نرخ نیما دستوری نیست

در روزی که نرخ ارز در بازار آزاد تجربه کاهش قیمت بالایی داشت، فعالان بخش خصوصی در اتاق تهران میزبان مدیر سامانه نیما بودند تا مشکلات خود در تامین ارز مورد نیاز از این سامانه را عنوان کنند، جایی که امیرحسین شکوهی اعلام کرد تاکنون ۴ میلیارد دلار از ۴۰ میلیارد دلار ارز صادرات غیرنفتی به کشور بازگشته است. در نشست مشترک کمیسیون‌های «بازار پول و سرمایه» و «تسهیل تجارت و توسعه صادرات» اتاق بازرگانی تهران، مشکلات فعالان بخش خصوصی در مواجهه با سامانه نیما مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این جلسه که با حضور امیرحسین شکوهی مدیر سامانه نیما برگزار شد، نمایندگان بخش خصوصی به پروسه طولانی تامین ارز از طریق این سامانه انتقاد کردند.

در ابتدا رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران با اشاره به دلایل برگزاری این نشست مشترک گفت: از زمان رونمایی از سامانه نیما، فعالان اقتصادی به ویژه در حوزه واردات با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند. در حال حاضر 16 ایستگاه برای ورود و خروج موفقیت‌آمیز از این سامانه ایجاد شده است و طولانی شدن این فرآیند از ثبت‌سفارش تا تخصیص ارز، انتقادات بسیاری را برانگیخته است. محسن بهرامی ارض‌اقدس در ادامه با اشاره به اینکه سیاست‌های ارزی دولت در بخشنامه 15 مرداد ماه نسبت به بخشنامه فروردین ماه تا حدودی اصلاح شد، ادامه داد: فعال شدن صرافی‌ها و عرضه توافقی ارز از جمله گام‌های رو به جلو در بسته اخیر ارزی بود. با این وجود، انتظار ‌می‌رفت که همزمان با آزاد شدن تبادل ارز و تعمیق بازار دوم، فاصله قیمتی در سامانه نیما و بازار آزاد کاهش پیدا کند. اما روزانه نرخ ثابتی در بازار دوم کشف ‌می‌شود که این نرخ دستوری است و اصلاح فاصله نرخ در سامانه نیما و بازار دوم نیازمند تدبیر است.

   انتظارات از جلسه با نوبخت برآورده نشد

 در ادامه این جلسه، محمد لاهوتی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با اشاره به نشست فعالان بخش خصوصی با محمدباقر نوبخت، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در اتاق ایران، گفت: در این جلسه، انتقادات جدی بخش خصوصی و فعالان حوزه کسب وکار از وضعیت اقتصادی کشور مطرح و نسبت به تعطیل شدن واحدهای تولیدی، کاهش اشتغال در بخش خصوصی، نرخ ارز و مشکلات دشوار تامین آن از سوی بنگاه‌های اقتصادی، بی‌پرده با معاون رییس‌جمهور صحبت شد. محمد لاهوتی با بیان اینکه رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در این نشست، مباحث کلی و موضوعات کلان اقتصادی را محور سخنان خود قرار داده بود، افزود: بخش خصوصی نسبت به ابهاماتی که در صدور بخشنامه‌ها و نیز تصمیمات خلق‌الساعه‌ای که از سوی دولت در حوزه‌های اقتصادی و کسب وکار کشور اتخاذ ‌می‌شود، معترض است و فعالان اقتصادی این انتظار را دارند که به مشکلات این بخش به شکل فوری رسیدگی شود.

    قیمت‌ها در نیما دستوری نیست

مدیر سامانه نیما که برای دومین بار در اتاق بازرگانی تهران حاضر شده و رو در رو با فعالان اقتصادی به گفت‌وگو نشسته بود، توضیحاتی در ارتباط با این سامانه ارایه داد و خاطرنشان کرد که سامانه نیما بخشی از فرآیند تجارت خارجی کشور است و برای رسیدگی به مشکلاتی که در حوزه کسب وکار و تجارت خارجی وجود دارد، صرفاً نباید سامانه نیما را مقصر دانست.

امیرحسین شکوهی، افزود: در فرآیند تجارت خارجی کشور، 16 گام وجود دارد که یک بازرگان و تاجر باید یک به یک آن را طی کند، در حالی که سامانه نیما صرفاً در بخش تامین ارز برای تجارت خارجی قرار دارد.

وی با بیان اینکه صادرکنندگان و واردکنندگان، بهره‌برداران از سامانه نیما هستند، افزود: در این سامانه، بانک‌های عامل و صرافی‌های مجاز نیز حضور دارند و ارز موجود خود را برای عرضه به فروش می‌گذارند. مدیر سامانه نیما سپس گفت: در این سامانه، ارز قیمت‌گذاری نمی‌شود و هیچ‌گونه قاعده‌ای برای اعلام قیمت دستوری ارز در آن وجود ندارد.

در سامانه نیما تنها روی موقعیت صرافی‌ها و بانک‌های عامل و همچنین بر میزان کارمزدها کنترل و نظارت داریم و سایر فرآیندها، شناور است. شکوهی همچنین در این نشست خبر داد که در آینده، امکان خرید و فروش فیزیکی ارز نیز در سامانه نیما فراهم خواهد شد. وی البته زمان اجرای آن را اعلام نکرد. مدیر سامانه نیما در بخش دیگری از توضیحاتش، خاطرنشان کرد که اتاق بازرگانی تهران و تشکل‌های اقتصادی بخش خصوصی می‌توانند با ارسال درخواست به بانک مرکزی، تقاضای فهرست معامله‌گران ارز اعضای خود در سامانه نیما را داشته باشند و این فهرست به صورت شفاف در اختیار قرار خواهد گرفت. به گفته وی، در سامانه نیما به غیر از دلار و یورو، سایر ارزها نیز معامله ‌می‌شود بطوری که از 31 شهریورماه سال جاری بانک مرکزی از سامانه نیما دلار دریافت کرده و معادل آن به یوآن، روپیه و سایر ارزها را در این سامانه عرضه کرده است.

    نرخ‌های مختلف و سردرگمی واردکنندگان

در ادامه این جلسه، برخی از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران و نمایندگان تشکل‌های مختلف به طرح پرسش‌ها و ابهامات خود و موکلانشان در ارتباط با سامانه نیما پرداختند. یکی از فعالان اقتصادی با اشاره به اینکه در این سامانه نرخ‌های مختلفی از سوی صادرکنندگان پیشنهاد ‌می‌شود، گفت که تفاوت نرخ‌ها موجب سردرگمی متقاضیان ارز در سامانه نیما ‌می‌شود.

محمدرضا نجفی‌منش، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز از نبود ارز در سامانه نیما انتقاد کرد و گفت: در سامانه نیما با مساله نبود برخی ارزها نظیر روپیه مواجه هستیم.

یعنی وقتی برای تامین روپیه به این سامانه مراجعه ‌می‌کنیم، ‌می‌گویند موجود نیست. در این موارد، بانک مرکزی چگونه ‌می‌تواند به تامین ارز کمک کند؟

نمایندگان بخش خصوصی در این نشست، هم‌چنان نسبت به فرآیند طولانی دریافت ارز از سامانه نیما اعتراض داشتند و این پرسش را مطرح کردند که متولی اصلی سامانه نیما کدام نهاد است و چنانچه در آن تخلفی روی بدهد، از سوی کدام نهاد مورد پیگرد قرار ‌می‌گیرد؟

   مسوولیت سامانه نیما با بانک مرکزی است

در ادامه این جلسه، امیرحسین شکوهی، مدیر سامانه نیما در پاسخ به تعدادی از پرسش‌ها توضیح داد: پیش از تاریخ 21 فروردین ماه سال جاری، زمانی که ثبت‌سفارش غیر بانکی صورت ‌می‌گرفت، فعالان اقتصادی ارز مورد نیاز خود را از صرافی تامین ‌می‌کردند. حال ممکن بود این صرافی دارای مجوز بانک مرکزی بوده یا نبوده باشد.

در واقع، فعالان اقتصادی ریال پرداخت کرده و ارز خریداری ‌می‌کردند و البته بانک مرکزی نیز این معامله را تضمین نمی‌کرد. اما اکنون بانک مرکزی در قبال مجوزی که برای صرافی‌ها به منظور ورود به سامانه نیما صادر ‌می‌کند، پاسخگوست. سامانه نیما متعلق به بانک مرکزی است و مسوول پاسخگویی در قبال عملکرد آن نیز بانک مرکزی است.

او در ادامه با بیان اینکه موقعیت کالای فعالان اقتصادی برای سامانه نیما حائز اهمیت نیست، گفت: نکته حائز اهمیت آن است که فعالان اقتصادی، گواهی ثبت آماری معتبر دریافت کرده باشند.

   فروش ارز در سامانه نیما بدون کارت بازرگانی

شکوهی افزود: خرید ارز از سامانه نیما بدون برخورداری از کارت بازرگانی ممکن نیست اما امکان فروش ارز از طریق این سامانه بدون داشتن کارت بازرگانی میسر است. در عین حال، کسی که ارز خود را برای فروش در این سامانه ‌می‌گذارد، ‌می‌تواند هر قیمتی برای آن تعیین کند اما ممکن است، خریداری برای این قیمت وجود نداشته باشد.

او در پاسخ به انتقاد برخی فعالان که ‌می‌گفتند در سامانه نیما باید 100 درصد ریال را برای خرید ارز بپردازند، گفت: اگر در گذشته امکان ثبت‌سفارش غیربانکی به صورت اعتباری وجود داشته است، در سامانه نیما نیز این امکان وجود دارد و سامانه نیما برای این روش پرداخت، مانعی ایجاد نکرده است. حتی فعالان اقتصادی ‌می‌توانند هیچ پرداخت ریالی نداشته باشند منتها این، منوط به تایید صرافی است.

مدیر سامانه نیما به اشاره به آمارهایی که در مورد صادرات غیرنفتی ارایه ‌می‌شود، گفت: از40 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی تاکنون تنها 4 میلیارد دلار ارز حاصل از آن وارد سامانه نیما شده است. بنابراین، از سامانه نیما نیز باید در همین حد توقع داشت.  او با بیان اینکه در سامانه نیما امکان واردات در مقابل صادرات نیز تعبیه شده است، گفت: این امکان جز برای محصولات پتروشیمی و کانی‌های فلزی ایجاد شده است. با وجود این، ثبت‌سفارش‌ها برای واردات در مقابل صادرات کمتر از سه درصد بوده است.

 شکوهی در ادامه، یکی از اهداف راه‌اندازی سامانه نیما از سوی بانک مرکزی را رصد بازگشت ارز صادراتی به چرخه اقتصادی کشور عنوان کرد و افزود: هدف دیگر، این بود که در تبادلات ارزی، همه صرافی‌ها حضور داشته باشند و معاملات محدود به چند صرافی خاص نباشد.

مدیر سامانه نیما سپس بطور عملی ورود و کار در سایت نیما و همچنین آخرین وضعیت داد و ستد ارز در این سامانه را به نمایش درآورد و بخش‌های مختلف آن را تشریح کرد. شکوهی افزود: تعداد درخواست‌ها در سامانه نیما در روز یکشنبه 8 مهرماه، 771 مورد بوده است. از 16 مردادماه امسال تاکنون، میزان فروش ارز صادراتی در سامانه نیما، 2 میلیارد و 583 میلیون یورو بوده است.

مجید نامی، عضو هیات مدیره اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران نیز با اشاره به اینکه برای خرید مواد اولیه حدود سه ماه است که در صف تامین ارز سامانه نیما قرار دارد، افزود: بانک مرکزی برای یافتن پاسخی برای مجهولات تجارت کشور، با راه‌اندازی سامانه نیما بخش خصوصی را قربانی ‌می‌کند.  در همین حال، شکوهی این پرسش را مطرح کرد که اگر سامانه نیما نباشد، فعالان اقتصادی از چه طریقی ارز خود را تامین ‌می‌کنند، افزود: سامانه نیما قصد تنبیه کردن فعالان اقتصادی را ندارد. او افزود: محدودیت‌های ارزی ارتباطی با سامانه نیما ندارد. اما من در این نشست حضور یافته‌ام که فعالان اقتصادی بگویند، سامانه نیما کجا مانع ایجاد کرده که من آن را رفع کنم.  در ادامه مقرر شد، مدیر سامانه نیما در نشست دیگری ظرف دو هفته آینده، بار دیگر برای پاسخ به ابهامات فعالان بخش خصوصی در اتاق تهران حضور پیدا کند.