کشت دیر هنگام برنج در بن‌بست طغیان آفت
وضعیت این روزهای شماری از شالیکاران مازندران که هشدارهای کم آبی و به ویژه طغیان آفت کرم ساقه خوار نسل سوم و چهارم را نسبت به کشت دوم نادیده گرفته‌اند، این ضرب المثل را تداعی می‌کند که ' خودکرده را تدبیر نیست '.
مشاهدات خبرنگار ایرنا از زمین‌های شالیزاری دشت 110هزار هکتاری هراز در منطقه مرکزی مازندران نشان می‌دهد که گرمای هوا، کمبود آب، خشکسالی و طغیان نسل سوم و چهارم کرم ساقه خوار سبب شده تا برخی از کشاورزان ادامه کشت دوم را رها کنند. اگر چه به نظر می‌رسد اولویت منافع اقتصادی باعث شده تا شالیکاران علاوه بر بی توجهی به قانون ممنوعیت 2 بار برداشت آب از چاه اقدام به کشت دوم کنند و حتی خطرپذیری طغیان آفت کرم ساقه خوار و در نتیجه احتمال به بارننشستن محصول را پذیرا شوند، اما اکنون زمین‌های شالیزارهای کشت دوم در حالی رها شد که کشاورزان هزینه شخم و شیار، دستمزد نشا کاران و نهاده‌های کشاورزی از جمله بذر، کود شیمیایی و سموم کشاورزی را متقبل شدند.
وضعیت رها شدن زمین‌هایی که دوباره نشا شده و یا به روش رتون کشت شده در حالی مورد تایید مسوولان سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز قرار گرفت است که پیش از این نسبت به کمبود آب و عدول از تقویم زراعی هشدارهای لازم صادر شده بود.
جهاد کشاورزی مازندران در چندین مرحله اعلام کرد که شالیکاران حداکثر تا بیستم مرداد ماه کشت مجدد را انجام دهند، در غیر این صورت با خسارت احتمالی آفت و سرمازدگی مواجه خواهند شد.
از آنجایی که مدت زمان به بار نشستن خوشه و به مرحله درو رسیدن رقم زود رس طارم محلی 75تا 80 روز است، آفت ساقه خوار نسل چهارم و سرمای هوای پاییزی همواره تهدیدی جدی علیه کشت مجدد همراه با تاخیر است.
کشت دوباره برنج در مازندران به دو صورت 'نشای مجدد' و 'پرورش ساقه' یا'رتون' و به اصطلاح محلی 'دونوج' انجام می‌شود، در روش اول کشاورزان اقدام به آماده سازی دوباره شالیزار کرده و نشای مجدد انجام می‌دهند، ولی در روش دوم ساقه‌های باقی‌مانده از کشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده می‌شود تا تبدیل به شالی شود.
کشت مجدد برنج در سال‌های اخیر در حالی با استقبال شالیکاران مازندران رو به رو شده است و کشاورزان ضمن جبران کسری درآمد، بهره وری از زمین‌های شالیزاری را افزایش داده اما این برنامه با گسترش سطح کشت و کم آبی و طغیان آفات، اکنون به چالش جدی تبدیل شده است.
کارشناسان موسسه تحقیقات برنج و حفظ نباتات جهاد کشاورزی بارها نسبت به افزایش ضریب آسیب‌پذیری کشت دوباره برنج بر اثر طغیان آفت کرم ساقه‌خوار و کم آبی هشدار داده بودند.
کارشناسان کشاورزی می‌گویند کشت دوم با نسل سوم و چهارم کرم ساقه خوار برنج به صورت جدی تهدید می‌شود و در صورت بی توجهی کشاورزان ممکن است در آینده حتی کشت اول را هم برای آنان سخت و غیرممکن کند.
آنان می‌گویند؛ مساله مهم در کشت دوم برنج مصرف نهاده‌های شیمیایی حالا چه سم و چه کود است چون وقتی می‌خواهید در یک بازه زمانی کوتاه به محصول مورد نظر برسید از مواد شیمیایی به مقدار زیاد استفاده می‌شود که بقایای آن می‌تواند موجب آلودگی آب‌های سطحی و خاک شود.
مشاهدات عینی از حضور شالیکاران در فروشگاه‌های سموم کشاورزی آمل، بابل، محمودآباد، بابلسر و فریدونکنار برای خرید و انجام سمپاشی‌های چند باره هم نشان می‌دهد که کشت دوم موجب شیوع بیماری و آفات به ویژه کرم ساقه خوار شده است و شالیکاران برای مهار آن مجبور به مصرف سموم بیشترشدند. کرم ساقه خوار نسل اول و دوم بیشتر در کشت اول طغیان می‌کند که کشاورزان به صورت غیرشیمیایی یا شیمیایی با آنها مبارزه می‌کنند ولی نسل دوم و سوم در ساقه‌های باقی‌مانده در شالیزارها یا داخل علف‌های هرز مرزهای شالیزاری و مزارع مجاور پنهان می‌شوند و با کشت دوم طغیان می‌کنند.
مقابله شیمیایی با این آفت در کشت دوم به خاک شالیزاری آسیب جدی وارد می‌کند و ممکن است به دیگر محصولات پاییزی مزارع اطراف هم خسارت وارد کند. یکی از شالیکاران شهرستان آمل با بیان اینکه بیست و پنجم مرداد نشا مجدد را در حدود نیم هکتار انجام داده ولی پس از گذشت 2هفته کرم ساقه‌خوار به جان نشا سر سبز افتاده است، گفت: دوبار سم‌پاشی کردم اما دیگر کار ازکار گذشته است.
حبیب امیری نسب با بیان اینکه حدود 500 هزار تومان برای تهیه بذر و بوته نشا، 500 هزار تومان شخم وشیار، 450 هزار تومان دستمزد نشا کار، 300هزار تومان کود شیمیایی و 250هزار تومان سموم هزینه کرده است، گفت: با همه این هزنیه‌ها به دلیل حمله کرم ساقه خوار زمین را رها کردم.
وی در مورد اینکه آیا هشدار جهاد کشاورزی در زمینه تقوم کشت برنج دوم تا پانزدهم مرداد را شنیده بوده‌اید، افزود: البته شنیده بودم، اما من برای جبران درآمدی که از محل دامداری کوچک 2 راسی که در گذشته داشته‌ام، مجبور به کشت دوم برنج هستم.
او ادامه داد: البته اکنون با یک میلیون و 500 هزار تومان هزینه‌ای که بدون محاسبه حق کارگری خود و خانواده‌ام انجام دادم، زمین را رها کردم.
سید مرتضی هاشمی دیگر کشاورز از بابل نیز با بیان اینکه 2 هفته پیش با روشن کردن 2 حلقه چاه طی پنج شبانه روز حدود یک هکتار را برای گرفتن رتون آبیاری کرد، گفت: 250 کیلو کود شیمیایی و 20 کیلو دیازینون 10 درصد به ارزش حدود 700هزار تومان استفاده کردم، اما اکنون به دلیل طغیان کرم ساقه خوار، نشا از بین رفته و زمین را رها کردم.
