که زباله‌های خود را به صورت تفکیک شده جمع آوری و بی‌خطر و به پسماند عادی تبدیل کنند و در نهایت به سیستم دفع پسماند شهری تحویل دهند.
اما به گفته فرهادی یکی از مشکلات در این زمینه در برخی استان‌ها به ویژه تهران این است که سازمان مدیریت پسماند سیستمی مجزا برای جمع آوری پسماند پزشکی ندارد؛ به این‌ترتیب یک کامیون، پسماند عفونی و غیرعفونی را با یکدیگر مخلوط می‌کند و در نتیجه بیمارستانی که زباله‌ها را تفکیک و بی‌خطر می‌کند، انگیزه لازم را برای تداوم انجام این کار از دست می‌دهد.
آن طور که از صحبت‌های معاون فنی مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت برمی‌آید بیمارستان‌هایی که پسماند عفونی خود را از اتاق عمل خارج و با استفاده از برق، دستگاه بخار و نیروی انسانی آن را بی‌خطر می‌کنند باید برای دفن پسماندهای خود همان نرخی را به شهرداری بپردازند که بیمارستان‌های دیگر که زباله خود را بی‌خطر نمی‌کنند، می‌پردازند. با توجه به این موضوع ممکن است به محض اینکه نظارت‌ها انجام نشود، بیمارستان نیز دستگاه اتوکلاو را خاموش کند و زباله را تفکیک نکند.
با وجود این، این مقام مسوول مدعی است که در حال حاضر ۹۳.۸ درصد بیمارستان‌ها در کشور اتوکلاو دارند و این اقدام بر خلاف آنچه سازمان حفاظـت محیط زیست اعلام کرده است، در ۱۰۰ درصد بیمارستان‌های تهران انجام می‌شود اما زمانی که تفکیک پسماندهای بیمارستانی به خوبی صورت نگیرد یا به شکل تفکیک شده حمل نشود، بیمارستان ۱۰۰ درصد زباله ویژه پزشکی خواهد داشت و تفکیک‌سازی بی‌اثر می‌شود.
بخش زیادی از پسماندهای پزشکی
در آرادکوه بی‌خطر نشده‌اند
اما محمدحسین بازگیر - رییس اداره محیط زیست شهر تهران- تاکید می‌کند که در بازدیدی که حدود دو هفته قبل از مرکز دفن پسماندهای پزشکی در آرادکوه داشته، مشاهده کرده است که بخش زیادی از این پسماندهای پزشکی بی خطر نشده‌اند چرا که ظاهر کیسه حرارت دیده و اتوکلاو شده متفاوت با ظاهر کیسه‌ای است که دارای پسماندهای بی‌خطرسازی نشده است. شرایط در آرادکوه تغییری نکرده است و آنطور که رییس اداره محیط زیست شهر تهران به ایسنا می‌گوید: طی این بازدید چندین کیسه پسماند پزشکی را باز کردم و دیدم که داخل کیسه‌های مختلف پسماندهای عفونی و اتوکلاو شده با یکدیگر مخلوط شده‌اند. بازگیر وجود اعضای بدن انسان در زباله‌های بیمارستانی آراد کوه را تایید نمی‌کند و در این باره توضیح می‌دهد: طی بازدید از این مرکز دفن پسماند پزشکی، اعضای بدن انسان مشاهده نشد ولی انوع زباله‌های عفونی، کیسه‌های خون، لباس‌های آغشته به مواد ضدعفونی، پسماندهای عفونی اتوکلاو شده و نشده و... وجود داشت.
بر اساس اعلام اداره محیط زیست شهر تهران در مرکز دفع پسماندهای پزشکی در آراد کوه یک سلول بهداشتی برای دفع این زباله‌ها در نظر گرفته شده است که دیوارها و کف آن ایزوله شده است، همچنین روزانه حدود ۱۰۰ تن پسماند پزشکی به مرکز دفن آراد کوه آورده می‌شود که روی آنها آهک و خاک ریخته و دفع می‌شوند. طبق قانون مدیریت پسماند، پسماندهای پزشکی باید کاملا تفکیک شده وارد سایت شوند، همچنین کیسه‌های آنها لیبل‌گذاری شوند و مشخص باشد که از کدام مرکز درمانی آمده است.
رییس اداره محیط زیست شهر تهران در ادامه اظهار می‌کند که رنگ‌بندی کیسه‌های پسماندهای پزشکی با یکدیگر متفاوت است و این رنگ‌ها باید نشان دهد که چه نوع پسماندی داخل آنها است. متاسفانه برخی از پسماندهای پزشکی آراد کوه لیبل‌گذاری نشده‌اند و مشخص نیست که از کدام بیمارستان یا مرکز درمانی آمده‌اند. برخی پسماندها نیز بی خطرسازی نشده‌اند. پسماندهای عفونی خطر جدی برای محیط زیست هستند و اگر به روش‌های استاندارد بی‌خطر نشوند سبب آلودگی آب‌های زیرزمینی و خاک شده و خطر گسترش برخی از بیماری‌ها را در پی دارد. بازگیر در این باره تاکید می‌کند که نباید مراکز درمانی و بیمارستانی عامل بیماری را از یک بیمار بگیرند ولی آن را به شکل دیگری وارد محیط کنند و افراد دیگری را در معرض آن قرار دهند.
ضمانت اجرای
اخطاریه‌های زیست محیطی چیست؟
اداره محیط زیست شهر تهران طی یک ماه اخیر به ۲۵ بیمارستان و مرکز درمانی اخطاریه زیست محیطی داده است، همچنین در سه ماه اخیر برای حدود ۹۰ بیمارستان و مرکز درمانی اخطاریه زیست محیطی برای پسماند و پساب صادر کرده است. با توجه به تاثیر مخرب پسماندهای پزشکی بر محیط زیست و سلامت افراد یک جامعه انتظار می‌رود که دستگاه‌های مسوول از محیط زیست و وزارت بهداشت گرفته تا شهرداری تهران با دقت بیشتری بر بی‌خطر سازی، چگونگی جمع‌آوری و دفع آنها نظارت داشته باشند.
رییس اداره محیط زیست شهر تهران اظهار می‌کند که به بیمارستان‌های متخلف اخطاریه زیست محیطی داده‌اند و اگر مشکل پسماندهای خود را برطرف نکنند به مراجع قضایی معرفی می‌شوند. اما سوال اینجا است که ضمانت اجرای این اخطاریه‌های زیست محیطی چیست و آیا امکان دارد که یک مرکز درمانی یا بیمارستانی به دلیل بی‌خطر نکردن پسماندهای خود تعطیل شوند؟ با وجود این مسوولان محیط زیست می‌گویند که گزارشی از وضعیت پسماندهای پزشکی در آراد کوه تهیه کرده و به مراجع قضایی تحویل داده‌اند.
به خطر انداختن سلامت جامعه جرم است
به گفته بازگیر مطابق ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی بی‌خطر نکردن پسماندهای عفونی و به خطر انداختن سلامت، بهداشت و محیط زیست جامعه جرم است. ناظر اولیه بر پسماندهای پزشکی وزارت بهداشت است و نمایندگان این وزارت‌خانه در استان‌ها دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند. رییس اداره محیط زیست شهر تهران تاکید می‌کند که ما از وضعیت موجود رضایت نداریم و انتظارمان از دانشگاه‌های علوم پزشکی حضور بیشتر در مراکز درمانی و بیمارستانی و نظارت مستمر، بیشتر و با دقت‌تر است.
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وظیفه بی‌خطرسازی پسماندهای بیمارستانی و شهرداری تهران عهده‌دار جمع‌آوری صحیح و دفع درست این پسماندها است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز وظیفه نظارت بر چگونگی انجام این فرآیندها را دارد. غفلت، پاسکاری‌های مسوولان در این حوزه و انداختن وظایف خود بر شانه دیگران تنها محیط زیست و سلامت کشور را بیش از پیش به خطر می‌اندازد. شاید عواقب بی‌خطر نشدن پسماندهای ویژه و دفع نادرست آنها امسال و سال دیگر خود را نشان ندهد ولی در بلندمدت آثار مخربی بر محیط زیست و در نتیجه سلامت افراد جامعه می‌گذارد که در آن زمان دیگر برای جبران این خسارت چاره‌ای نداریم.
