اهمیت سفر روحانی، سرنوشت برجام، FATF و پرونده دادگاه لاهه
رییس‌جمهوری قراراست این هفته در مجمع عمومی سازمان ملل حضور یافته و به تشریح مواضع ایران در ارتباط با موضوعات جهانی به ویژه کارشکنی‌های اخیر امریکا در مسیر اجرای معاهده بین المللی برجام پرداخته و در حاشیه این اجلاس نیز دیدارهایی را با مقامات کشورها داشته باشد.
خروج امریکا از برجام و سنگ اندازی‌های واشنگتن در مسیر اجرای این معاهده و تعهد کشورهای اروپایی به تداوم برجام و لزوم منتفع شدن جمهوری اسلامی ایران از منافع موجود در آن، از محورهای مذاکرات جمهوری اسلامی ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد خواهد بود.
علاوه بر سفر رییس‌جمهوری به نیویورک، موضوع سرنوشت برجام و عملیاتی سازی حمایت‌های اروپا از برجام، موضوع بررسی‌ها درباره پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و شکایت جمهوری اسلامی ایران از امریکا به دیوان بین المللی دادگستری لاهه در زمینه کارشکنی‌های کاخ سفید در مسیر اجرای برجام و اعمال فشار و تحریم غیرقانونی بر ایران از موضوعاتی است که این روزها حرف و حدیث‌های بسیاری درباره آنها در محافل حقوقی داخلی و بین المللی وجود دارد.
دکتر یوسف مولایی کارشناس برجسته حقوق بین‌الملل در گفت‌وگویی تفصیلی به سوالات خبرنگار ایرنا درباره این موضوعات مهم بین‌المللی پرداخت و با ارایه نظرات کارشناسی بر محور حقوق بین الملل به تشریح هر کدام پرداخت.
سفر به نیویورک
حاشیه‌هایی برجسته‌تر از متن
وی سفر رییس‌جمهوری به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل را نوعی انتخاب برای بهره‌برداری‌های سیاسی و تامین منافع حداکثری دانست و گفت: باید ارزیابی دقیقی صورت گیرد که این موضوع چگونه می‌تواند در جهت حل موانع بین المللی و ایجاد گشایش در سطح مناسبات با برخی از کشورها مهم باشد و بطور قطع دیدارهای حاشیه‌ای آن با مقامات و سران کشورها از اهمیت بیشتری نسبت به خود مجمع برخوردار خواهد بود.
مولایی خاطرنشان کرد: برای بهره‌برداری از اینگونه حضورها نیازمند برنامه‌ریزی هستیم، البته برخی نیز این ذهنیت را دارند که موضوعاتی که در مجمع عمومی مطرح می‌شود تکراری و رویه‌ای است و تاثیر اجرایی نداشته و در تغییر مواضع کشورها اثری نخواهد داشت.
این کارشناس حقوق بین الملل در عین حال گفت: ملاقات‌های حاشیه‌ای این نشست می‌تواند امکان خوبی فراهم کند البته در صورتی که با برنامه‌ریزی در این نشست‌ها حضور یابیم. از سویی نباید انتظارات از رییس‌جمهوری در این سفر را به گونه‌ای افزایش دهیم که عده‌ای نسبت به دستاوردهای آن انتقادهایی را مطرح کنند.
وی با اشاره به اینکه امریکا حضوری تعیین کننده در مجامع بین المللی دارد و ما نیز تنش‌هایی با امریکا داریم، اظهارداشت: سیاست‌های ما در مقابل این نظم غیرعادلانه بین المللی قرار دارد و امریکا نیز تلاش می‌کند که دایره نفوذ خود را در این سازمان‌ها گسترش دهد و ما باید ببینیم چگونه می‌توانیم با این حقایق و در این محیط منافع مردم ایران را تامین کنیم.
تامین منافع حداکثری
از شرایط موجود جهانی
مولایی با اشاره به اینکه باید مشخص کنیم که می‌خواهیم این نظم غیرعادلانه جهانی را تغییر دهیم یا در همین فضا منافع حداکثری کسب کنیم، گفت: باید بازخورد حضورهایی پیشین را بررسی کرده و نقاط قوت و ضعف را شناسایی کنیم.
در دوران آقای احمدی‌نژاد وضعیت به گونه‌ای شد که نه تنها مشکلات حل نشد، بلکه افزایش یافت و دنیا پس از سخنان او با ما مهربان‌تر نشد.
وی با تاکید بر اینکه با برجام فضای نسبتا مساعدی ایجاد و اثرگذاری‌هایی را داشت، در عین حال گفت: بررسی درباره میزان اثرگذاری‌ها باید بطور دقیق و سنجیده صورت گیرد تا به گونه‌ای عمل کنیم که بیشترین منافع را کسب کنیم. در مقابل باید انتظارات از این سفر تبیین شود، باید به گونه‌ای عمل کنیم که راهی برای کاهش تحریم‌ها بیابیم و در مقابل مراقب فعال‌تر شدن جبهه مخالفان ایران با شرایط موجود در سازمان ملل باشیم.
این کارشناس حقوق بین الملل با اشاره به اینکه در زمان احمدی‌نژاد این سفرها بیشتر جنبه تفریحی و سیاحتی داشت و گاه همراه با اقوام صورت می‌گرفت تا با رویکرد ملی، گفت: بطور قطع برنامه‌ریزی دقیق و گسترده خواهیم داشت، حتی در ارتباط با ملاقات‌های رییس‌جمهوری تا بتوانیم بهره‌برداری‌هایی از این حضور داشته باشیم.
برجام و شناخت ظرفیت‌های اروپا
مولایی در ادامه درخصوص پرداختن به موضوع برجام، بدعهدی امریکا در خروج از این معاهده و ظرفیت‌های اروپا برای ادامه برجام نیز گفت: باید ظرفیت‌های اروپایی‌ها را بشناسیم و بر اساس توانمندی‌های آنان برنامه‌ریزی کنیم که این اقدام نیز باید در سطح کارشناسی صورت گیرد.
وی ادامه داد: اروپا اراده سیاسی برای حفظ برجام دارد اما باید از لحاظ کارشناسی و فنی برای ایجاد یک سیستم مالی مستقل با این اتحادیه کار کنیم، آنها نیز باید راه‌های ارایه تضمین‌های لازم به ایران را بیابند که همه این اتفاقات در نشست‌های کارشناسی تحقق می‌یابد.
وی ادامه داد: پرداختن به مشکلات اساسی بسیار مهم است و شاید ملاقات‌های رییس‌جمهوری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل بتواند فضای دوستی بیشتری ایجاد کند، تا راه‌های باز شدن گره‌های اقتصادی را بیابیم.
اروپا هم منافع خود را جست‌وجو می‌کند
این کارشناس حقوق بین الملل در ادامه گفت: جامعه جهانی متشکل از دولت‌هایی است که دارای حاکمیت هستند و هر دولتی تامین منافع خود را دنبال می‌کند. اروپا هم منافعی در مناسبات بین المللی دارد، کشورهای اتحادیه اروپا می‌خواهند در رقابت با امریکا و چین از بازار ایران منتفع شوند و بر این اساس بیشترین مذاکرات را با ایران داشته‌اند، برای آنها هم مهم است که برجام بماند و منافع آنها در باقی بودن برجام تامین می‌شود.
مولایی ادامه داد: امروز اعتمادسازی صورت گرفته و ایران با شفاف سازی صلح آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای خود را به اثبات رسانده است، باید بپذیریم اروپا اراده واقعی دارد، اما مهم این است که ببینیم کشورهای اروپایی تا چه حدی می‌توانند برای تحقق این اراده هزینه بپردازند.
آنها تلاش می‌کنند برای شرکت‌های کوچک و متوسط خود شرایط باقی ماندن در ایران را فراهم کنند، اما نمی‌توانند روابط خود با امریکا را قطع کنند، ما و دستگاه دیپلماسی ما باید واقع بینانه با این موضوع رفتار کنیم، باید بدانیم که اروپا چه اقداماتی می‌تواند برای حفظ برجام انجام دهد و مذاکرات نیز برای تامین حداکثری آنها صورت گیرد.
وی با تاکید بر اینکه باید سقف همکاری‌های اروپا را بشناسیم در غیر این صورت نمی‌توانیم انتظاری داشته باشیم، گفت: در مسائل بانکی، بیمه و انتقال فناوری باید تا کنون کارهای فنی و کارشناسی انجام شده باشد و تحرک اینگونه بحث‌ها را افزایش دهیم، مسائل ریز فنی مهم است، ضرورت دارد که مذاکرات سازنده کارشناسی با اروپا داشته باشیم که منطبق با واقعیت‌ها و ظرفیت‌های آنها باشد.
پیگیری راهبرد تامین منافع حداکثری
این کارشناس حقوق بین الملل همچنین تمرکز راهبرد ایران بر ادامه همکاری با اروپا در زمینه برجام مبتنی بر محورهای فنی و کارشناسی را لازم دانست و گفت: درباره مسائلی نظیر بیمه و اینکه تا چه سقف و چه نرخی بیمه صورت می‌گیرد و اینکه ظرفیت‌های شرکت‌های بیمه آنان به چه میزان خواهد بود و سیستم‌های صنعتی و اقتصادی اروپا تا چه میزان می‌تواند با توجه به تحریم‌ها با ما همکاری کنند، از نکاتی است که باید بطور دقیق روشن باشد.
مولایی با تاکید بر اینکه راهبرد ما باید دریافت حداکثری منافع از برجام باشد، گفت: با توجه به توان و ظرفیت اروپا باید حداکثر امتیازات را از این کشورها دریافت کنیم، اما در عین حال باید نگاه واقع بینانه نسبت به توانمندی‌های اروپا داشته باشیم و نگاه صفر و یا صد نباشد.
وی با اشاره به ضرورت شناسایی دقیق امتیازاتی که اروپا می‌تواند به ایران بدهد، گفت: نباید توقعات را بالا ببریم و انتظار داشته باشیم که اروپا همه مشکلاتی که امریکا ایجاد کرده را حل کند.
روسیه، چین و ترکیه را نیز باید در نظر گرفت
این کارشناس حقوق بین الملل همچنین گفت: مناسبات بین المللی اشکال متعددی دارد که برخی از آنها منطقه‌ای است و باید بهره لازم را از آن برد. در مناسبات ایران باید وزن لازم را به کشورهایی نظیر روسیه، چین و ترکیه بدهیم، البته در منطقه نیز باید منافع خود و کسب امتیاز از کشورها را واقع بینانه ببینیم. مولایی افزود: روس‌ها در منطقه منافعی دارند که با منافع ما هم پوشانی دارد، اما برخی مواقع منافع متفاوت نیز تعریف می‌شوند. باید مصادیق منافع مشترک را تعریف کرده و بر اساس آنها مناسبات را شکل دهیم، اینکه هر دو کشور در تحریم امریکا هستند و نگرانی‌هایی درباره نفوذ امریکا دارند و قصد دارند با زیاده خواهی‌های امریکامقابله کنند، اما امکان دارد در جایی هم راهمان جدا شود که باید خود را برای آن هم آماده کنیم.
وی خاطرنشان کرد: باید بتوانیم تضاد منافع را در مناسبات با کشورها مدیریت کنیم تا جای پای امریکا در منطقه محکم نشود و بر اساس منافع مشترک گام‌هایی مشترک‌برداریم.
ضرورت‌های عضویت
در کارگروه بین‌المللی FATF
این کارشناس حقوق بین الملل با تاکید بر اینکه نمی‌توانیم با نگاه‌های بسته بازیگر جامعه جهانی باشیم، گفت: باید استانداردهای موجود در جهان را بشناسیم و آنها را رعایت کنیم. مانند اینکه پروازهایی که از کشورها صورت می‌گیرد استانداردهایی در جهان دارد که همه کشورها موظف به رعایت آنها هستند، ما نمی‌توانیم بگوییم که استانداردهای پرواز را رعایت نمی‌کنیم.
وی ادامه داد: نمی‌توانیم در فضای جهانی عملیات مالی انجام دهیم، اما استانداردهای تعریف را نادیده بگیریم. FATF یک گروه اقدام است، معاهده و حتی کنوانسیون نیست. این گروه قصد اجرایی کردن موضوع شفافیت مالی را دارد و بسیاری از کشورها برای تسهیل در مناسبات مالی جهانی عضو آن هستند و در صورتی که عضو آن نباشیم دچار مشکلات در زمینه فعالیت‌های مالی شده و در بین کشورهای پرخطر قرار می‌گیریم و راه مناسبات مالی ما سد می‌شود که در نتیجه باید هزینه سنگینی بپردازیم. مولایی افزود: برای حفظ استقلال گاهی کاری انجام می‌دهیم که استقلال ما بیشتر به خطر می‌افتد. چون ناگزیریم که فعالیت مالی بین المللی داشته باشیم باید استانداردهای آن را نیز بپذیریم و محدود کردن این فعالیت‌ها بر همه مردم فشار وارد می‌سازد.
شکایت ایران از امریکا به دیوان لاهه
مولایی با اشاره به اینکه ارایه شکایت از امریکا به دیوان لاهه یک انتخاب سیاسی است، گفت: کارشناسان ما می‌دانند که چه مقدار می‌توان روی این دیوان حساب باز کرد. وی تصریح کرد: امریکا تحریم‌های تعلیق شده ناشی از برجام را دوباره فعال کرده و با این اقدام قوانین بین المللی و حقوق جهانی را زیرپا گذاشته است و ما ناگزیر بودیم که کاری کنیم. از طریق سازمان ملل که بطور قطع نتیجه‌ای نمی‌گرفتیم و مکانیسم دیگری برای حل اختلاف پیش بینی نشده بود، مجامع بین المللی نیز قابلیت‌های لازم برای مقابله با نقض برجام از سوی امریکا را ندارند، تنها راهی که کارشناسان به آن رسیدند طرح دعوای حقوقی در دیوان دادگستری لاهه بود.
این کارشناس حقوق بین الملل همچنین گفت: باید به کنوانسیونی که ایران و امریکا هر دو در آن عضو بودند استناد و علیه امریکا طرح دعوی می‌شد. بر اساس عهدنامه مودت 1955 میلادی و 1334 شمسی می‌توانستیم نسبت به این موضوع اقدام کنیم، پیش از این امریکایی‌ها در موضوع گروگان‌ها و ما نیز درباره حمله به ایرباس به این عهدنامه استناد کردیم. بر اساس این عهدنامه طرفین نباید در مسیر مسائل حقیقی و حقوقی و مراودات اقتصادی و تجاری یکدیگر خلل ایجاد کنند. وی با تاکید بر اینکه نتیجه گرفتن از طرح این دعوا چند سالی طول می‌کشد، گفت: اگر رایی هم صادر شود نمی‌تواند امریکا را مجبور به تبعیت کند. ایران درخواست توقف موقت تحریم را داده تا زمان صدور نهایی این اقدام صورت گیرد، تحریم‌های امریکا خسارت‌هایی را به ما وارد می‌کند و دیوان باید رای موقت توقف آنها را صادر کند.
این کارشناس حقوق بین الملل همچنین تاکید کرد: از طرح این دعوی دنبال یک دیپلماسی جهانی هستیم که بر اساس معیارهای بین المللی حقانیت خود را اثبات کنیم و در این خصوص پروسه شرمنده سازی امریکا را در پیش گرفته ایم. در صورت صدور رای به نفع ایران در این دیوان اروپا نیز شرایط بهتری برای همکاری با ما خواهد داشت.
