پایش بهارانه تولید ناخالص داخلی

تعادل|

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گزارشی به بررسی عملکرد تولید ناخالص داخلی در فصل نخست سال 1397 پرداخته است. بر اساس این گزارش، طی فصل نخست سال 1397، تولید ناخالص داخلی (برحسب اقلام هزینه‌ای و بر مبنای قیمت ثابت سال 1390) نسبت به مدت مشابه سال 1396، رشد 2.5 درصدی را ثبت کرده است. بیشترین تاثیر در این رشد را «افزایش صادرات کالا و خدمات» (با سهم 3 واحد درصدی از رشد) به خود اختصاص داده است. این در حالی است که «مصرف بخش خصوصی» و «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» تاثیر منفی در رشد هزینه ناخالص داخلی داشته‌اند. از دیگر سو، تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه در فصل نخست سال جاری، حدود 399 هزار میلیارد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که طی مدت مورد اشاره در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، از میان فعالیت‌های مختلف تشکیل‌دهنده تولید ناخالص داخلی، «گروه نفت» و «گروه ساختمان»، با افزایش سهم روبه‌رو بوده‌اند. این در حالی است که در بررسی سهم فعالیت‌های تشکیل‌دهنده تولید ناخالص داخلی، «گروه کشاورزی»، «گروه صنعت»، «گروه برق، آب و گاز» و البته «گروه خدمات» نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش سهم روبه‌رو بوده‌اند.

 تولید ناخالص داخلی

 از منظر اقلام هزینه‌ای

هزینه ناخالص داخلی به قیمت پایه در فصل نخست سال جاری، حدود 409 هزار میلیارد بوده است. طی مدت مورد اشاره و در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، از میان بخش‌های مختلف تشکیل‌دهنده هزینه ناخالص داخلی اما «خالص صادرات و واردات کالا و خدمات»، با افزایش سهم روبه‌رو بوده است. این در حالی است که در بررسی سهم اقلام هزینه‌ای تشکیل‌دهنده هزینه ناخالص داخلی، «هزینه‌های مصرفی بخش خصوصی»، «هزینه‌های مصرفی بخش دولتی» و «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش سهم روبه‌رو بوده است.

بر اساس این گزارش، «هزینه‌های مصرفی بخش خصوصی» با حدود 48.7 درصد و معادل 199 هزار میلیارد تومان، بیشترین سهم را از سبد هزینه ناخالص داخلی در فصل بهار 1397 داشته است. پس از این بخش اما «تغییر در موجودی انبارها و نیز اشتباهات آماری» با حدود 16.7 درصد، معادل 68 هزار و 500 میلیارد تومان، دومین جایگاه را در سبد هزینه ناخالص داخلی به خود اختصاص می‌دهد. «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» با 14.3 درصد و معادل 58 هزار میلیارد تومان در جایگاه سوم سبد هزینه ناخالص داخلی فصل بهار سال جاری قرار می‌گیرد. «هزینه‌های مصرفی بخش دولتی» با 11.5 درصد، معادل 47 هزار میلیارد تومان، و «خالص صادرات و واردات کالا و خدمات» با 8.8 درصد، معادل 36 هزار میلیارد تومان، در جایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

از دیگر سو، در فصل نخست سال 1397 میزان تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به قیمت ثابت سال 1390 معادل 19.7 هزار میلیارد تومان ثبت شده است. این میزان سرمایه‌گذاری نسبت به مدت مشابه سال 1396 افت 0.8 درصدی را تجربه کرده است. این در حالی است که عامل مسلط در کاهش سرمایه‌گذاری طی فصل نخست سال 1397، افت سرمایه‌گذاری در بخش ماشین آلات بوده است. کاهش میزان سرمایه‌گذاری در بخش ماشین آلات در فصل نخست 1397 نسبت به مدت مشابه سال 1396 معادل 5.2 درصد بوده و سهم منفی 2 واحد درصدی از افت 0.8 درصدی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به این بخش اختصاص داشته است. این در حالی است که بخش ساختمان سهم 1.2 واحد درصدی در رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص بهار 1397 داشته است.

«کاهش واردات کالاهای سرمایه ای» و «کاهش تولیدات کالاهای سرمایه‌ای در داخل کشور»، علت کاهش تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات بوده است. همچنین با وجود افزایش هزینه‌های عمرانی دولت در قالب اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای، به دلیل کاهش فعالیت‌های ساختمانی در بخش خصوصی، کل تشکیل سرمایه بخش ساختمان صرفاً 1.9 درصد افزایش یافته است. شایان ذکر است براساس آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت کشور طی سه ماهه نخست سال 1397 میزان واردات کالاهای سرمایه‌ای کشور با افت 14 درصدی همراه بوده است.

در بخش صادرات کالاها و خدمات اما بر اساس محاسبات صورت گرفته، صادرات کالاها و خدمات به قیمت‌های جاری طی سه ماهه اول سال 1397 معادل 81.3 درصد افزایش یافته است. با توجه به شاخص بهای کالای صادراتی در بازه زمانی مذکور، رشد صادرات کالاها و خدمات به قیمت‌های ثابت سال 1390 معادل 10 درصد بوده است. همچنین لازم به ذکر است که طی سه ماهه نخست سال 1397، رشد ارزش دلاری واردات کالاها و خدمات به ترتیب معادل 0.4 درصد و 8.4 درصد بوده است. این در حالی است که با توجه به تغییرات نرخ ارز و سطح عمومی قیمت کالاهای وارداتی، واردات کالاها و خدمات به قیمت‌های جاری و ثابت سال 1390 به ترتیب معادل 45.4 درصد و 3.2 درصد افزایش یافته است.

البته افزایش واردات کالا و خدمات طی مدت مورد بررسی، به عنوان عاملی در جهت کاهش خالص صادرات و به تبع آن کاهش تولید ناخالص داخلی کشور عمل کرده است.

با توجه به اینکه آمارهای گمرک، از افت 3 درصدی مقدار واردات در بهار 1397 نسبت به بهار 1396 حکایت می‌کند، این احتمال وجود دارد که رشد واردات کالا و خدمات به قیمت ثابت سال 1390 اظهار شده در گزارش بانک مرکزی از محل افزایش واردات خدمات باشد. این در حالی است که صادرات کالا و خدمات طی فصل نخست سال 1397، حدود 10 درصد رشد داشته است و سهم 13.9 واحد درصدی از رشد خالص صادرات را به خود اختصاص داده است. از دیگر سو، خالص صادرات (تفاضل واردات از صادرات) در فصل نخست سال 1397 رشد نسبتاً بالای 12.7 درصدی را تجربه کرده است.

 تولید ناخالص داخلی از منظر

فعالیت‌های اقتصادی

تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه در فصل نخست سال جاری، حدود 399 هزار میلیارد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که طی مدت مورد اشاره در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، از میان فعالیت‌های مختلف تشکیل‌دهنده تولید ناخالص داخلی، «گروه نفت» و «گروه ساختمان»، با افزایش سهم رو به رو بوده‌اند. این در حالی است که در بررسی سهم فعالیت‌های تشکیل‌دهنده تولید ناخالص داخلی، «گروه کشاورزی»، «گروه صنعت»، «گروه برق، آب و گاز» و البته «گروه خدمات» نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش سهم رو به رو بوده‌اند.

بر اساس این گزارش، «گروه خدمات» با حدود 53.5 درصد و معادل 213 هزار میلیارد تومان، بیشترین سهم را از سبد تولید ناخالص داخلی در فصل بهار 1397 داشته است. پس از این گروه اما «گروه نفت» با حدود 19.6 درصد، معادل 78 هزار میلیارد تومان، دومین جایگاه را در سبد تولید ناخالص داخلی به خود اختصاص می‌دهد. «گروه صنعت» با 11.8 درصد و معادل 47 هزار میلیارد تومان در جایگاه سوم سبد تولید ناخالص داخلی فصل بهار سال جاری قرار می‌گیرد. «گروه کشاورزی» با 8.9 درصد، معادل 35 هزار میلیارد تومان، «گروه معدن، برق، گاز و آب» با 4.9 درصد، معادل 34 هزار میلیارد تومان و بالاخره «گروه ساختمان» با 3.7 درصد، معادل 14 هزار و 800 هزار میلیارد تومان، در جایگاه آخر قرار می‌گیرند.

بر اساس این گزارش، رشد اقتصادی فصل نخست سال 1397، معادل 1.8 درصد بوده و این در حالی است که در میان فعالیت‌های اقتصادی بیشترین تاثیر در رشد اقتصادی را گروه نفت داشته است. میزان ارزش افزوده گروه نفت طی فصل نخست سال 1397 نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 5.2 درصدی داشته و سهم 1.2 واحد درصدی از رشد اقتصادی کشور را در این مدت تشکیل داده است. بعد از گروه نفت، بخش خدمات دومین عامل مسلط رشد اقتصادی کشور طی بهار 1397 بوده است. رشد ارزش افزوده این فعالیت اقتصادی معادل 1.1 درصد و سهم آن از رشد اقتصادی 0.5 واحد درصد بوده است. سهم گروه کشاورزی و گروه صنایع و معادن از رشد اقتصادی کشور در فصل نخست سال 1397 به ترتیب معادل 0.02 واحد درصد و 0.01 واحد درصد بوده است. این در حالی است که عوامل مسلط در رشد حدود 0.1 درصدی ارزش افزوده گروه صنایع و معادن در فصل نخست سال 1397، به ترتیب برق، آب و گاز (سهم 0.66 واحد درصدی)، معدن (سهم حدود 0.13 واحد درصدی) و ساختمان (سهم حدود 0.01 واحد درصدی) بوده‌اند. از دیگر سو، ارزش افزوده بخش صنعت طی فصل نخست سال 1397 نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 1.5 درصد افت داشته و سهم منفی 0.75 واحد درصدی از رشد حدود 0.1 درصدی ارزش افزوده گروه صنایع و معادن داشته است. طی این مدت، گروه خدمات سهمی معادل 0.5 واحد درصد از رشد تولید ناخالص داخلی داشته است. ارزش افزوده گروه خدمات رشد 1.1 واحد درصدی را نسبت به مدت مشابه سال 1396 داشته که در میان اجزای این گروه، بخش حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات با سهم 1.1 واحد بیشترین نقش را داشته است.

از دیگر سو، آمار و اطلاعات مقدماتی دریافت شده از وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهدکه برآورد مقادیر تولید محصولات زراعی، باغی و دامی در سال 1397 نسبت به سال قبل به ترتیب از رشدی معادل 2.1 درصد، 3.6 درصد و 5 درصد برخوردار بوده است. بر این اساس در سه ماهه اول سال 1397 و بر مبنای محاسبات فصلی، ارزش افزوده گروه کشاورزی (به قیمت‌های ثابت سال 1390)، نسبت به دوره مشابه سال قبل 0.3درصد افزایش یافته است. در گروه نفت نیز براساس محاسبات اولیه، ارزش افزوده سه ماهه اول سال 1397 به قیمت‌های ثابت سال 1390 به میزان 401.1 هزار میلیارد ریال برآورد شده که گویای رشد 5.2 درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته است. نتایج حاصل از محاسبات اولیه در این زمینه نشان‌دهنده آن است که افزایش نرخ رشد ارزش افزوده این گروه، بطور عمده ناشی از افزایش صادرات نفت خام، تولید میعانات گازی و نیز افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی نسبت به دوره مشابه سال قبل بوده است.

در بخش صنعت، شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی (که حدود 70 درصد ارزش افزوده بخش صنعت را پوشش می‌دهند) در سه ماهه اول سال 1397 نسبت به دوره مشابه سال قبل 0.5 درصد کاهش یافته است. شایان ذکر است که از مجموع 24 رشته فعالیت عمده صنعتی در سه ماهه اول سال 1397، یازده رشته فعالیت صنعتی دارای رشد مثبت بوده‌اند. همچنین بیشترین سهم از افزایش شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی (در سه ماهه اول سال 1397) به ترتیب مربوط به فعالیت تولید صنایع فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری تریلر، نیم تریلر و صنایع تولید مواد غذایی بوده است. در بخش ساختمان، ارزش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان مناطق شهری به قیمت‌های جاری طی فصل اول سال 1397 نسبت به دوره مشابه سال قبل 18.9 درصد افزایش یافته است. با اعمال شاخص‌های قیمت متناظر و تعدیل رقم مذکور، نرخ رشد ارزش افزوده ساختمان بخش خصوصی به قیمت‌های ثابت سال 1390 معادل منفی 2 درصد برآورد گردیده است. در نهایت با احتساب رقم فوق و نیز با در نظر گرفتن ارزش افزوده ساختمان دولتی، نرخ رشد بخش ساختمان به قیمت‌های ثابت سال 1390 معادل 0.1 درصد برآورد می‌شود.