کارت اعتباری و ریسک نقدینگی

اعظم احمدیان|

تامین مالی کارت اعتباری و نرخ سود مربوط به آن، ازجمله دغدغه‌های ناظران و سیاست‌گذاران شبکه بانکی کشور است. چگونگی تامین مالی کارت اعتباری می‌تواند آن را با ریسک نقدینگی مواجه سازد.

کارت‌های اعتباری منتشر شده در سطح بین‌الملل از منابع مختلف مالی تأمین مالی می‌شوند. ابزارهای مختلف مالی می‌تواند بانک را با انواع مختلف ریسک نقدینگی مواجه سازد. به عنوان مثال کارت‌های اعتباری که از منابع اوراق‌بهادارسازی تأمین مالی می‌شوند، در مقایسه با کارت‌های اعتباری که از محل سپرده‌ها تأمین مالی می‌شوند، با ریسک نقدینگی متفاوتی مواجه هستند. بنابراین بانک‌های بزرگ با دسترسی به انواع مختلف منابع مالی با ریسک نقدینگی بیشتری در مقایسه با بانک‌های کوچک روبرو هستند.در این شرایط پورتفولیوی کارت اعتباری با ریسک بالا و داشتن نوسانات غیر معمول ممکن است برای اوراق‌بهادارسازی یا فروش با مشکل مواجه شود. شکست در کفایت قراردادها یا جمع‌آوری تسهیلات ممکن است باعث سقوط اوراق‌بهادارسازی شود که خود می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در زمینه نقدینگی، افزایش هزینه‌ها، محدودیت دسترسی به منابع مالی بازار در دوره‌های آتی شود.  در شبکه بانکی ما، تنوع در منابع مالی وجود ندارد و کارت اعتباری از محل سپرده‌ها تأمین مالی می‌شود. بنابراین کارت اعتباری با ریسک مربوط به سپرده‌ها مواجه است. عدم تطابق سررسید سپرده‌ها و کارت اعتباری می‌تواند بانک را با ریسک نقدینگی مواجه سازد.

ریسک نقدینگی در تعهدات استفاده نشده نیز ایجاد می‌شود. به عنوان مثال اکثر مشتریان از کارت‌های خود در زمان مشخص استفاده می‌کنند به عنوان مثال در ایام تعطیلات. بنابراین بانک‌ها باید نسبت به تقاضاهای فصلی نیز آگاه باشند.در حالی که در شبکه بانکی کشور توجه اندک به تقاضاهای فصلی، باعث شده است، بانک‌ها توان لازم برای پاسخگویی به نیاز ناگهانی به برداشت از کارت اعتباری را نداشته باشند. در چنین شرایطی بانک می‌تواند ریسک نقدینگی را با فرآیند قوی مدیریت ترازنامه، پایه‌گذاری تنوع منابع، برنامه جامع مدیریت نقدینگی، سررسید نزولی اگر لازم باشد، ایجاد نماید.علاوه بر نقشی که بانک‌ها در ارزیابی و مدیریت ریسک نقدینگی مربوط به کارت اعتباری می‌توانند داشته باشند، ناظران نیز باید مواردی همچون مکانیسم تأمین مالی واقعی، وابستگی عملیاتی کارت اعتباری به اوراق‌بهادارسازی دارایی‌ها، ارزش تعهدات تأمین مالی نشده، دلیل از بین بردن حساب‌های کارت اعتباری، ثبات ارتباطات و روابط کارت با مشتریان، توانایی افزایش تأمین مالی و افزایش تقاضاهای فصل را در نظر داشته و مورد بررسی قرار دهند.

ریسک نرخ بهره از جمله ریسک‌هایی است که در ادبیات نظری زیر مجموعه ریسک نقدینگی است. در ارتباط با ریسک نرخ بهره مربوط به کارت اعتباری باید بیان نمود، درآمد بهره‌ای و درآمد کارمزد ناشی از پورتفولیوی کارت اعتباری نسبت به تغییرات نرخ بهره حساس است. پیچیدگی یا عدم نقدینگی استراتژی هدجینگ با ریسک‌های خاص خودشان می‌توانند باعث گسترش ریسک نرخ بهره شوند.در این شرایط وجود ساختارهای مختلف نرخ‌گذاری برای کارت اعتباری می‌تواند انعطاف‌پذیری در مدیریت ریسک ایجاد کند. بانک‌ها باید ریسک نرخ بهره کارت اعتباری را مدیریت کنند.علاوه بر بانک‌ها، ناظران بانکی نیز در مدیریت ریسک نرخ بهره مربوط به کارت اعتباری باید نقش داشته باشند. زمانی‌ که ریسک نرخ بهره ارزیابی می‌شود، ناظران باید محدودیت‌های قانونی در مورد افزایش نرخ، برنامه‌های قیمت‌گذاری و اثر رقابت بر نرخ‌های مختلف را بررسی کنند. ناظران باید منابع و هزینه وجوه پورتفولیوی کارت اعتباری را بررسی کنند.در پایان باید اذعان نمود، با توجه به اینکه در شبکه بانکی ایران، تنوع منابع مالی وجود ندارد و منابع از محل سپرده‌ها تأمین مالی می‌شوند، بنابراین با ریسک نقدینگی ناشی از سپرده‌ها نظیر عدم تطابق سررسید سپرده‌ها با تسهیلات ارایه شده توسط کارت اعتباری مواجه هستند. با این وجود در قوانین موجود ارزیابی ریسک نقدینگی مربوط به کارت اعتباری مفقود مانده است. ضروری است مکانیسم مشخص برای ارزیابی ریسک نقدینگی کارت اعتباری تعریف شده‌ و بانک‌ها مدیریت ریسک نقدینگی مربوط به کارت اعتباری را نیز همچون ریسک نقدینگی کل بانک از اولویت‌های مدیریت ریسک خود قرار دهند.