یارانه سوخت؛ حلال مشکل یا مشکل‌زا
خانه ملت| طغیان دلار که در ماه‌های اخیر مهم‌ترین مولفه تغییر قیمتها در بازار اقتصادی ایران بوده است، اکنون اثرات منفی خود را بر سوخت و مشخصا بنزین نیز به جا گذاشته و باعث شده قیمت این فرآورده به کمتر از ۱۲ سنت به قیمت دلار سامانه نیما برسد، قیمتی که بنزین ایران را بعد از ونزوئلا ارزانترین بنزین دنیا کرده است.
آمار غیر رسمی از قاچاق روزانه 20 میلیون لیتر بنزین از ایران به کشورهای همسایه خبر می‌دهد، خبری که پیش از این رییس فراکسیون کارگری مجلس شورای اسلامی نسبت به آن هشدار داد و اعلام کرد بخشی از آمار مصرف سوخت و دامنه افزایش آن را باید در قاچاق بنزین جست‌وجو کرد .
بررسی‌ها نشان می‌دهد فاصله قیمتی بنزین ایران با کشورهای همسایه مهم‌ترین دلیل رشد صعودی قاچاق بوده است، چنانکه گفته می‌شود قیمت بنزین با ارز آزاد در ترکیه اکنون حدود 19هزار و 300 تومان، در افغانستان حدود 12هزار و 400تومان و در پاکستان حدود 12 هزار و 700 تومان برآورد شده است. این فراورده همچنین در آذربایجان حدود 8000تومان، در اردن حدود 25 هزار و 300 تومان، در امارات متحده عربی حدود 11هزار و 500تومان و در عراق حدود 10 هزار و 700 تومان قیمت دارد و این قیمتها باعث رونق قاچاق شده است.
یارانه سوخت به خانوار؛ راه‌حلی برای گرانی؟
نیکولاس مادرو، رییس‌جمهور ونزوئلا که ارزانترین بنزین دنیا را دارد اعلام کرده است، به منظور جلوگیری از میلیاردها دلار ضرر به این کشور بنا دارد یارانه بنزین داخلی را حذف و قیمت بنزین این کشور را تا سطح بین‌المللی افزایش دهد.
راهکار ونزوئلایی‌ها در حالی از سوی کارشناسان اقتصادی ایران رد می‌شود، که رشد قیمت بنزین در ایران به معنای رشد قیمتی سایر کالاهاست و در شرایط کنونی بستر اقتصادی کشور ظرفیت چنین تحریکی را ندارد، لذا برای کنترل قاچاق و مصرف سوخت باید راهکارهای دیگری به‌کار گرفته شود . هدایت‌ا... خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی عقیده دارد: نوسان قیمت دلار به همراه کاهش ارزش پول ملی در مقایسه با سایر پول‌های رایج دنیا نظیر دلار و یورو و همچنین ثابت ماندن قیمت بنزین از سال 94 تاکنون باعث شده، یارانه دولتی بنزین به جیب قاچاقچیان سرازیر شود. وی می‌افزاید: برای کنترل قاچاق و جلوگیری از هدررفت منابع انرژی و مالی کشور باید هرچه سریع‌تر به راهکاری متوسل شد، که قاچاق بنزین را از صرفه اقتصادی خارج کند. به گفته این نماینده مجلس واقعی کردن قیمت بنزین و به جای آن پرداخت یارانه مستقیم سوخت به خانوار راهکاری است که می‌تواند ضمن کنترل قاچاق از تبعات منفی واقعی‌سازی آن بکاهد.
تله یارانه نقدی در مدار تکرار
پرداخت یارانه سوخت به خانوار مخالفان زیادی دارد، که باعث می‌شود نتواند به آسانی راهی صحن علنی شود، مخالفان سرسختی که معتقدند پرداخت یارانه نقدی با هر عنوانی همان تله پرداخت یارانه نقدی است که خلاص شدن از آن اگر غیرممکن نباشد با هزینه‌های هنگفت اجتماعی و سیاسی همراه خواهد بود. در ادبیات اقتصادی، پرداخت یارانه به بخش‌هایی صورت می‌گیرد که دولت بنا دارد مردم را به استفاده از آن تشویق کند، چنانکه پرداخت یارانه نشر کتاب به معنای حمایت از تولید و انتشار و توسعه کتابخوانی در کشور است؛ بنابر این فرمول پرداخت یارانه آن هم بصورت مستقیم برای بنزین به معنای حمایت از مصرف بیشتر بنزین است، در حالی که درسایر انواع انرژی مثل آب و برق با مدیریت بهینه کاهش مصرف و تغییر الگوی مصرف تا حدود قابل قبولی نهادینه شده است. با وجود این حذف مطلق یارانه انرژی نیز به عقیده مخالفان می‌تواند شکاف طبقاتی را افزایش داده و حتی برخی مشاغل اقتصادی را نیز دستخوش توفان کند. علیرضا محجوب، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس که از نخستین کسانی بودکه نسبت به افزایش قاچاق سوخت هشدار داد، معتقد است: شرایط کنونی پرداخت یارانه دولتی به بنزین که به‌صورت پنهان صورت می‌گیرد به‌معنای پرداخت یارانه بیشتر به افراد مرفهی که دارای خودروهای شش و هشت سیلندری هستند، یعنی دولت یارانه کافی برای خیابان نوردی مازارتی و پورشه‌ها پرداخت می‌کند. این نماینده تهران ری و شمیرانات همچنین پرداخت یارانه مستقیم سوخت به مردم را اشتباه استراتژیک دولت دانسته و می‌گوید: پرداخت نقدی اشتباه جبران‌ناپذیری است که به معنای اتلاف منابع است، معنی ندارد دولت ماهانه رقمی مثل 600 هزار تومان به هر خانوار بپردازد تا بتواند قیمت بنزین را واقعی کند؛ آنوقت منابع مالی لازم برای تکمیل خطوط مترو یا تقویت ناوگان مسافربری عمومی نداشته باشد. محجوب معتقد است برای جلوگیری از قاچاق سوخت باید به راه‌حل‌های کم هزینه‌تری رسید که می‌تواند مبتنی بر کنترل مرزها و جلوگیری از خروج بنزین از مرزهای کشورمان باشد.
