شق سوم در بهینه شدن مصرف برق

  فرداد احمدی

کارشناس ارشد جامعه‌شناسی

سال‌هاست که متولیان صنعت آب و برق کشور همگام با سایر مسوولان به موضوع فرهنگ‌سازی در مصرف بهینه تأکید می‌کنند. در حوزه برق مساله اصلی اینجاست که قیمت‌های تولید برق به مراتب بالاتر از هزینه‌های اخذ شده از مصرف کنندگان است و در عمل نوعی یارانه به مصرف کنندگان برق اعطا می‌شود که پیامدهای منفی زیادی برای صنعت برق به همراه دارد. نخست، همخوانی نداشتن هزینه‌ها با قیمت‌ها، طرح‌های توسعه صنعت برق را به بودجه‌های دولتی وابسته کرده و سطح شکوفایی آن را تابع سطح توانمندی دولت در تزریق بودجه می‌کند. در دوران وابستگی مالی به دولت می‌تواند مشکل‌ساز شود و طرح‌ها توسعه‌ای برق را با تعویق یا تعلیق روبرو کند که در نهایت به معنای کاستی در عرضه برق به شهروندان و گسترش خاموشی‌ها خواهد شد. دوم، همخوانی نداشتن هزینه‌ها با قیمت‌ها به معنی آن است که برق ارزان‌تر از آنچه واقعا باید باشد در اختیار مردم قرار گیرد و ارزان بودن هر کالایی به ناچار اسراف در مصرف آن را به همراه خواهد داشت. باید بپذیریم که در هر جامعه‌ای، با هر سطحی از فرهیختگی باز هم برخی گروه‌هایی وجود دارند که در مصارف خود دقت لازم را به خرج نمی‌دهند و منابع را هدر می‌دهند و یکی از ابزارهای مهم جلوگیری از بدمصرفی، به کارگیری ابزار قیمتی است .

اما مشکل اساسی متولیان در واقعی کردن قیمت برق، نبود بستر و ظرفیت مناسب در جامعه برای پذیرش این افزایش قیمت است و سال‌هاست که تاکنون تنها یک پاسخ برای این مساله از طرف متولیان صنعت برق داده شد: «فرهنگ‌سازی». چیزی که تحت عنوان فرهنگ‌سازی مد نظر مسوولان قرار داشته است با مصادیقی مثل تبلیغات در تلویزیون و بیلبوردها و سایر رسانه‌ها تعریف می‌شود که البته تاکنون نتیجه دلخواهی نیز در بر نداشته است. این مساله در سخنان دیروز وزیر نیرو به شکلی دیگر مطرح شد. اردکانیان در سخنرانی خود بیان کرد: «دیگر زمان اینکه از بالا و با توصیه و بخشنامه و یا صرفا زیرنویس در شبکه‌های تلویزیونی این مسائل ترویج شود گذشته است و باید به راه‌های جدید اجتماعی فکر کرد.» اردکانیان در میان دوگانه ابزار قیمتی و ابزار فرهنگی (فرهنگ‌سازی) شق سومی را تحت عنوان مساله اجتماعی مطرح کرد که بر اساس آن می‌بایست توجه به مصرف بهینه برق به عنوان یک مساله اجتماعی به حدی در جامعه گسترش یابد که خود مردم مطالبه‌گر اصلی این موضوع شوند، امری که از نظر وزیر نیرو در تابستان امسال سویه‌هایی از آن در مساله برق اتفاق افتاد. در مجموع به نظر می‌رسد موسم توجه به وجوه اجتماعی در برنامه‌ها و پژوهش‌ها و سیاستگذاری‌ها فرا رسیده است.