گام آخر اتصال به «سوییفت اروپایی»
تعادل|
آخرین لایحه از لوایح چهارگانه الحاق ایران به گروه ویژه اقدام مالی (موسوم به اف‌ای تی اف) روز دوشنبه هفته جاری، از فیلتر بهارستان گذشت. اما هنوز تا عبور این لایحه از فیلتر شورای نگهبان و بدل شدن آن به یک قانون لازم‌الاجرا، راهی دشوار باقی مانده است. با این همه، تصویب این لایحه در بهارستان، با استقبال گسترده فعالان بخش خصوصی همراه بود. بطوریکه اتاق ایران در نشست مردادماه 97 خود با یک رای‌گیری نمادین، موافقت 96 درصدی فعالان اقتصادی با الحاق ایران به اف‌ای تی اف را از تریبون بخش خصوصی اعلام کرد و درعین حال نسبت به تبعات عدم پیوستن به آن نیز هشدار دادند. اما اکنون که بهارستانی گام آخر را برای تصویب این لایحه برداشتند، اعضای اتاق از فوایدو دستاوردهایی که این لایحه می‌تواند برای ایران به همراه داشته باشد، می‌گویند. از منظرآنها، در شرایط فعلی تصویب الزامات اف‌ای تی اف باعث می‌شود تا ایران در جبهه مخالف با اتحادیه اروپا که در ماه‌های اخیر تلاش حائز اهمیتی برای حفظ برجام داشته است، قرار نگیرد و از طرفی به دنیا ثابت می‌کند که مراوده مالی با ایران پرخطر نیست. از سوی دیگر، پذیرش اف‌ای تی اف اما دست کم یک فایده دیگر برای ایران به دنبال دارد؛ آن‌هم ایجاد ساز وکاری مستقل برای نقل و انتقالات مالی با ایران از سوی اتحادیه اروپا است، که با برداشتن گام آخر در راستای تصویب این لایحه، این هدف نیز محقق خواهد شد.
تصویب آخرین ربع«اف‌ای تی اف»
یک‌شنبه هفته جاری مجلس شورای اسلامی پس از گذشت تقریبا چهار ماه، لایحه پیوستن ایران به «کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم» را به عنوان آخرین لایحه از لوایح چهارگانه اف‌ای تی اف تصویب کرد. به این ترتیب، آخرین بخش از بخش‌های چهارگانه این لایحه از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت و اکنون توپ در زمین شورای نگهبان است. در جریان رای‌گیری برای تصویب یا رد این لایحه، 143 نماینده مجلس از مجموع 271 نماینده حاضر با این استدلال که با تصویب این لایحه در مجلس، یکی از اصلی‌ترین بهانه‌ها برای عدم همکاری مالی با ایران در سطح جهانی برداشته می‌شود، موافقت خود را با تصویب سی اف تی اعلام کردند.
این در حالی است که به اعتقاد فعالان بخش خصوصی، قرار نگرفتن ایران در فهرست کشورهای مورد قبول اف‌ای تی اف به کاهش قابل‌توجه مراودات مالی با ایران منجر می‌شود و علاوه بر این، ایران را در معرض اعمال تحریم‌های بین‌المللی مالی قرار می‌دهد. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز در سی و نهمین نشست هیات نمایندگان خود در مردادماه سال جاری با قرائت بیانیه‌ای درباره پیوستن ایران به گروه کاری اقدام مالی برای پولشویی، مهم‌ترین دستاوردهای پیوستن ایران به اف‌ای تی اف را تشریح کرد و در جریان رای‌گیری نمادینی که در انتهای این نشست صورت گرفت، 96 درصد از فعالان بخش خصوصی موافقت خود را با تصویب این لایحه اعلام کردند. نمایندگان پارلمان بخش خصوصی بر این باور بودند که در شرایط فعلی تصویب الزامات اف‌ای تی اف باعث می‌شود تا ایران در جبهه مخالف با اتحادیه اروپا که در ماه‌های اخیر تلاش حائز اهمیتی برای حفظ برجام داشته است، قرار نگیرد و از طرفی به دنیا ثابت می‌کند که مراوده مالی با ایران پرخطر نیست.
در بیانیه‌ای که در انتهای نشست مردادماه 97 اتاق ایران در مورد الحاق ایران به “ اف‌ای تی اف “ قرائت شد، اعضای اتاق تأکید کردند که در حال حاضر ۴۰توصیه از طرف «اف‌ای‌تی‌اف» صادر شده است که عملکرد کشورهای مختلف را براساس میزان به کارگیری این توصیه‌ها مورد ارزیابی قرار می‌دهد. گرچه توصیه‌های ۴۰گانه اف‌ای تی اف از منظر حقوق بین‌المللی نمی‌تواند برای کشورها الزام قانونی ایجاد کند، اما این توصیه‌ها جزو حقوق نرم دسته‌بندی شده و بنابراین ضمانت اجرایی قوی دارند. عدم پیروی از توصیه‌های این گروه کاری اقدام مالی و در نتیجه آن برخورد «اف‌ای‌تی‌اف» با کشوری که همکاری نمی‌کند، می‌تواند آن کشور را در انزوای مالی قرار دهد. این در حالی است که ایران نخستین‌بار در سال ۲۰۰۹ میلادی در فهرست کشورهایی قرار گرفت که اف‌ای تی اف نسبت به آنها ابراز نگرانی کرد. پس از آن طی سال‌های 2013 تا 2016 ایران به عنوان کشور دارای خطر راهبردی معرفی شد و از آن زمان تاکنون وضعیت ایران از منظر اف‌ای تی اف در حالت تعلیق است.
چرا پیوستن به «اف‌ای‌تی‌اف» مهم است؟
اما از منظر پدرام سلطانی، نایب‌رییس اتاق ایران، تصویب لایحه سی اف تی در مجلس شورای اسلامی، نشان‌دهنده نگاه فنی و حرفه‌ای به کنوانسیون‌های بین‌المللی است. او می‌گوید: انطباق مدیریت ریسک عملیات پولی و بانکی با سازوکارهای مقابله با پولشویی تأمین مالی تروریسم تقریباً در تمامی کشورهای دنیا به درجه‌ای رعایت می‌شود و طی 10 سال گذشته پیشرفت محسوسی در انطباق با این سازوکارها در کشورهای دنیا اتفاق افتاده است. حتی در کشورهایی مانند چین و روسیه که همسویی بیشتری با سیاست‌های ما دارند هم در این مدت پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای در انطباق قوانین و مقررات آنها با اف‌ای‌تی‌اف صورت پدیرفته است. به گزارش اتاق ایران، سلطانی ادامه می‌دهد: هرکسی که آشنایی مختصری با الزامات امروزی عملیات پولی و مالی با جهان و در سطح دنیا داشته باشد می‌داند که این قواعد و ضوابط در حال حاضر به الزامات ارتباطات پولی و بانکی در دنیا تبدیل‌شده و عملاً اگر کشوری این ضروریات را نپذیرد، ادامه فعالیت را برای خودش سخت و محدود می‌کند.
از دیگر سو، مسعود خوانساری، دیگر نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران، نیز معتقد است ایران حتی تا پیش از خروج یک جانبه امریکا از برجام، قصد پیوستن به کارگروه ویژه اقدام مالی را در دستور کار داشت؛ چراکه پس از امضای برجام برای برقراری روابط بانکی با دنیا، نیاز به رعایت استانداردهای بین‌المللی در سیستم پولی و بانکی احساس می‌شد. او می‌گوید: با تعلیق ایران از لیست سیاه مالی جهان فرصت‌هایی برای تکمیل فرایندهای لازم و انجام اقدامات اصلاحی در مسیر شفاف‌سازی مبادلات بانکی و مبارزه عملی با پولشویی و تأمین مالی تروریسم در سیستم قانونی کشور، تعیین شد. با تکمیل اقدامات لازم برای پیوستن به اف‌ای تی اف این امیدواری تقویت شده است که دیپلمات‌های فعال کشورمان در مذاکرات خود با اروپا دست پُرتری داشته باشند و بتوانند برای راه‌اندازی ساز و کار مالی جدیدی با کشورهای باقیمانده در برجام اقدام کنند.
از آن‌سو، حسین سلاح‌ورزی، عضو هیات رییسه اتاق ایران نیز در این باره می‌گوید: تصویب سی اف تی و پذیرش لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم یک ضرورت انکارناپذیر به شمار می‌رود. اما باید توجه داشته باشیم که قرار نیست با تصویب اف‌ای تی اف همه مشکلات اقتصادی به یک‌باره حل شود. چون ایران در دهه 1380 هم این کنوانسیون را قبول داشته اما نکته اینجاست که عدم پذیرش آن بهانه‌ای نمی‌شود تا کشورهای غربی از جمله امریکا بخواهند محدودیت‌های خود را تشدید کنند. از طرفی با وجود تحریم‌های امریکا برخی کشورها در قالب پیمان‌های مالی دو جانبه یا همان سوئیفت اروپایی تعهد داده‌اند که مسیر همکاری شرکت‌های ایرانی و اروپایی را هموار کنند و بر همین اساس پذیرش این کنواسیون نیاز اساسی است تا بتوانیم از ظرفیت آن برای تداوم همکاری‌ها بهره ببریم.
کیوان کاشفی، رییس اتاق بازرگانی کرمانشاه اما معتقد است مساله تصویب یا عدم تصویب لایحه اف‌ای تی اف نباید تا این اندازه پیچیده می‌شد. او می‌گوید: برخی از اظهارنظرها این شائبه را ایجاد کرد که برخی از اهمیت پذیرش قوانین بین‌المللی در ارتباطات اقتصادی مطلع نیستند. اما تصور نمی‌کنم با جلسه هفته جاری مجلس و تصویب آخرین لایحه این کنوانسیون بین‌المللی، موضوع اف‌ای‌تی‌اف تمام‌شده باشد. از اینجای کار به بعد وظیفه نهادهای تخصصی ازجمله اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران است تا از آثار و نتایجی که اف‌ای تی اف می‌تواند برای اقتصاد کشور داشته باشد، شفاف‌سازی کنند.
حسین پیرموذن، رییس اتاق بازرگانی اردبیل اما به این نکته اشاره می‌کند که تنها کشوری که از الحاق به اف‌ای‌تی‌اف سر باز زده، کره شمالی است. به گفته پیرموذن، بخش خصوصی در سال‌های اخیر دشواری‌های زیادی برای ایجاد ارتباطات بانکی داشته است. در زمان تحریم‌ها با راه‌های غیر بانکی مراودات خود را دنبال می‌کرد از خدمات سوئیفت و ال‌سی محروم بود. او می‌گوید: این امیدواری وجود داشت تا با امضای برجام محدودیت‌ها برداشته شود اما مانع بعدی استانداردهای بانکی ایران بود که مورد تأیید اکثر بانک‌های جهان قرار نداشت. پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی یکی از پیش‌نیازهای ارتباطات بانکی با جهان است چراکه به غیر از کره شمالی سایر کشورها این قواعد بین‌المللی را برای مبارزه با پولشویی پذیرفته‌اند و عدم پذیرش آن از سوی ایران پیام نااطمینانی را به جهان منتقل خواهد کرد. باید به دنبال اطمینان بخشی به سرمایه‌گذاران خارجی و بانک‌های اروپایی باشیم تا برای همکاری با ایران مانعی نداشته باشند به همین دلیل تصمیم مجلس را می‌توان اقدامی مثبت در جهت گسترش روابط بین‌المللی اقتصاد آن‌هم در شرایطی که امریکا قصد محدودسازی آن را دارد، تلقی کنیم.
البته از منظر احمد پورفلاح، مشاور عالی رییس اتاق ایران، عدم پذیرش اف‌ای تی اف از سوی ایران موجب می‌شود که بسیاری از کشورهای دنیا، حتی در نبود تحریم‌ها، حاضر به همکاری با ایران نباشند. از طرفی عدم پذیرش اف‌ای‌تی‌اف ، درست مانند عدم پیوست به سازمان جهانی تجارت (WTO) موجب می‌شود که کالاهای صادراتی ایران در کشورهای مقصد، با تعرفه‌های بسیار سنگینی رو به رو شوند. پورفلاح ادامه می‌دهد: این در حالی است که به نظر من پذیرش اف‌ای‌تی‌اف حتی از پیوستن به سازمان جهانی تجارت هم مهم‌تر است، چرا که بدون پیوستن به سازمان تجارت جهانی ما می‌توانیم ولو با تحمل تعرفه‌های بالاتر، با کشورهای دیگر مبادلات تجاری داشته باشیم، اما در صورت عدم پذیرش اف‌ای تی اف، ما حتی قادر نخواهیم بود مبلغی را که تجارت با آن صورت می‌گیرد، جابه‌جا کنیم. ما باید با هر پدیده‌ای به شکل علمی برخورد کنیم و در اینجا هم متخصصین اقتصادی می‌گویند که برای ایران ضرورت دارد که اف‌ای تی اف را بپذیرد. او ادامه داد: بسیاری از کشورها هم به دنبال این هستند که ایران را به هر دلیلی تحریم کنند و عدم پذیرش اف‌ای تی اف، این علامت را به آنها می‌دهد که می‌توانند ایران را از حقوق خود در اقتصاد بین‌الملل محروم کنند.
پذیرش «اف‌ای‌تی‌اف»، پیش نیاز ایجاد سوئیفت اروپایی
پذیرش “ اف‌ای تی اف “ اما دست کم یک فایده اساسی دیگر برای ایران به دنبال دارد: ایجاد ساز وکاری مستقل برای نقل و انتقالات مالی با ایران از سوی اتحادیه اروپا. سوئیفت یک شبکه مالی است که انتقال مقادیر بالای پول را بین کشورها در سراسر جهان ممکن می‌سازد. مقر آن در بلژیک است، ولی هیات‌مدیره آن شامل مقامات اجرایی بانک‌های امریکا هم می‌شود و قانون فدرال امریکا به آنها اجازه می‌دهد علیه بانک‌های سراسر جهان عمل کنند. سوئیفت اکثر پیام‌های بین‌بانکی را حمایت می‌کند و بیش از ۱۱ هزار موسسه مالی در بیش از ۲۰۰ کشور را به هم متصل می‌سازد. با تشدید تحریم‌ها علیه ایران، شبکه سوئیفت ایران در ابتدا از روز ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ قطع شد. این امر پیوند بانک‌های ایرانی با شبکه مالی جهانی را قطع کرد، اما پس از برجام، در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۹۴ رسماً اعلام شد که تحریم سوئیفت از ایران برداشته شده است. حال مجدداً ارتباط ایران با شبکه بانکی جهان قطع شده است و در این میان نگاه همه به تصویب اف‌ای تی اف یا همان اقدام مالی مشترک در مجلس است.
در هفته گذشته، برخی کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا، فرانسه، سوییس و آلمان، اظهار امیدواری کردند که تا پیش از 13 آبان ماه، ساز و کاری مشابه ساز و کار «سوئیفت» برای تداوم نقل و انتقالات بانکی با ایران ایجاد کنند. برخی از مقامات سیاسی کشورهای اروپایی هم از جایگزینی یورو به جای دلار استقبال کردند و آن را نشانه تقویت پول ملی‌شان می‌دانند. این در حالی است که هندی‌ها هم از سوئیفت اروپایی استقبال کرده‌اند، چرا که می‌تواند در لیست خریداران نفت ایران باقی بماند. رویترز به نقل از یک منبع مطلع هندی گفته است: با توجه به تلاش اروپا برای ایجاد نظام پرداخت مستقل از امریکا، هند قصد دارد که از این امکان برای تبادلات مالی با ایران استفاده کند.
