جنگ شاخص‌های نفتی در دعوای تحریم

گروه انرژی|  علیرضا کیانی |

فشار تحریم‌های نفتی ایالات‌متحده بر ایران به تغییر رفتار دو شاخص اصلی نفت در جهان منجر شده است.

با افزایش تقاضا برای نفت سایر تولیدکنندگان خاورمیانه، ارزش شاخص نفت منطقه‌ای دوبی افزایش یافته است. با این وجود این شاخص نفتی هنوز در برابر نفت خام برنت لندن از جایگاهی ضعیف برخوردار است. وزن دوبی در برابر برنت از این جهت اهمیت دارد که از نفت خام دریای شمال که مشخصه‌های شیمیایی متفاوتی را داراست، برای قیمت‌گذاری گرید‌های نفت حوزه اروپا، آفریقا و خاورمیانه استفاده می‌شود.

افزایش قیمت برنت به دلیل افزایش اوراق آتی و سایر ابزارهای مالی است که به پشتوانه این شاخص نفت خام ایجاد شده‌اند. این ابزارهای مالی در بازارهایی با نقدینگی بالا و به سهولت در دسترس سرمایه‌گذاران مالی قرار دارد. این درحالی‌است که نفت دوبی در فرابورس معامله شده و از زیرساخت‌های مالی خوبی برخوردار نیست. از همین رو هم نگرانی‌های بیشتری درباره کمبود عرضه در بازار برنت تجلی می‌یابد.

جان دریسکول استراتژیست ارشد شرکت تبادلات انرژی جی‌تی‌دی در این باره به بلومبرگ می‌گوید: «با خارج شدن نفت ایران از بازار طلای سیاه، نفت دوبی قوت بیشتری پیدا می‌کند اما عملکرد برنت بدون شک بهتر خواهد بود. نهادهای سفته‌بازی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معامله‌گران و حتی شرکت‌های بزرگ نفتی به سمت بازار فیزیکی و مالی برنت هجوم می‌برند چرا که تلقی بازار این است که اگر گریدی بخواهد رشد کند، آن برنت است».  بر اساس داده‌های بازار مبادلات اوراق آتی در اروپا، میزان خرید اوراق آتی برنت در ماه گذشته و پیش از شروع تحریم‌های نفتی ایالات‌متحده علیه صادرات نفت خام ایران، بیش از 35 درصد افزایش یافته است. همچنین، قیمت‌ها نیز 40 درصد نسبت به ماه پیش افزایش یافته‌اند و به حوالی 79 دلار در هر بشکه رسیده‌اند.

  کمبود نفت خام

در حالی که اقدامات تنبیهی امریکا علیه ایران از چهارم نوامبر یعنی کمتر از 6 هفته دیگر اجرایی خواهند شد، تا همین‌ جای کار و پیش از شروع تحریم‌ها، بسیاری از مشتریان ایران خرید خود از این کشور را کاهش داده‌اند. این امر به افزایش تقاضا برای گرید‌های نفتی مشابه با گوگرد بالا و ترشی متوسط افزایش داده است. نفت دوبی به صورت سنتی، شاخص چنین گرید نفتی بوده است.  همین حالا نیز بازار« نفت با گوگرد بالا» با کمبود عرضه مواجه است چرا که حتی پیش از ایجاد مشکل برای نفت ایران، تولید نفت ونزوئلا کاهش چشمگیری را تجربه کرده بود. در چند ماه اخیر و با کاهش واردات پالایشگاه‌های ژاپن، هند و چین از ایران و روی‌آوری این کشورها به سایر عرضه‌کنندگان در خاور میانه، بازار اینگونه نفتی، با دشواری‌های بیشتری در طرف عرضه روبرو شده است.

با اینکه در کوتاه‌مدت، ارزش شاخص نفتی خاورمیانه افزایش یافت اما برنت که شاخص نفت سبک شیرین با گوگرد کم است، افزایش ارزش بیشتری را تجربه کرده است.  ضعف نسبی شاخص نفتی دوبی باعث شده تا جایگاه شاخص دیگر نفت خام خاورمیانه یعنی عمان بالا رود. در حال حاضر هر بشکه نفت عمان تحویل ماه نوامبر، بشکه‌ای 2 دلار بیشتر از نفت دوبی قیمت‌گذاری می‌شود.  در دو هفته ابتدایی ماه سپتامبر، فروش نفت خام ایران بطور متوسط به 1 میلیون و 600 هزار بشکه در روز رسید. این در حالی بود که به گزارش بلومبرگ، صادرات نفتی این کشور در ماه آوریل 2 میلیون و 500هزار بشکه در روز بود. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده، در ماه مه از توافق دیپلماتیکی که سلف او، باراک اوباما، بر سر برنامه اتمی ایران به دست آورده بود خارج شد.

فارغ از تاثیر تحریم‌ها، نگرانی‌ها درباره ذخایر مازاد اف زایش یافته است. اما این همه ماجرا نیست. عامل دیگر نگرانی معامله‌گران، افزایش سودآوری تولید بنزین و نفت‌گاز و روی‌آوری به نفت خام سبک و شیرین است که در فرایند ساده‌تری می‌تواند به محصولات پرسودی مانند گازوئیل بدل شود. دل ساریل، تحلیلگر ارشد در شرکت مشاوره انرژی اف‌جی‌ای، در این باره می‌گوید: «سود تولید میعانات نسبت به سوخت‌های نفتی در آسیا افزایش یافته است و این مساله، ارزش نفت برنت را نسبت به گرید‌های سنگین‌تر افزایش داده است. در حال حاضر، بازار نفت خام در توازن قرار دارد و به همین دلیل هم معامله‌گران بی‌محابا به خرید و فروش مشغول هستند. نگرانی اصلی این است که این فعالیت‌ها نوسانات گسترده‌ای را در قیمت برنت ایجاد کند. »