اقتصاد بانک‌محور،« بازار سرمایه» محور می‌شود

گروه بورس| مسعود کریمی|

 بی‌اعتنایی بورس اوراق بهادار تهران به نخستین روز از اجرای فاز دوم تحریم‌های ایالات متحده امریکا در نهایت منجر به رشد پارامتر‌‌های اصلی و اساسی این بازار در پایان معاملات روز گذشته شد. در همین حال، جلسه رییس دولت دوازدهم با مدیران وزارت اقتصاد و دارایی و تاکید بر نقش قابل ملاحظه و مهم بازار سرمایه در مقابله با تحریم‌ها می‌تواند نشان از تغییر دیدگاه دولت به بخش مولد اقتصادی کشور داشته باشد. بنابراین، صحبت‌های حسن روحانی مبنی بر اینکه «این حرف درست است که ما بخشی از مسوولیت بانک‌ها را به تدریج باید به بازار سرمایه منتقل کنیم و بازار سرمایه ما این توان را بر عهده دارد تا بخشی از نیازمندی‌ها و تجهیز منابع مالی کشور را برطرف کند» خود می‌تواند نشان از تمایل دولت به تغییر اقتصاد بانک‌محور به اقتصادی مبتنی بر تولید و توسعه از طریق محور‌های بازار سرمایه داشته باشد. به هر روی، عزم راسخ دولت در کنار چنین اظهارنظر‌هایی همزمان با اجرای فاز دوم تحریم می‌تواند وظیفه بورس کشور را نسبت به گذشته در عبور از شرایط تحریمی اقتصاد سنگین‌تر کند. از سویی دیگر، پیشخور شدن اثرات منفی ناشی از تحریم‌ها طی چند وقت اخیر در کنار کاهش اثرات منفی حاصل از این مهم خود را طی معاملات روز گذشته به صورت مثبت نشان داد و سرمایه‌گذاران شاهد سبز شدن اغلب پارامتر‌‌های قیمتی در معاملات سهام بودند.

  اثر انتظاری دشمن از بین رفت

در همین رابطه، حامد ستاک مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان در خصوص چرایی افزایش شاخص‌های بورسی در روز نخست تحریم‌ها در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: روند حرکتی بازار سرمایه نشان می‌دهد که حساسیت این بازار به اتفاقات و رویداد‌‌های داخلی (از جمله رد لایحه CFT در روز یک‌شنبه که جریان مثبت معاملاتی را وارد فاز منفی کرد) نسبت به اتفاقات خارجی بیشتر است. وی خاطرنشان کرد: فروش نفت بخشی بود که تحریم می‌توانست ضربه وارد کند بنابراین با توجه به معافیتی که به برخی از کشور‌ها داده شد مشاهده می‌شود، آنچه ادعا می‌شد مبنی بر اینکه تحریم‌ها می‌توانند ضربه سنگینی را به اقتصاد کشور وارد کنند و اثری که دشمن انتظار داشت به واسطه این مهم از بین رفت. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است که به‌طور معمول تحریم مشکلاتی را ایجاد می‌کند اما در حال حاضر مشاهده می‌شود که این مشکلات همانند موضوعاتی که ادعا می‌شد نتوانست کشور را دچار چالش کند. بر این اساس، این مهم باعث شد تا بازار سرمایه در معاملات روز گذشته وضعیت مطلوب‌تری را تجربه کند.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان درباره صحبت‌های اخیر رییس دولت دوازدهم مبنی بر اینکه مسوولیت‌ها باید از بانک به سمت بازار سرمایه منتقل شود نیز تصریح کرد: در تمام کشور‌‌هایی که سیستم مالی پیشرفته‌ای دارند این موضوع شکل گرفته است. اما متاسفانه در کشور بازار پول به نوعی جایگزین بازار سرمایه شده است. بازار پول می‌بایست در واقع محلی باشد که نیاز‌های کوتاه‌مدت نیازمندان مالی را بر‌طرف کند و در مقابل نیاز‌های بلندمدت و سرمایه‌ای از طریق بازار سرمایه تامین شود. در همین حال، مشاهده می‌شود که بانک‌ها اقدام به ارایه وام‌های بلندمدت می‌کنند و به گونه‌ای بازار بدهی، بازار بلندمدت و بازار کوتاه‌مدت در بانک شکل گرفته است. حامد ستاک تاکید کرد: در صورتی که زیر‌ساخت‌ها مناسب شوند و اعتماد آحاد مردم به بازار سرمایه به عنوان بازاری که دارای تمام ابزار‌‌های مالی است و هر فردی با هر میزان از ریسک‌پذیری می‌تواند وارد آن شود، بطور قطع همانند سایر کشور‌هایی که سیستم مالی پیشرفته دارند بازار سرمایه‌ ایران هم رشد و توسعه پیدا خواهد کرد. به گفته این تحلیلگر بازار سرمایه، ابزار‌های اوراق بدهی، ابزار‌های اوراق بلندمدت و... در صورتی که به خوبی در بازار سرمایه شکل بگیرد و کارکرد‌‌های آن به حالتی مناسب تعریف شود می‌توان امیدوار بود که این‌بار از دوش بانک‌ها که مشکلات عدیده‌ای را هم برای آنها ایجاد کرده است برداشته شود و به جایگاه اصلی خود یعنی همان بازار سرمایه منتقل شود.

  چگونگی حمایت دولت

این کارشناس بازار سرمایه درخصوص نقش حمایتی دولت در بازار سرمایه محور شدن اقتصاد نیز گفت: بطور کلی کمک انتظاری که از دولت و سایر نهاد‌ها وجود دارد، مهیا کردن بستر مناسب است. این موضوع به معنی حمایت از بازار با خرید سهام و... نیست چرا‌که حمایت‌هایی از این قبیل به صورت کوتاه‌مدت خواهد بود و در بلندمدت بطور قطع به بازار ضربه خواهند زد. وی در ادامه تصریح کرد: تعبیه بستر مناسب، ساختار‌ها و زیرساختار‌ها به شکل مطلوب، ارتقاء سیستم معاملاتی کارا و مناسب برای نهاد‌های ناظرکه بتوانند شفافیت بازار سرمایه را افزایش دهند، آموزش عمومی بازار سرمایه که در نهایت منجر به افزایش سواد مالی در جامعه شود، معرفی قابلیت‌ها و توانایی‌های بازار سرمایه و ابزار‌های معاملاتی آن و مواردی از این قبیل را  می‌توان به عنوان کمک از سوی دولت به این بخش از اقتصاد کشور معرفی کرد. حامد ستاک بر این باور است که وجود چنین بازاری می‌تواند به صاحبان سرمایه در راستای ورود با اطمینان سرمایه خود و در مقابل تامین مالی افراد نیازمند از طریق این بازار با مهیا شدن چنین بستری، بزرگ‌ترین کمک به بازار سرمایه کشور محسوب  ‌شود.

  اثر تحریم در گذشته دیده شد

از سویی دیگر، مهدی افنانی کارشناس بازار سرمایه درباره رفتار مثبت معامله‌گران در نخستن روز از تحریم‌ در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: طبیعت بازار سرمایه به گونه‌ای است که آینده را می‌سنجد. بنابراین، تاثیر موضوعاتی پیرامون تحریم‌ را بازار از گذشته در روند معاملاتی خود به نوعی لحاظ کرده است. در همین حال، طی چند هفته گذشته نیز حجم و روند معاملات حالت نزولی به واسطه بررسی چگونگی اثرگذاری کاهشی تحریم‌ها، در فروش شرکت‌ها به خود گرفت. وی خاطرنشان کرد: چنین اثر و موضوعی در بازار سرمایه دیده شد و در واقع بازار سرمایه آماده است تا اثرات جدیدی را در راستای افزایش سودآوری شرکت‌ها طی ماه‌های آتی مورد محاسبه قرار دهد. این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به فاز دوم تحریم‌ها نیز ابراز داشت: چشم‌انداز بازار در سال جاری کماکان مناسب ارزیابی می‌شود. اما در حال حاضر بازار سهام شرایط سردرگمی را تجربه می‌کند چرا که نمی‌تواند EPS شرکت‌ها را برای ماه‌های آینده تحلیل کند. بر این اساس، همزمان با انتشار گزارش‌های ماهانه فروش شرکت‌ها در پایان آبان ماه می‌تواند به مشخص شدن مسیر بازار کمک شایانی کند. مهدی افنانی تاکید کرد: شرکت‌ها می‌توانند با توجه به موضوع تحریم کماکان با روش‌هایی که در سنوات گذشته صورت گرفته و تجربه کرده‌اند فروش خود را ادامه دهد.

  عزم راسخ دولت

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص صحبت‌های رییس‌جمهور مبنی بر تغییر مسیر اقتصاد از بانک به سمت بازار سرمایه نیز عنوان کرد: بازار سرمایه محور شدن اقتصاد کشور از سال 1390 در بین فعالان اقتصادی مطرح بوده است و در برخی مواقع نامه‌نگاری‌هایی هم در این خصوص به رییس دولت صورت گرفت. این در حالی است که اقتصادی مبتنی بر بانک می‌تواند منجر به افزایش نقدینگی سریع در بازار شود. به گفته وی، در تمام کشور‌های پیشرفته بسیاری از تامین مالی‌‌ها و گردش شرکت‌ها و بنگاه‌هایی که در حال حاضر بانک‌ها به تسلط خود درآوردند، در بازار سرمایه آنها صورت می‌گیرد.

مهدی افنانی معتقد است که هدف وجودی بازار سرمایه تخصیص بهینه منابع به مصارف است. بنابراین در چنین شرایطی که شرکت‌ها بتوانند منابع قفل شده دست مردم را به سمت تولید حرکت دهند تا بر اساس آن نرخ بهره درست شکل بگیرد، راه نجات خواهد بود. این تحلیلگر بازار سرمایه گفت: به نظر می‌رسد که رییس‌جمهور عزم راسخی نسبت به بازار سرمایه داشته باشد و امیدواریم که این مهم به تعمیق و افزایش کارایی بازار سرمایه منجر شود. وی افزود: همکاری بانک‌ها در کنار جدیت وزارت اقتصاد در این موضوع می‌تواند راهگشا باشد. از طرفی، نهاد‌های مالی بازار از جمله تامین سرمایه‌ها، کارگزاران، ‌مشاوران و ... می‌بایست مقداری جدی‌تر چنین موضوعاتی را دنبال کنند و فقط یک معامله ساده در بازار ثانویه جزو اهداف نیست. از سویی، اگر این نهاد‌ها بتوانند در موضوعاتی همانند ادغام و تملیک با بانک‌ها به دلیل اینکه برخی از آنها نهاد‌هایی وابسته به بانک‌ها هستند، وارد شوند تا بنگاه‌های خود را وارد بازار سرمایه کنند، وضعیت مطلوب‌تری را تجربه خواهیم کرد.