خطای بزرگان
گروه بورس |سمیرا ابراهیمی|
این روزهای بازار به اندازه‌ای حاشیه دارد که اصل آن در سایه قرار گرفته است. روزهای خوب بازار در نیمه دوم شهریور به اندازه هیجان و شتاب و جهش شارپی به همراه داشت که سرمایه‌گذاران جدید الورود، گروه گروه به بازار آمدند. در آن مدت تمام بازار سبزپوش بود و دست روی هر سهمی می‌گذاشتند، سود ده بود. اما قدیمی‌های بازار می‌دانستند که این بازار به دوران استراحت و اصلاح هم خواهد رفت. این اتفاق هم افتاد اما بسیاری از سرمایه‌گذاران از بازار رفتند یا جهت حرکتی خود را عوض کردند. در این میان حسب معمول تمام اوقات بازار حرف و شایعاتی نیز پیش آمد که فارغ از صحت و سقم بسیاری از آنها، جهت دهی‌های جدیدی به بازار می‌داد.
بغض حقیقی‌ها از حقوقی‌ها
دوران اصلاح و استراحت بازار که حدود دو هفته به طول انجامید با این صحبت که حقوقی‌ها از سهم حمایت نمی‌کنند، استمرار داشت. اگر نگاهی به وضعیت عملکرد حقوقی‌ها بیندازیم، مشاهده می‌شود تقریبا از نیمه‌های هفته دوم مهرماه که بازار در حال ورود به فاز اصلاح بود، حقوقی‌ها نیز شروع به فروش‌های شدید کردند. البته روزهای فروش حقوقی‌ها پیش از آن آغاز شده بود و تقریبا می‌توان گفت جهش‌های شارپی بازار بر عهده حقیقی‌ها بود. زیرا در همان یک الی دو هفته ریزش‌های متوالی که از 8 مهرماه آغاز شد، حقوقی‌ها نسبتا حامی بازار بودند و از جایگاه فروشنده بودن خود آرام آرام خارج شدند.
با این حال حمایت اصلی از بازار که با مثبت شدن آن نیز همراه شد، تقارن تاریخی با جلسه دادستان و مسوولان سازمان بورس داشت. در آن جلسه که در روز 21 مهرماه برگزار شد، دادستان تهران سوالی مطرح کرد مبنی بر اینکه «آیا این درست است که برخی‌ها با بالا بردن و پایین بردن سهام می‌توانند شرکت‌ها را به زمین بزنند؟» این سوال که حاکی از عزم قوه قضا برای بررسی روند خرید و فروش‌ها در بازار دارد، با ورود حقوقی‌ها به عنوان خریداران مقتدر بازار در دو روز معاملاتی بعد از آن همراه شد و پس از آن نیز خرید و فروش آنها دوباره به حالت تعادلی قبل بازگشت.
ضرورت بازارگردانی حقوقی‌ها
آنچه حقوقی‌ها در بازار انجام می‌دهند و بعضا محل مناقشه شده است، به این صورت است که فروش و عرضه‌های باحجم بالا توسط آنها کلید می‌خورد و به دلیل آنکه به صورت منطقی و بر اساس نظام عرضه و تقاضا، فروش موفق نیاز به عرضه در قیمت مناسب دارد، پایین‌تر از قیمت نهایی کشف شده اقدام به عرضه می‌کنند. به همین دلیل گاهی مشاهده می‌شود که 5 درصد مثبت تبدیل به 5 درصد منفی می‌شود. این رفتار به دنبال رفتار توده‌ای فروش از سوی حقیقی‌ها را نیز به دنبال دارد و در نهایت باعث منفی شدن جو عمومی بازار می‌شود. اما اگر این عرضه‌ها، تدریجی و کنترل شده باشد و در فاصله زمانی منطقی بدون آنکه قیمت سهم افت چشمگیر داشته باشد، خرید مجدد توسط عرضه‌کنندگان در دستور کار باشد، در واقع نهاد ناظر باید یک نوع بازارگردانی همگانی توسط حقوقی‌ها را شکل دهد تا نوسانات کوتاه‌مدت سهم‌ها، برای عده‌ای همراه با زیان‌های غیرقابل جبران تبدیل نشود.
به همین دلیل یک بازار گردانی گسترده جمعی توسط حقوقی‌ها را در همین زمان‌های رشد می‌توان شکل داد، زیرا اگر قرار باشد همه در بالاترین نقطه بفروشند احتمالا نزدیک به صفر درصدشان موفق خواهند شد و هیجان بر بازارحاکم خواهد شد. همان اتفاقی که کارشناسان مالی رفتاری از آن تحت عنوان شکست در رفتار رمه‌ای یاد می‌کنند.
چالش‌های تداوم اعتماد در بازار
مرادی، مدیرمعاملات کارگزاری مبین سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» در تشریح این گزاره که گفته می‌شود حقوقی‌ها مقصر افت بازار هستند، گفت: به صورت کلی نمی‌توان گفت که حقوقی‌ها در حال خروج از بازار هستند. اما دیده شده است که برخی از حقوقی‌ها اقدام به رنج قیمتی کردند و در قیمت‌های پایین‌تر از فروش، اقدام به فروش می‌کنند که این موضوع به ترس و استرس سهامداران منتج شده است. بسیاری از حقوقی‌ها نیز در حال فروش هستند اما در یکی دو هفته ریزشی بازار، برخی از حقوقی‌ها عرضه‌های سنگین آبشاری و با قیمت پایین داشتند که این موضوع لطمه‌هایی هم به بازار وارد کرد.
او افزود: بسیاری از کسانی که حضور داشتند، شاهد آن بودند که سهم را در 5 درصد مثبت خریدند، اما همان روز 5 درصد منفی شد که دلیل آن عرضه حقوقی بود. بسیاری از افرادی که با این موضوع مواجه شدند، به دلیل ترسو بودن سرمایه از بازار رفتند. توجه به این نکته ضروری است که بسیاری از این افراد، سرمایه‌گذاران قدیمی بازار بودند اما مواجهه با این رفتار، آنها را ترساند، یا از بازار خارج شدند یا اوراق مشارکت خریدند.
به گفته مرادی در یکی دو هفته اخیر، بازار جمع شد. بسیاری از حقوقی‌ها اقدام به خرید کردند و از سهم خود حمایت کردند. همین موضوع باعث شد که بازار روند مثبت بگیرد و ترس‌ها کمرنگ شود. در اواخر هفته اخیر شاهد آن بودیم که صف‌های خرید عرضه نشد و همین موضوع اعتماد را به بازار بازگرداند.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: تداوم وجود این اعتماد در بازار، به کلیت بازار بستگی دارد. با این قیمت دلار و فاکتور‌های بنیادی شرکت‌ها، بازار سهام جای رشد دارد و در کوتاه‌مدت نیز انتظار داریم که بازار روند مثبت و خوبی داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در هفته اخیر، در جلسه مسوولان سازمان بورس با دادستان، برخی از افراد ترسیدند و از آن روز به بعد، خریدهای حقوقی‌ها هم بیشتر شد و از بازار حمایت کردند. حال اگر بررسی شود که کسی تخلفی کرده، اقدام به بر هم زدن نظم بازار کرده و با آن برخورد جدی قانونی شود، اعتماد برای مدت طولانی به بازار باز می‌گردد و رشد بلندمدتی پیش روی بازار خواهد گذاشت.
