ورود رسمی نفت به تابلوی بورس انرژی

گروه انرژی| نادی صبوری|

تابلوی معاملات بورس انرژی دیروز نام تجاری «نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران» را وارد تابلوی معاملات خود کرد تا امروز راس ساعت 2 بعد از ظهر، برای نخستین‌بار در تاریخ فروش نفت ایران، این محصول در بورس با حجم 1 میلیون بشکه عرضه شود. در این عرضه بهای نفت خام هر بشکه 79.15 پرمیوم دلاری در نظر گرفته شده است و آن‌طور که مسوولان شرکت ملی نفت اعلام کرده‌اند هر ایرانی یا خارجی که دارای کد معاملاتی بورس انرژی باشد خواهد توانست در این عرضه نفت خریداری کند. محموله‌هایی که امروز در رینگ بین‌الملل بورس انرژی عرضه می‌شوند حداقل 35 هزار بشکه هستند که کف سرمایه مورد نیاز آن حدود 2.7 میلیارد دلار است.

پلاک 243 خیابان مطهری بعد از تقاطع قائم مقام فراهانی امروز شاهد اتفاقی جدید در فروش نفت خام ایران خواهد بود. بالاخره روز موعود فرا رسید و پس از فراز و نشیب فراوان، نفت خام در بورس انرژی عرضه می‌شود.

18 مهر ماه شرکت ملی نفت ایران اطلاعیه‌ای را با عنوان «پیش‌اطلاعیه عرضه نفت‌خام در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران» منتشر کرده و در آن اعلام کرد که تا پایان مهر «تا» پایان مهر ماه میزان «یک میلیون بشکه» نفت خام را در بورس انرژی عرضه خواهد کرد. اما به دلیل آنچه که بیژن زنگنه وزیر نفت آن را «داشتن صدها مساله برای حل شدن» خواند این اتفاق تا امروز به طول انجامید.

شامگاه 23 مهر ماه اطلاعیه‌ای تکمیلی از سوی شرکت ملی نفت ایران منتشر شد که مشخص کرده بود امروز یکشنبه ششم آبان ماه تاریخ عرضه نفت خام در بورس است. این اتفاق به دنبال این رخ می‌دهد که اوایل مهر ماه بیژن زنگنه وزیر نفت ایران از «توافق سران 3 قوه» بر سر عرضه نفت خام در بورس خبر داد.

NIOC در نخستین پیش‌اطلاعیه منتشر شده عرضه نفت در بورس را اقدامی در راستای تحقق «بند 13 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، مبنی بر ایجاد تنوع در روش‌های فروش نفت و مشارکت بخش خصوصی» و همچنین « اجرای بند (ح) ماده 4 قانون پنج ساله برنامه ششم توسعه کشور» توصیف کرد.

  5 هزار تن حداقل خرید

به گزارش «تعادل» شرکت بورس انرژی که قرار است نخستین عرضه بورسی نفت خام در تاریخ فروش نفت ایران در آن صورت گیرد چهارمین بورس ایران است که در سال 91 تاسیس شد. این شرکت خود را تشکلی خودانتظام معرفی می‌کند که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی) و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. تاکنون برق و سایر حامل‌های انرژی در این بورس معامله می‌شد.

همانطور که پیش‌تر نیز اعلام شده بود و دیروز نیز در اطلاعیه عرضه مندرج در وب سایت بورس انرژی مشخص شد، کارگزاری خبرگان سهم کارگزاری عرضه‌کننده نفت خام سبک ایران به مشتریانش خواهد بود.

نخستین‌بار عرضه اوراق مشارکت شرکت ملی نفت ایران نیز پیشتر توسط همین کارگزاری انجام شده بود.

NIOC قبلا اعلام کرده بود که حداقل وزن محموله‌های قابل خرید هزار تن معادل35 هزار بشکه استاندارد است که خریداران می‌توانند با تجمیع قراردادهای خرید، نسبت به برداشت محموله‌های بزرگ‌تر اقدام کنند.

بیژن زنگنه وزیر نفت نیز در مورد مقدار عرضه نفت خام در نخستین عرضه بورسی اعلام کرده بود که می‌توانیم حدود ۴۰ هزار بشکه در روز عرضه داشته باشیم. اما بطور کلی عرضه به صورت خرد و آزمایشی است.

اگر حداقل اعلام شده از سوی شرکت ملی نفت برای هر محموله عرضه را مبنا قرار داده و قیمت 79.15 دلاری اعلام شده را در نظر بگیرم، حداقل سرمایه لازم برای خرید کردن در رویداد تاریخی عرضه نفت در بورس حدود 2 میلیون و 770 هزار دلار است.

  خصوصی‌ها چه می‌کنند؟

بخش خصوصی ایران تاکنون بارها تمایل خود را برای ورود به این بازار اعلام کرده است. در تازه‌ترین واکنش حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی پس از آنکه وزیر نفت از اجماع 3 قوه برای عرضه نفت خام در بورس خبر داده بود عنوان کرد: « حرکت دولت در راه‌اندازی بورس نفت حمایتگرانه و خوب است و اگر تداوم یابد بخش خصوصی چه در نفت چه در میعانات چه در فرآورده کمک خواهد کرد؛ البته باید توجه کرد که مانند دور قبل تحریم‌ها، احتمالا صادرات نفت خام ایران در ماه‌های نخست و تا پیدا کردن ساز و کارهای مناسب کاهش خواهد یافت و به همین دلیل بخش خصوصی نیز زمان نیاز دارد.»

علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در حاشیه کنگره نفت و نیرو به خبرنگاران گفت که به نظرش خریداران نفت در بورس سود خوبی خواهند کرد اما این سود مشابه سفته‌بازی نیست. او تاکید کرد که در این معامله باید «ناسیونالیستی» سود کرد.

آن‌طور که بارها اعلام شده است فروش نفت خام سبک ایران در بورس به صورت 20 درصد ریالی و 80 درصد ارزی خواهد بود که تسویه بخش ریالی (بر اساس نرخ تسعیر سنا) بصورت نقدی قبل از تحویل محموله و تسویه بخش ارزی به صورت اعتباری، با ارایه ضمانتنامه بانکی تعهد پرداخت ریالی معتبر از بانک‌های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران، پس از تحویل محموله صورت می‌گیرد.

آن‌طور که مشخص است، بخشی از ارزش سفارش هر خرید باید قبل از عرضه به حسابی که از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اعلام می‌شود واریز شود. مبلغی که 10 درصد ارزش کل سفارش بوده و در صورت انجام معامله بخشی از 20 درصد ریالی آن محسوب می‌شود.

همانطور که وزیر نفت عرضه نفت خام در بورس را «خرد» و «آزمایشی» توصیف کرده بود در اطلاعیه‌ای که چندی پیش از سوی بورس انرژی در این خصوص منتشر شد عنوان شده بود که عرضه نفت در بورس انرژی که از 6 آبان ماه آغاز می‌شود تا 13 آبان ادامه دارد و پس از جمع‌بندی و ارزیابی دوباره، تصمیم نهایی اعلام می‌شود.

13 آبان مصادف با 4 نوامبر مصادف با روزی است که از سوی دونالد ترامپ ریاست‌جمهوری ایالات متحده به عنوان روز از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران اعلام شده است. نوک پیکان این تحریم‌ها فروش نفت ایران را نشانه رفته است. مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که قرار نیست اتفاق خاصی در این روز رخ دهد و در واقع امریکا همین حالا نیز مشکلات را ایجاد کرده است.

برآورد شده است که ایران در ماه سپتامبر حدود 2 میلیون بشکه در روز نفت خام صادر کرده است. این آمار نسبت به ماه آوریل افت قابل توجهی را نشان می‌دهد. البته ممکن است این آمارها از صحت کامل برخوردار نباشند.

مقاصد فروش محموله‌های نفتی ایران پس از عرضه در بورس به جز صادرات به رژیم صهیونیستی از سوی شرکت ملی نفت ایران آزاد اعلام شده است. بخش خصوصی ایران پیش‌تر اعلام کرده بود که در این زمینه اقداماتی را انجام داده و بیشترین شانس را برای خود در همان بازارهای سنتی ایران یعنی هند و شرق آسیا و همچنین بخش‌هایی از آفریقا می‌بیند.

رسانه‌های بین‌المللی از جمله «اسپوتنیک» و

«اس‌اند پی گلوبال پلتس» عرضه نفت خام ایران در بورس را نوعی روش برای کاستن از آسیب تحریم‌ها بر فروش نفت خام ایران توصیف کرده‌اند. علی کاردر روز پنجشنبه اعلام کرد که خارجی‌ها نیز برای خرید نفت از طریق بورس آزاد هستند و 100 کد معاملاتی در بورس انرژی به ملیت‌های غیر ایرانی تعلق دارد. شرکت ملی نفت ایران تاکنون خود نفت را به صورت مستقیم به پالایشگاه‌ها می‌فروخت.

ایران یک تجربه ناموفق در زمینه عرضه نفت در بورس البته با ساز و کاری متفاوت با آنچه که امروز رخ خواهد داد را در فاصله بین فروردین 93 تا مرداد همان سال تجربه کرد. به نظر می‌رسد پیچیدگی‌های یک معامله نفتی این‌بار بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

برخی اعتقاد دارند که رصد و ایجاد چالش برای معاملات نفتی ایران پس از عرضه در بورس و فروش از طریق واسطه‌ها، برای ایالات متحده دشوارتر خواهد شد.

سخت‌گیری‌های زیادی برای تهیه ساز و کار عرضه نفت در بورس که امروز برای نخستین‌بار به این شکل صورت می‌گیرد انجام گرفته است. این سخت‌گیری‌ها از اینجا ریشه می‌گیرد که وزارت نفت ایران هنوز نتوانسته طلب نفتی خود از بابک زنجانی که در دور قبلی تحریم‌ها با واسطه نفت ایران را به فروش می‌رساند دریافت کند. سررسید تحویل محموله‌هایی که امروز در بورس انرژی خریداری شوند 7 آذر در جزیره خارک است.

نوع معامله امروز در وب‌سایت بورس انرژی «کشف پرمیوم» اعلام شده است. به گزارش «تعادل» به نقل از کالا خبر معاملات کشف پرمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله می‌شود و به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را بر اساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه التفاوت توافق شده) معامله نمایند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌گردد. مکانیسم این قرارداد بگونه‌ای است که در ابتدای انجام توافق، طرفین باید قسمتی از ارزش حدودی معامله را نزد اتاق پایاپای به عنوان وجه الضمان تودیع کنند. در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ می‌ﺷﻮد و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﻮرس اﻋﻼم می‌شود.