هزینه تاخیر در اجرای کانال مالی اروپا

شریف نظام مافی|

رییس اتاق بازرگانی ایران و سوئیس|

ساز وکار مالی اتحادیه اروپا برای برقراری تجارت با ایران در قالب غیر دلاری که به «اس‌پی‌وی» هم موسوم شده، احتمالا به زودی راه اندازی می شود و با این حال، هنوز در مورد ماهیت این کانال مالی و شیوه دقیق کارکرد آن اطلاعات کافی در دسترس نیست. نکته قابل توجه این است که هر چند اکنون ایران برای راه اندازی هر چه سریع‌تر این کانال به اتحادیه اروپا فشار می آورد، اما ایجاد یک ساز و کار مالی جدید که پیش از این نمونه‌ای نداشته، بسیار زمان‌بر است. اتحادیه اروپا پیش از این برای جلوگیری از فشار یک‌جانبه آمریکا بر کوبا، دست به فعالیت‌های مشابهی زده بود اما نکته اینجا است که ساز و کار مالی جدید برای تداوم تجارت با ایران اساسا با نمونه کوبایی آن متفاوت است. در مورد کوبا، آنچه پدید آمده بود یک ساز و کار حمایت قانونی از شرکت های اروپایی بود که حاضر بودند ریسک مراوده مالی با شرکت‌های کوبایی را بپذیرند و در صورت مواجهه این شرکت‌ها با تحریم های آمریکا، آنها را قادر می‌ساخت شکایت متقابلی از نهاد تحریم کننده اقامه کنند. ایجاد کانال مالی برای تداوم تجارت با ایران اما نسخه متفاوتی است که در صورت شکل گیری، نخستین نمونه از نوع خود در جهان خواهد بود.  با این همه، نگرانی اصلی مقامات ایرانی و بسیاری از بازرگانان، زمان عملیاتی شدن این ساز و کار مالی است. با توجه به نزدیکی به سال نو میلادی، طولانی تر شدن زمان عملیاتی شدن این کانال مالی ایران را نگران کرده که شاید اتحادیه اروپا اساسا توانایی یا انگیزه کافی برای ایجاد چنین نهاد جدیدی را نداشته باشد. به عبارتی، هر چه تاخیر در ایجاد برقراری کانال مالی بیشتر باشد،  می‌تواند هزینه های زیادی بر اقتصاد، صنعت وتجارت کشور داشته باشد. عدم پذیرش میزبانی این نهاد مالی از سوی کشورهایی مانند آلمان یا فرانسه هم نشان می دهد ریسک مواجهه با تحریم های آمریکا برای کشورهای عضو اتحادیه بسیار بالا است. در مورد ماهیت این کانال هم اطلاعات چندانی در دسترس نیست، اما تجربه جریمه برخی بانک‌های آلمانی و انگلیسی که در زمان تحریم‌های سال های گذشته با ایران کار می کردند، نشان دهنده آن است که به احتمال زیاد تداوم مبادلات مالی با ایران از رهگذر بانک های کنونی در اتحادیه اروپا انجام نخواهد شد. می توان حدس زد که ساز و کار مالی مورد اشاره، به احتمال زیاد از طریق یک بانک تازه‌تأسیس اجرایی خواهد شد. این بانک جدید به احتمال زیاد هیچ گونه مبادله دلاری نخواهد داشت؛ چرا که تقریبا تمامی بانک های جهان، هر چند به میزان ناچیز،‌ دارای مبادلات دلاری هستند و به این ترتیب به راحتی در معرض تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرند. موضوع دیگری که در مورد این ساز و کار مالی جدید وجود دارد، نوع کالاهایی است که از طریق آن مبادله می شوند. عده ای معتقدند ایران تنها اجازه دارد وجه فروش نفت خود را از طریق این کانال دریافت کند و در مقابل، عده ای می گویند ایران از این طریق تنها قادر به خرید غلات و دارو خواهد بود. علاوه بر این، هنوز هم ابهاماتی در مورد ساز و کار مالی اتحادیه اروپا برای برقراری تجارت با ایران وجود دارد. از جمله این ابهامات این است که کدام یک از طرفین خریدار یا فروشنده باید ریسک مبادله با ایران را تقبل کند. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که در شرایط کنونی، به نظر می‌رسد، خریداران اروپایی حاضر به تقبل ریسک مالی مراوده مالی با ایران نباشند.